آموزشی آرایه تخلص

[BALLERINA]

تخلص در اصطلاح بدیع،دو معنی دارد:

۱-تخلص نام مستعاری است که شاعر بر خود می نهد.
شاعران اغلب تخلص خود را در آخرین بیت غزل یا قصیده ی خود می آورند، اما گاهی شاعران تخلص خود را در ابتدای غزل آورده اند.
در گذشته شاعران تخلص خود را براساس نام ممدوح اسم کوچک خود، لقب یا مقام و شغل خود یا زادگاه خود بر می گزیدند و نام های شاعران بزرگ فارسی زبان همچون سعدی شیرازی، ناصرخسرو قبادیانی، حافظ شیرازی، عطار شیرازی و رودکی سمرقندی از این قبیل اند.
اما در دوره ی معاصر، تخلص بیشتر بر مبنای جهان بینی شاعر و اندیشه ی آنان برگزیده شده است.
در واقع تخلص، امضایی بوده که شاعر در پایان شعرش می کرده است.

 

[BALLERINA]

۲-تخلص، آن است که شاعر در قصیده، از تشبیب و تغزل و مقدمه ی شعر به اصل منظور و مقصود خود گریز زده باشد.
در معنی دوم تخلص، در صورتی که شاعر توانسته باشد به خوبی از عهده‌ی انتقال موضوع در قصیده برآید، آن را "حُسن تخلص" نامیده‌اند.
تخلص به معنی دوم در قرن نهم هجری، "گریزگاه"نامیده می شد.
در قالب غزل حافظ بسیار از تخلص استفاده کرده است.

 

[BALLERINA]

مثال: حافظا، درکنج فقر و خلوت شب های تار تا بود وردت دعا و درس قران غم مخور «در اینجا حافظ با آوردن نام خودش تخلص کرده»

 

[BALLERINA]

مثال دیگر: مولوی آب اندران یارت بکن تا کنی می زین خوشی حالی بکن «در اینا مولوی تخلص است» «شهریار(محمد حسین بهجت تبریزی) هم در اشعارش از تخلص استفاده میکند»

 

[BALLERINA]

مثال: گفتم ز فیض بپذیر این نیمه جان که دارد «فیض(فیض کاشانی)تخلص است» رهی،شهریار،بیدل دهلوی،وصال شیرازی،سنایی،حجت،عطار،محتشم،نظامی،شمس،سعدی، پروین،نیما،نجم و... از کسانی هستند که در اشعار خود از تخلص استفاده میکنند