آموزشی آرایه‌های ادبی معنوی، کامل

[ILLUSION]

نمونه‌های دیگر:
_ پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروخت
من چرا ملک جهان را به جویی نفروشم
(اشاره به رانده شدن آدمی از بهشت)
_ چو گل گر خرده‌ای داری خدا را صرف عشرت کن
که قارون را غلط‌ها داد سودای زراندوزی
(اشاره به ثروت اندوزی قارون)

_ تا در آن‌جا نسیم روحانیت بر تو بوزد و در بزم عشق و می و آواز آب خضر جوانت کند.
(اشاره به ماجرای خضر نبی و آب حیات)

 

[ILLUSION]

● تضمین●
آن است که شاعر یا نویسنده در کلام خود آیه حدیث مصراع یا بیتی را از دیگران عیناً ذکر نماید.
در تضمین گاه نام شاعر و یا نویسنده را ذکر می‌کنند و گاه آن‌قدر سخنش معروف است که به اسم او اشاره نمی‌کنند. معمولا عبارت تضمین شده را بین دو گیومه قرار می‌دهند.
مثال: در بیت‌های زیر شهریار بیت دوم را از لسان الغیب حافظ آورده است:
چه زنم چونای هردم ز نوای شوق او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را
《همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
به پیام آشنایی بنوازد آشنا را 》

 

[ILLUSION]

نمونه‌های دیگر:
_ خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم
کز نسیمش 《بوی جوی مولیان آید همی》

_ چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت
شیوه 《جنات تجری تحتها الانهار》داشت

_ به قول سعدی: 《هر که دست از جان بشوید هر چه در دل دارد بگوید》

_ چه خوش گفت فردوسی پاکزاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد
《میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است》
_موسی قارون را نصیحت کرد که 《احسن کما احسن الله الیک》

 

[ILLUSION]

● ایهام●
آوردن واژه یا عبارتی با حداقل دو معنی مناسب به گونه‌ای که یکی از معانی آن نزدیک به ذهن و دیگری دور از ذهن باشد و آن را طوری به کار ببرند که خواننده از معنی نزدیک به معنی دور آن رهنمود شود.
مثال:
واژه‌ی سرگرم در بیت زیر:

_ پیاپی بکش جام و سرگرم باش
بهل گر ‌بگیرند بیکارها

سرگرم باش ایهام دارد به
یک) مشغول باش
دو )گرم و پرنشاط باش

 

[ILLUSION]

نمونه‌های دیگر:

_ دیشب صدای تیشه از بیستون نیامد
شاید به خواب شیرین فرهاد رفته باشد
شیرین: ایهام:
□ معشوقه خسرو
□خواب خوش و دلپذیر

_ گفتم غم تو دارم گفتا غمت سر آید
گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید
برآید: ایهام
□طلوع کند
□امکان پذیر باشد
_ دی می‌شد و گفتم صنما عهد به جای آر
گفتا غلطی خواجه در این عهد وفا نیست
عهد: ایهام
□ پیمان
□روزگار

 

[ILLUSION]

_ در سخن مخفی شدم مانند بو در برگ گل
هر که خواهد دیدنم گو در سخن بیند مرا
مخفی: ایهام
□ تخلص شاعر
□پنهان
_ کیست حافظ تا ننوشد باده بی آواز رود
عاشق مسکین چرا چندین تجمل بایدش
رود: ایهام
□ رودخانه
□ نوعی ساز
_ بقیه‌ی حرف‌ها را بریزید داخل کیسه‌ی کتاب‌های مربوط به گرامر و قواعد دستور زبان فارسی؛ مبحث حروف اضافه!
مبحث حروف اضافه: ایهام
□ بحث حروف اضافه دستوری
□ حرف‌های زیادی

 

[ILLUSION]

●ایهام تناسب●
آوردن واژه یا عبارتی با حداقل دو معنی که یکی از معانی آن مورد نظر شاعر و پذیرفتنی است اما معنی دیگر آن با بعضی از اجزای کلام رابطه مراعات نظیر (تناسب )دارد.
مثال:
واژه‌ی مشتری در بیت زیر:

هندو به پیش خال تو باشد به چاکری
مهر رخ تو راست مه و زهره مشتری
واژه‌ی مشتری در این بیت به معنی خریدار است اما به تناسب واژه‌های مهر، ماه و زهره،
نام سیاره‌ی معروف را به ذهن می‌آورد.

 

[ILLUSION]

نمونه‌های دیگر:

_ زهره‌سازی خوش نمی‌سازد مگر عودش بسوخت
ک.س ندارد ذوق مستی میگساران را چه شد

واژه‌ی عود دارای دو معنی است:
نوعی ساز، چوبی که از سوختنش بوی خوشی بلند می‌شود؛ که در این بیت به معنای ساز به کار رفته است که معنای دوم آن به تناسب کلمه سوخت به ذهن می‌‌آید.
در بیت زیر هزار که معنی عددی آن مورد نظر است؛ به تناسب کلمه بلبل معنی بلبل را نیز به یاد می‌آورد:
_ گر هزار است بلبل این باغ
همه را نغمه و ترانه یکیست.

 

[ILLUSION]

توجه کنید فرق ایهام با ایهام تناسب این است که در ایهام هر دو معنی موردنظر و پذیرفتنی است اما در ایهام تناسب فقط یک معنی پذیرفتنی است. معنی دیگر آن بر اثر رابطه مراعات نظیر با کلمه‌های دیگر به ذهن می‌آید.

 

[ILLUSION]

نمونه‌های دیگر:

_ روی خوبت آیتی از لطف بر ما کشف کرد
زان زمان جز لطف و خوبی نیست در تفسیر ما
آیت:
نشانه
آیه قرآنی(با واژهه‌ی تفسیر تناسب دارد)

_ پرستش به مستی است در کیش مهر
برونند زین جرگه هوشیارها
مهر:
عشق
مهرپرستی (با واژه‌ی کیش تناسب دارد)

_ در مجلس دهر ساز مستی پست است
نه چنگ و نه قانون و نه دف بر دست است
چنگ:
نوعی ساز
دست (با واژه‌ی دست تناسب دارد)