متفرقه بررسی اسطوره‌ی خورشید در هند و ایران

[YASNA.B]

عنصر آسمانی خورشید که انرژی خارق‌العاده‌اش به ماه و ستارگان نور می‌بخشد و حیات انسان وابسته به آن است، در بسیاری از باورهای کهن توسط ادبا و فلاسفه مورد ستایش و تکریم بوده است، منشأ تکریم خورشید در میان تمام ملت‌ها و ادیان، یا از منافع این عنصر حیات‌بخش نشأت می‌گرفت و یا وحشت از غضب این ستارة فروزان و از دست دادن آن بوده است. در این مقاله به جایگاه استوره ی خورشید در تفکر ایرانیان و هندیان به‌عنوان دو قوم آریایی پرداخته می‌شود و جلوه خورشید در متون کهن هر دو سرزمین به شکل مقایسه‌ای مد نظر قرار می‌گیرد تا تفاوت‌ها و شباهت‌های آن‌ها آشکار گردد.

 

[YASNA.B]

خورشید در اسطوره‌های ایران باستان جایگاه والا و مقام شکوهمندی دارد، در روزگار پیش از زردشت خورشید به شکل ایزدی نیرومندی مورد پرستش بوده و در روزگار پسا زردشت به‌عنوان آفریدة خداوند (اهورامزدا) مورد تکریم و احترام بود؛ در هند نیز خورشید محترم و مورد ستایش بود و تا مرتبة خدایی ارتقا می‌یابد، ستارة خورشید به جهت ارزش حیات که برای انسان‌ها داشته همواره نزد تمام اقوام و ملل مورد پرستش بوده است. در روزگار باستان این ستاره جایگاه بسیار فرازمندی داشته و به ندرت دیده شده مردمی در باورهای دینی خود از خورشیدپرستی به دورمانده ، از این رو پیرامون آن استوره پردازی‌ها نموده‌اند. در اکثر تمدن‌های به یاد مانده از دوران باستان اثرات خورشیدپرستی را می‌توان یافت؛ برای نمونه انواع خدایان خورشید در مصر باستان شامل "رع"[3] خورشید خدای نیم روزکه " به باور مصریان از درون گلبرگ‌های نیلوفر آبی سر برآورده است.

 

[YASNA.B]

خپرع خورشید خدای بامداد و اتوم خورشید خدای شامگاه و خورشید چشم راست عقابی است به نام هور که تن آدمی دارد . در بین‌النهرین خدای خورشید "شمش" نام داشت او بود که سایه‌ها را می‌راند و خطاکاران را کیفر می‌داد و انوار او تور بزرگی بود که بدکاران را به‌‌دام می‌انداخت همان‌گونه که نور خورشید سیاهی‌ها را ناپدید می‌نمود؛(دورانت،1385: 154) یونان باستان خدای خورشید "هلیوس"[4] نام دشت، او هر صبح در سپیده‌دم با ارابه آتشین چهار اسبه خود از شرق می‌تازید و تا غروب در آسمان‌ها می‌راند. ازآنجایی‌که هلیوس تمام طول روز در آسمان می‌تاخت و از بالا به زمین نگاه می‌کرد، مردم معتقد بودند او همه‌چیز را بر روی زمین دیده و می‌شنود، بنابراین ایزدان و انسان‌ها، او را گواه بر اتفاقات مختلف یا سوگندهای یاد شده می‌دانستند

 

[YASNA.B]

و در رُم باستان خدای خورشید "سُل اینویکتوس"[5] به معنای خورشید شکست‌ناپذیر ستایش می‌شد که یکی از نخستین خدایان در امپراتوری متأخر روم بود. اصطلاح اینویکتوس به معنای شکست ناپذیر، البته از صفت‌هایی بود که همواره به خدایان مختلف روم و از جمله سل اطلاق شده بود. (پرون،1378: 230) خورشید در اساتیر چین پسر خاقان است و "شون"[6] نام دارد که ارابة او را چند اژدها می‌کشند. (باجلان فرخی،1358: 124) خدای خورشید به شکل مقتدرانه مورد ستایش و پرستش انسان‌ها بوده است