غیرپارسی ادبیات روسیه

[اولدوز]

آثار غیر مذهبی شامل 3 گروه هستند:
الف) ترانه های خرمن برداری، ترانه های عاشقانه، سرودهای عزاداری، جادوگری، چیستان‌ها
ب) روایات نیمه تاریخی که با افسانه ها آمیخته‌اند.
ج) رمانس‌های منثور آهنگین
یکی از این داستان‌ها که قدیمی‌ترین شاهکار مکتوب ادبیات روسیه شناخته می‌شود، سپاه ایگور است که داستان هجوم ناکام سپاه شاهزاده نووگوراد را بر پولووتسی‌های بیگانه در سال 1185 را بیان می‌کند. در زمان حکومت مغول‌ها تا شروع سلطنت پطر آثار ادبی قابل توجهی خلق نشد
از این زمان تعدادی ادعیه مذهبی، کتاب‌های آموزنده اخلاقی و زندگی قدیسین و نامه‌هایی به جا مانده است. در سال 1681 کشیشی به نام آواکوم به جرم بدعت در آتش سوزانده می‌شود، او زندگینامه خود را نوشته بود که این اولین اتوبیوگرافی موجود در زبان روسی است. در اوایل قرن 16 بر پایه مناسک کلیسا درام‌هایی به وجود آمدند که در حد نمایشنامه‌های ناقص بود. درام‌های بعدی روسی تقلیدی از درام‌های آلمانی بودند که بـ*ـو*سیله گروه های تئاتر دوره گرد به روسیه آورده شده بود. در سال 1677 یک دسته از رمانسهای شوالیه گری از لهستانی ترجمه شد که در پیشرفت داستانهای منثور بسیار مهم بود.

 

[اولدوز]

پطر کبیر بانی رنسانس در روسیه بود. و پس از آن بود که روس ها شروع به تقلید از دانش کلاسیک یونان و روم و نئوکلاسیکهای فرانسوی کردند و ارتباط با اروپائیان باعث تقلید شیوه های آنها در ادبیات شد. کم کم انواع باب های ادبی در ادبیات روسیه گشوده شد، نمایشنامه هایی به تقلید از آثار کورنی و راسین نگاشته شد و حماسه ها و تراژدیها، مراثی و چکامه ها، حکایات، اشعار اجتماعی و آثار طنز آمیز با رعایت قواعد بوالو به صورت گسترده انتشار یافتند. حتی آثاری که برای تجلیل از پطر نوشته می شدند، به تقلید از ستایش نامه هایی بودند که از لوئی چهارم تالیف شده و به همین دلیل (تقلید) هیچ کدام از این آثار ارزش ادبی چندانی نداشتند. تعداد اندکی از نویسندگان قرن هجدهم سزاوار آن هستند که از خود و آثارشان نامی برده شود. "آنتیوخ دمیتریویچ کانتمیر" که هجو نامه هایی برضد تعصبات کهن مذهبی و سبکسری های جدید می نوشت. "واسیلی کیریلوویچ ترتیاکوفسکی" که اشعار ضعیفی سرود و ترجمه های زیادی از فرانسه انجام داد، اما بیشتر شهرتش بخاطر تدوین نظریات نئوکلاسیکها درباره شعر به زبان روسی بود. "میخائیل واسیلیویچ لامانوسوف" بنیانگذار واقعی ادبیات جدید روسی بود و قصاید باشکوهی در قالب نظم نو به زبان اسلاونیک سرود و به این ترتیب زبان روسی را غنا بخشید."الکساندر پطروویچ سوماروکوف" نویسنده طنزنامه ها، حکایات و نقدهای ادبی است. او نویسنده نخستین درام کامل روسی یعنی تراژدی خورف استوار است. گاوریل رومانوویچ در ژاپن که اصل و نسب تاتاری داشت در کار خود تا مقام منشیگری کاترین دوم پیشرفت کرد، شهرت او بخاطر غزلیات، سرودهای مذهبی و چکامه هایش است.

 

[اولدوز]

دنیس ایوانوویچ فونویزین" شهرتش را مدیون دو کمدی اش است. سه نویسنده دیگر بودند که شیفته الهامات قلبی بودند، "نیکلای میخائیلوویچ کارامازین"، "واسیلی آندریوویچ ژوکوفسکی" و "ایوان آندرئیوویچ کریلف" بودند. فاصله بین سال 1820 که اولین اثر پوشکین منتشر شد و تا سال 1883 که تورگینف از دنیا رفت، عصر طلایی ادبیات روسی نامگذاری شده است.

