آموزشی آرایه ادبی حسن تعلیق

[DELVAN.]

هر گاه شاعر و نویسنده برای موضوعی، دلیلی غیر واقعی و تخیلی، اما دلپذیر و قانع‌کننده ارائه دهد به حسن تعلیل دست می‌یابد.

 

[DELVAN.]

مثال:
تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر چهر دلبند
حسن تعلیل: شاعر علت ابر پوش بودن قله دماوند را بخاطر ندیده شدن آن از سوی بشر بیان کرده‌است.

 

[DELVAN.]

تو قلب فسردهٔ زمینی از درد ورم نموده یک چند
حسن تعلیل: علت برآمدگی دماوند اینگونه توجیه شده‌است که «دماوند» قلب زمین تصور شده‌است که درد گرفته و از شدت درد، ورم نموده‌است.

 

[DELVAN.]

خاک بغداد به مرگ خلفا می‌گرید ور نه این شط روان چیست که در بغداد است؟
حسن تعلیل: شاعر علت جاری بودن رود دجله در بغداد را گریستن خاک آن شهر به مرگ خلفا می‌داند و حال آنکه می‌دانیم جاری بودن رود در بغداد امری طبیعی است.

 

[DELVAN.]

رسم بدعهدی ایام چو دید ابر بهارگریه اش بر سمن و سنبل و نسرین آمد
حسن تعلیل: حافظ علت باران بهاری را گریه ابر بهاری به علت بدعهدی ایام می‌داند.

 

[DELVAN.]

ذره را تا نبود همت عالی حافظ طالب چشمه خورشید درخشان نشود
حسن تعلیل: حافظ علت رسیدن ذرات معلق در هوا به خورشید را بلند همتی آنان می‌داند.

 

[DELVAN.]

به سرو گفت کای میوه ای نمی آری جواب داد که آزادگان تهی دستند
حسن تعلیل: سرو علت میوه نداشتن خود را که نشان از تهی‌دستی درخت هم هست آزادگی می‌داند

 

[DELVAN.]

از حیای لب شیرین تو ای چشمه نوش غرق آب و عرق اکنون شکری نیست که نیست
حسن تعلیل: در این بیت حافظ علت حل شدن شکر در آب را کم آوردن شکر در برابر شیرینی لب یار می‌داند.

 

[DELVAN.]

اشک غماز من ار سرخ برآمد چه عجب خجل از کردهٔ خود پرده دری نیست که نیست
حسن تعلیل: در این بیت حافظ دلیل سرخی اشک خود را خجلت اشک از فاش کردن راز شاعر می‌داند