آموزشی آرایه بدیع

[ARMINA]

ای سرو بلند قامت دوست
وه وه که شمایلت چه نیکوست
: سعدی

آرایه بدیع، مبالغه، بزرگ‌نمایی یا خرد‌نمایی اشیا و معانی در نوشته و شعرست یعنی بازنمود دگرگونه مفاهیم و موضوعات سخن، به‌ صورتی که معانی خرد را بزرگ گرداند و معانی بزرگ را خرد بنماید تا تأثیر سخن را قوی‌تر کند.

 

[ARMINA]

بنابراین سخنی را بلاغی می‌گویند که بر دل‌ها بنشیند و قدرت تأثیر داشته باشد؛
یعنی در احساسات شنونده تصرف کند و گوینده با سحر کلامش بتواند شنونده را با خود موافق سازد یا بتواند او را ترغیب کند و به‌ گفته‌ی نظامی عروضی او را به‌ کاری وا‌دارد یا از کاری باز دارد.

 

[ARMINA]

شاید مهم‌ترین عاملی که تأثیر جادویی به‌سخن می‌بخشد، بزرگ‌نمایی است یعنی چیزی را بزرگ‌تر از آنچه هست نشان‌دادن برای قدرت تأثیر بخشیدن به‌ کلام.

لاف و گزاف هنری، با خیال و پندار شاعرانه سر و کار دارد. در گزافه‌گویی و بزرگ‌نمایی، گاه گوینده چیزی را ادعا می‌کند که هم از دیدگاه خرد روی‌دادنی و شدنی است و هم در آزمون‌های زندگی، نمونه‌هایی دارد.

 

[ARMINA]

مثلا در این‌ بیت سعدی:

اندرون با تو چنان انس گرفته است مرا
که ملالم ز همه خلق جهان می‌آید

*گوینده انس خودش با یار را تا مرز ملالی از همه جهانیان پیش برده است. این‌گونه گزافه‌آرایی همان است که «مبالغه» نام گرفته است*

 

[ARMINA]

بنابراین اگر در ستایش یا نکوهش کسی یا چیزی زیاده‌روی و افراط شود و موجب حیرت‌انگیزی و شورآفرینی و اعجاب گردد، مبالغه شده است؛ مانند:

زمانه از ورق گل مثال روی تو بست
ولی ز شرم تو در غنچه کرد پنهانش
حافظ