آموزشی تشبیه زیبای تفضیل

[ARMINA]

چند بیت از حافظ:
ز شرم آن که به روی تو نسبتش کردم
سمن به دست صبا خاک در دهان انداخت

گُل سمن را به تو تشبیه کردم، اما خجالت کشید و باد صبا خاک در دهانش ریخت (شرمنده شد)؛ زیرا چهرۀ تو از او زیباتر است.

 

[ARMINA]

به بزمگاه چمن دوش مسـ*ـت بگذشتم
چو از دهان توام غنچه در گمان انداخت

دهان معشوق را به غنچه در کوچکی تشبیه می‌کند و بعد می‌گوید که دیشب مسـ*ـت بودم و فکر کردم دهان غنچه، دهان تو است!

 

[ARMINA]

بنفشه طُرّۀ مفتول خود گره می‌زد
صبا حکایت زلف تو در میان انداخت

بنفشه موی خود را گره می‌زد و باد صبا از موی تو گفت. یعنی غیر مستقیم موی معشوق را به موی بنفشه تشبیه کرده و سپس زلف (موی) یار را بر موی بنفشه برتری داده است.

 

[ARMINA]

سعدی نیز چنین می‌گوید:

که می‌گوید به بالای تو مانَد سَرو بستانی
بیاور در چمن سَروی که بتوانَد چنین رفتن

معشوق را در بلندی قامت به سَرو تشبیه می‌کند و بعد می‌گوید که تو از سَرو برتری، زیرا سَرو نمی‌تواند چنین زیبا و موزون حرکت کند.

 

[ARMINA]

سَرو با قامت زیبای تو در مجلس باغ
نتواند که کند دعوی هم‌بالایی

در این بیت قامت معشوق به قد بلند سَرو تشبیه شده و بعد می‌گوید، سَرو در بلند قدی نیز چون تو نیست و تو از او برتری.

 

[ARMINA]

چون سَرو سهی قامت و شایسته‌تر از سَرو
چون ماه دو هفته رخ و بایسته‌تر از ماه

اینجا تشبیه قامت یار به قد بلند سَرو؛ هم چنین تشبیه به ماه و برتری یار بر سَرو و ماه دو هفته ــ ماه کامل که نماد روشنی و زیبایی است ــ را می‌بینیم که (برعکس سعدی و به ویژه حافظ که پنهان بیان می‌کردند) آشکارا گفته است.