آموزشی آرایه ادبی تضمین

[ᴺᴵᴸᴼᶠᴬᴿ]

آرایه ای است که شاعر یا نویسنده در میان کلام (شعر یا نثر) خود آیه، حدیث، مصراع یا بیتی را از شاعر دیگر عیناً بیاورد. در واقع تضمین در لغت به معنی چیزی را در ظرفی قرار دادن و گنجانیدن است.

نکته اول: اگر بیت یا مصراعی از شاعر دیگر به عنوان تضمین بیاورد معمولاً نام آن شاعر به گونه ای ذکر می شود

نکته دوم: معمولاً عبارت تضمین شده داخل گیومه قرار می گیرد.

 

[ᴺᴵᴸᴼᶠᴬᴿ]

انواع تضمین به همراه مثال​

۱. تضمین آشکار:

چه خوش گفت فردوسی پاکزاد
که رحمت بر آن تربت پاک باد

“میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است”

همانگونه که می بینید این شعر از سعدی شیرازی است، اما بیت دوم از فردوسی آورده شده است و قبل از آن به روشنی بیان شده که قرار است نقل قولی از فردوسی در شعر بیاید.

 

[ᴺᴵᴸᴼᶠᴬᴿ]

تضمین پنهان:

در این مورد می توانیم برای شما شعر ای وای مادرم شهریار را مثال بزنیم که مصراع آخر این شعر از حافظ است. (در واقع شهریار در این شعر، واضح بیان نکرده است که این بیت از حافظ است و صرفا در گیومه قرار گرفته است.)

چـه زنـم چو نـای هـر دم ز نـوای سـاز او دم
که لسان غیب خوشتر بنوازد این نوا را

«همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی
بـه پیـام آشنـایی بنـوازد ایـن نـوا را»

پس بیت دوم که در گیومه قرار گرفته است، از حافظ تضمین شده است.

 

[YASNA.B]

تضمین از آرایه‌های ادبی و به معنی آوردن آیه، حدیث، یا سخن مشهور در بین سخن است. هم‌چنین، اگر شاعر تمامی مصراع یا بیتی را از شاعری دیگر در سخن خود بیاورد، تضمین خوانده می‌شود. اگر شاعر یا نویسنده‌ای مثلی را که پیش از وی رواج داشته، در میان نوشته یا سروده خود بیاورد نیز تضمین خوانده می‌شود.