 

[اولدوز]

دو دهه نخست این دوره رمانتیسم خوانده می شود که در همین سال ها پوشکین ولرمانتوف اشعارشان را سرودند. در سال 1840 کم کم واقع‌گرایی جایگزین رمانتیسم شد، حتی برخی از آخرین آثار پوشکین رگه‌های واقع‌گرایی را نمایش می داد. ظهور گوگول و انتشار اولین اثرش در 1842 شروع واقع‌گرایی در ادبیات روسیه بود و همین سال ها بود که گوگول، تورگینف، داستایفسکی و تلستوی ادبیات روسیه را در ادبیات جهان مطرح کردند. واقع‌گرایی در ادبیات روسی به همدلی با رنج‌کشیدگان می‌پرداخت و بخاطر همین خصیصه از نوع فرانسوی آن متمایز است. پر ارزش‌ترین آثار ادبی عصر طلائی روسی شامل رمان‌ها و اشعار غنایی است هرچند بسیاری از داستان‌های کوتاه، خاطرات و نمایشنامه‌های این دوره نیز بسیار ارزشمند است. در قرن نوزدهم بغیر از اشعار پوشکین و لرمانتوف فقط آثاری میانمایه باقی مانده است. "الکسی واسیلیوچ کالتسف" در رقابت با پوشکین اشعاری سرود اما بیشتر شهرتش بابت ترانه های عامیانه تصنعی او است. "فئودور ایوانوویچ توتچف" شاعر غنایی این عصر است که اشعاری با مضامین فلسفی و درباره طبیعت دارد. "الکسی کنستانتینوویچ تالستوی" بزرگترین شاعر طنز و هجو روس است. "آفاناسی آفاناسیویچ فت" مدافع ناب و نخستین شاعر پارناسیان فرانسوی و بیانگر اعتقاد هنر برای هنر بود و بالاخره می رسیم به "الکساندر سرگیویچ پوشکین" که به «بایرون روسیه» مشهور است. پوشکین بزرگترین سراینده منظومه های داستانی در ادبیات روسیه است.

 

[اولدوز]

داستانهای پوشکین سراسر عشقهای پرشور است. داستانها حال و هوای شرقی دارند، زنان داستانها زیبا و افسرده و مردان ناکام تصویر می شوند. پوشکین اشعارش را در هواخواهی از آزادی و لیبرالیسم سروده است اما بهترین اشعارش درباره عشق و طبیعتند و نمایشنامه های او درام واقعی نیستند، بلکه کما بیش بررسیهای کوتاهی از شخصیت و موقعیت دراماتیک شناخته می شوند. مهمترین اثر نمایشی پوشکین «بوریس گادونوف» نام دارد که یک تراژدی تاریخی در قالب شعر آزاد است. این اثر نخستین گامی است که در زمینه تراژدی رمانتیک روسی برداشته شده است.
عظمت و اهمیت شعر پوشکین در زبان روسی تا به حدی است که برخی صاحب نظرات معتقدند «زبان روسی به پوشکین به مراتب بیشتر مدیون است تا زبان انگلیسی به شکسپیر» و در آخر اینکه پوشکین شاعر مردمی ملت روسیه است.

 

[اولدوز]

میخائیل یوریویچ لرمانتوف" شاعری بود که تحت تاثیر شیلر، بایرون و شلی قرار داشت. شاعری بود دارای روح عصیان و طغیان برضد استبداد، بر ضد هرگونه محدودیت آزادی فردی و برضد زشتی بی مایگی و بیهودگی زندگی. او در سال 1837 در مرگ پوشکین منظومه ای تند و آتشین سرود که باعث شد به قفقاز تبعید شود. لرمانتوف در رمان قهرمان دوران فرا رمانتیسم به سوی واقعگرایی طنزآمیز گرایش پیدا کرده است.

