آموزشی لف و نشر

[ARMINA]

آرایه ادبی لف و نشر چیست و چطور می‌توان آن را تشخیص داد؟

لف و نشر به آرایه‌های معنوی اختصاص دارد. گاهی در بیت‌ یا متنی، چندین کلمه به صورت مبهم حاضر می‌شوند. در ادامه هم چندین کلمه دیگر فعل یا صفتی را درباره آنها توضیح می‌دهند، در چنین صورتی می‌توانیم بگوییم آرایه لف و نشر ایجاد شده است.​

 

[ARMINA]

یاد باد آنکه ز چشم خوش و لعل لب تو
نقل مجلس همه بادام و شکر بود مرا


در مصراع اول کلمات چشم و لب را داریم و در مصراع دوم کلمات بادام و شکر را. در ادبیات فارسی برای توضیح برخی کلمات از صفات یا تشبیهات استفاده می‌کنند. در این مثال هم بادام توضیحی برای چشم و شکر توضیحی برای لب است. بنابراین چشم با عنوان لف ۱، لب با عنوان لف ۲ و بادام با عنوان نشر ۱ و شکر با عنوان نشر ۲ شناخته می‌شوند.​

 

[ARMINA]

لف و نشر مرتب
اگر ترتیب آمدن لف‌ها با نشر‌ها یکی باشد، لف و نشر مرتب رخ می‌دهد. یعنی ترتیب توضیح کلمات لف پشت سرهم باشد؛ پس:

منعم مکن از دیدن قد و رخ و چشمش
من انس به سرو و گل و بادام گرفتم

سرو در ادبیات فارسی نماد بلندبالاییست و به قد و قامت نسبت می‌دهند، گل نماد زیبایی است که به رخ نسبت می‌دهند و بادام هم نمادی از چشم‌های درشت و زیباست. در اینجا هم شاعر برای تعریف از یار به ترتیب قد به سرو، رخ به گل و چشم به بادام نسبت داده ‌است. از آنجایی که هر نشر، بنا بر ترتیب لف آورده شده، پس می‌توان گفت این بیت لف و نشر مرتب دارد.​

 

[ARMINA]

لف و نشر مشوش
اگر ترتیب قرارگرفتن لف و نشرها جابه‌جا شود، لف و نشر مشوش رخ می‌دهد. نوع مشوش این آرایه همواره هنرمندانه‌تر و شاعرانه‌تر است

در باغ شد از قد و رخ و زلف تو بی‌آب
گلبرگ تری، سرو سهی، سنبل سیرآب

همان‌طوری که مشاهده کردید، در مصراع اول به ترتیب کلمات قد، رخ و زلف را داریم اما ابتدا گلبرگ (رخ)، و بعد سرو (قد) آمده است و ترتیب لف و نشر مرتب را ندارد. بنابراین در این بیت لف و نشر مشوش وجود دارد.​

 

[ARMINA]

چگونه آرایه لف و نشر را پیدا کنیم؟
برای تشخیص این آرایه ابتدا بهتر است که به نشانه‌ها توجه کنید؛ برای مثال اگر حروف اضافه مثل و یا کلمات این و آن را دیدید، ابتدا وجود لف و نشر را بررسی کنید.

البته راه حل ساده دیگری نیز وجود دارد که در بیشتر مواقع، راه مستقیم تشخیص لف و نشر در ابیات است. شما باید در ابتدا جای مصراع اول را با مصراع دوم عوض کنید. دوباره بیت را بخوانید؛ اگر همچنان معنای درستی داشت و با همان مفهوم اولیه یکسان بود، یعنی در این بیت آرایه لف و نشر وجود دارد.

​

 

[ARMINA]

تو ز من شرم و من ز تو شوخی
یا بیاموز یا بیاموزم

در این بیت، با جا‌به‌جایی مصراع اول و دوم مفهوم تغییر نمی‌کند و شعر زیبایی کلام خود را حفظ می‌کند؛ پس لف و نشر وجود دارد.
سپس برای تشخیص مرحله دوم باید با نگاهی ادبی به کلمات نگاه کنیم و هرگونه تناسب، توصیف صفت، تضاد و... را دیدیم جدا کنیم. باید ببینیم کدامیک از آنها می‌تواند توضیحی برای دیگری باشد، با جواب به همین سوال لف‌ها و همینطور نشرهای مرتبط به هم را می‌یابیم.​