آموزشی لذت کشف حقیقت در رمان‌های جنایی

[STARLET]

داستان های جنایی، یکی از قواعد اساسی قصه گویی را به آشکارترین شکل نشان می دهند: «علت و معلول». در داستان های جنایی بیش از هر ژانر دیگر، این رابطه ی علت و معلولی باید توجیه پذیر باشد—هر اتفاق در طرح داستانی، باید دلیلی برای ورود به داستان داشته باشد چون مخاطب در این نوع داستان ها، هر صحنه را به عنوان علتی احتمالی برای معلولی در آینده در نظر می گیرد.

 

[STARLET]

حتی اگر یک اتفاق در داستان فقط برای پرت کردن حواس مخاطب باشد، باز هم هدفی پشت آن قرار دارد که گول زدن خواننده است. نکته همینجا است: هر صحنه، هدفی قابل تشخیص دارد. در همه ی داستان ها، صحنه های بی هدف بهتر است که حذف شوند اما در داستان های جنایی، این قبیل از صحنه ها به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیستند.

 

[STARLET]

یک پل طاقدار و قدیمی را در نظر بگیرید. هر سنگ به واسطه ی سنگ های دیگر در جای خود محکم شده است. اگر فقط یک سنگ را از آنجا بردارید، تمام ساختار پل در هم خواهد شکست. داستان ها شبیه این پل هستند. هر صحنه، وزن صحنه ی دیگر را تحمل می کند و صحنه های اضافی، جایی در این ساختار ندارند. اما در هیچ داستانی بیش از داستان های جنایی، این نکته به این اندازه آشکار نیست. داستان های جنایی، قصه گوییِ علت و معلولی در کامل ترین شکل آن هستند.

 

[STARLET]

من هر روز صبح روزنامه ها رو می خونم. بیشتر می خوام بدونم اطراف خودمون چه اتفاق هایی افتاده. هیچ وقت هم نگفتم که کارم رو خوب انجام دادم. کار ما روز به روز سخت تر می شه. همین چند وقت پیش دو تا پسر با هم رفیق شدند. یکی شون از کالیفرنیا بود یکی از فلوریدا. جایی اون وسطای راه باید آشنا شده باشند. بعد شروع کردند به سفر با همدیگه و کشتن مردم. یادم نیست چند نفر رو کشتند. فکر کن چقدر احتمال داشت این دو تا به هم برسند. تا قبل از این ماجرا چشمشون به هم نیفتاده بود. مگه چند نفر آدم اینجوری تو این مملکت هست. فکر نکنم زیاد باشند. خب ما که نمی دونیم. یه روز دیگه یه زنی رو گرفتند که بچه ش رو انداخته بود تو سطل آشغال. چجور آدمی ممکنه همچین کاری به ذهنش برسه؟ زن من دیگه روزنامه نمی خونه. شاید حق با اون باشه. معمولا حق با اونه. از کتاب «جایی برای پیرمردها نیست»

 

[STARLET]

جهان ما، این قانون علت و معلولی را در خود جای داده است. ولی ما انسان ها چگونگی کارکرد آن را به طور کامل نمی توانیم درک کنیم چون جهان، بسیار وسیع و پیچیده است. ما تلاش می کنیم که علت هایی را به هر آنچه که تجربه می کنیم، نسبت دهیم، اما بخش عمده ی این کار را با حدس و گمان به انجام می رسانیم. به عبارت دیگر، ما به دنبال «عامل» می گردیم؛ شخص یا چیزی که مسئول اتفاق افتادن یک رویداد است.

 

[STARLET]

در زندگی واقعی، قضاوت های ما اغلب نادرست از آب در می آید و عناصری را علت در نظر می گیریم که در واقعیت، نقش چندانی در بروز یک اتفاق نداشته اند. دلیل این کار، یک ساز و کار دفاعیِ ساده است. تصور این که یک تهدید مشخص وجود دارد، برای ما ایمن تر و راحت تر از پذیرش این نکته است که عامل یک پدیده می تواند آنقدر کلی و چندوجهی باشد که برایمان بی معنی به نظر برسد. داستان ها به ما می آموزند که به دنبال «عامل» و «علت» بروز یک رویداد باشیم. بنابراین اگر داستان ها وجود دارند تا درس هایی را به ما بیاموزند که به حفظ بقای ما کمک می کنند، داستان های جنایی این کار را با قدرت و تأثیرگذاریِ به مراتب بیشتری از سایر داستان ها انجام می دهند.

 

[STARLET]

ما با نسبت دادن یک «عامل» به یک پدیده، فقط به دنبال یافتن معنی اتفاقات مختلف نیستیم بلکه می خواهیم معنای کارهای افراد دیگر را متوجه شویم. ما اینگونه فکر می کنیم که انگیزه ای پشت کارهای افراد وجود دارد: علت ها و احتمالا اهدافی که شاید در نگاه اول آشکار نباشند. در واقع ما معمولا تصور می کنیم که دیگران، انگیزه هایی مشابه با ما دارند.

 

[STARLET]

درک انگیزه های افراد پیرامون، یکی از نیازهای انسانی ما به شمار می آید و ما این کار را انجام می دهیم تا درک بهتری از محیط اجتماعی اطراف خود داشته باشیم. داستان های جنایی، مثل یک زمین بازی هستند که می توانیم در آن ها به تمرین این مهارت بپردازیم، چرا که نکته ی جالب و هیجان انگیز در داستان های جنایی، فقط این نیست که چه کسی جرم را مرتکب شده بلکه چراییِ آن نیز مورد نظر است. در انتهای یک داستان جنایی، انگیزه ی مجرم تقریبا همیشه باید برای همه مشخص شود.

 

[STARLET]

داستان های جنایی از ساختار، شکل و الگویی شناخته شده پیروی می کنند. در داستان های جنایی کلاسیک، شیوه ی رواییِ مشخصی به چشم می خورد. مشکل بیرونی که نیروی محرکه ی داستان به حساب می آید، کاملا واضح است: خود جنایت. جنایتی که در داستان اتفاق افتاده، عاملی بیرونی برای شخصیت «جستجوگر»—افسر پلیس، کارآگاه خصوصی، یکی از نزدیکان قربانی و غیره—است. پس از به وقوع پیوستن جنایت، شخصیت «جستجوگر» مأموریتی پیدا می کند و داستان مستقیما به چیزی می پردازد که این شخصیت می خواهد: حل کردن معمای جنایت.

 

[STARLET]

با سردی پرسیدم: «تشخیص تو چیست؟ لابد رابطه ی عشقی نافرجام؟» خواهرم با شور و شوق گفت: «پشیمانی.» «پشیمانی؟» «بله، وقتی به تو گفتم که شوهرش را مسموم کرده اصلاً حرف من را باور نکردی. حالا دیگر بیش از هر وقت دیگری به این مسئله ایمان دارم.» به اعتراض گفتم: «گمان نکنم حرفت منطقی باشد. اگر زنی مرتکب جرمی مثل قتل بشود، آن قدر خونسرد هست که از ثمرات آن قتل بهره مند شود بدون آن که احساساتی و پشیمان شود.» «بعضی از زن ها شاید بتوانند، اما خانم فرارز نه. او عصبی بود. نوعی برانگیختگی بی دلیل باعث شد تا خود را از شر شوهرش خلاص کند چون دیگر تحمل ناراحتی را نداشت... حتما بودن با مردی مثل اَشلی فرارز نمی تواند بدون ناراحتی باشد.» از کتاب «قتل راجر آکروید»