 

[اولدوز]

بهترین آثار رمان نویس مهم روسیه گوگول آمیزه ای عجیب و شگفتی آور از ژرفترین احساسات همدردی، واقعگرایی زنده و طنز پردازی نشاط آور است. او از یک سو با شخصیتهای داستانهایش همدردی می کند، از طرف دیگر به آنها می خندد. او همه چیز را با دیدی رمانتیک، هیولاوار یا مسخ شده می بیند، شخصیتهای داستانهایش علیرغم حقیقی بودن مانند آدمکها هستند. او نویسنده ای اصلاح طلب است اما نه انقلابی، نویسنده قابل اهمیت دیگر روسیه "ایوان سرگیویچ تورگینف" است که در داستانها و رمانهایش اغلب شرح واقعگرایانه زندگی مردم را با وصف غنائی طبیعت درهم می آمیزد. شیوه برخوردش با آدمهای داستان تقریباً عینی است و به ندرت پرده از روح آنها کنار می زند. او در آفریدن قهرمانان زن استاد است و بیشتر مردان داستانهایش یا از زنان فروترند یا به آنها وابسته؛ تورگینف در برخی از آثارش طبقه متوسط را به عنوان نیروی رهایی بخش بالقوه کشور دانسته است، عمده شهرت تورگینف بر داستانهای کوتاه و رمانهایش استوار است. دیگر نویسنده بزرگ روس "فئودور میخائیلوویچ داستایفسکی" در ابتدا تحت تاثیر گوگول و در آمیـ*ـزش احساس همدردی با طبیعتگرایی توانا بود، اما به تدریج از سایه گوگول خارج شد. رمانهای دوره آخرش از جنبه روانشناسی ژرفتر و از لحاظ عاطفی قوی تر از رمانهای پیشین او هستند. او در شاهکار خود "برادران کارامازوف" ناکامیها، زشتیها، پستیها و بویژه بیماری های روحی را با چیره دستی تشریح کرده و از پوشیده ترین مظاهر روح انسان پرده بر می دارد، اما با این وجود رمانهای داستایفسکی بیش از حد بیمارگونه، سرشار از درد و امور غیر عادی و خلاف قاعده است. همدردی صمیمانه با آزردگان، اندیشه های ژرف، عشق به همه زندگان و دلبستگی صمیمانه به مذهب، محسناتی هستند که رمانهای او را در شمار مدارک بزرگ انسانیت و مسیحیت جای داده اند و در میان تمام استادان داستان نویسی روسیه و جهان داستایفسکی روحانی ترین است.

 

[اولدوز]

دیگر داستان نویس بزرگ روسیه، "لـِف نیکلایویچ تالستوی" است. او همواره وجدانی بسیار زنده و فعال داشت. او همواره با کم مایگی ریاکاری و غربزدگی مخالف بود. تولستوی برخلاف داستایفسکی به رعایت نکات دستوری در هنگام نوشتن پایبند بود. شیوه او بازکاوی روح انسانی و تشریح کامل عوالم نفسانی است. تالستوی با آفرینش حماسه ملی روسیه "جنگ و صلح" تصویری گیرا و عظیم با غنایی شگفت انگیز از زندگی روس ها در اوایل سده نوزدهم ترسیم می کند. توانایی تالستوی در مقام یک کاوشگر و تحلیلگر زندگی و دردهای اجتماعی قابل انکار نیست و بعد از روسو هیچ نویسنده ای نتوانسته همپای تالستوی وجدان بشری را به خود آورد.

 

[اولدوز]

از اوایل دهه 1840 شکاف فکری میان اسلاو دوستان که به محافظه کاری، نسبت گروی مذهبی و ملیت گرایی اعتقاد داشتند و غربزدگان که به لیبرالیسم، دین زدایی و دوستی بیشتر با فرهنگ بیگانه معتقد بودند، کم کم عمیقتر شد. سرانجام یکی از اعضای سازمانی تندرو به نام "اداره ملت" در سال 1881 الکساندر دوم را به قتل رساند. دوره سلطنت الکساندر سوم نسبتاً آرام بود اما در اواخر قرن - نوزدهم جنبشهای انقلابی و نارضایتی ها کم کم شروع شدند که همین مبارزات در نهایت به انقلاب سوسیالیستی انجامید.

 

[اولدوز]

در فاصله سال های 1883 و 1917 دو گرایش ادبی جریان داشت. یک گروه که شعار آنها مسئولیت اجتماعی و شیوه های مبتنی بر واقعگرایی و طبیعتگرایی است که راه رمان نویسان و نمایشنامه پردازان عصر طلایی را ادامه می دادند، گروه دوم به گرایش نوخواهی مشهور هستند که در مسیر زیبایی شناسی و نمادگرایی پیش می روند.
از گروه اول، "ولادیمیر گلاکتیونوویچ کورولنکو" نویسنده آزادیخواه و روزنامه نگار است که داستانهایش بیانگر همدردی او با ستمدیدگان است.