آموزشی متمم

[سلین]

متمم چیست ؟
«متمم» واژه‌ای عربی و در فرهنگ لغت به معنی «آنچه باعث تکمیل و تمام شدن چیز دیگر باشد؛ تمام‌کننده؛ کامل‌کننده» است. همین معنی در شناسایی متمم در جمله به ما کمک خواهد کرد.

معمولاً منظور از آنچه که به عنوان متمم به تنهایی در متون دستور زبان یاد می‌شود، متمم فعل است که به آن متمم اجباری نیز می‌گویند. در ادامه، این موضوع را بیشتر توضیح خواهیم داد.

در دستور زبان، با یک تعریف ساده می‌توان چنین گفت که متمم اسم یا گروه اسمی است که پس از حرف اضافه می‌آید. با این تعریف کلی، متمم را می‌توان در چند نوع دسته‌بندی کرد:

متمم‌ فعل
متمم‌ اسم
متمم‌ صفت
متمم‌ قید
متمم‌ شبه‌جمله

 

[سلین]

متمم فعل​

همان‌طور که می‌دانیم، بعضی فعل‌ها گذرا به مفعول هستند و برای تکمیل معنی آن‌ها باید مفعلول در جمله وجود داشته باشد. فعل‌هایی نیز وجود دارند که به آن‌ها گذرا به متمم می‌گوییم و برای کامل شدن معنای جمله به آن‌ها نیاز است. در واقع، متمم فعل در جمله‌هایی وجود دارد که در آن‌ها علاوه بر نهاد، برای تکمیل معنای فعل به متمم نیز نیاز است و به همین دلیل به آن متمم اجباری نیز می‌گویند.

نکته دیگری که دانستن آن خالی از لطف نیست، این است که متمم‌های اجباری حرف اضافه مختص به خود را دارند. برای مثال، «از» حرف اضافه اختصاصی فعل «ترسیدن» است. متمم‌ فعل معمولاً با یکی از پنج حرف اضافه «به»، «از»، «با»، «در»، و «بر» می‌آید.

 

[سلین]

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم، تفاوت متمم قیدی و متمم فعل است. همان‌طور که می‌دانیم، متمم قیدی (متممی که قید است) نیز با حرف اضافه می‌آید و توضیحی را به جمله اضافه می‌کند. پس چرا به آن‌ها قید می‌گوییم، نه متمم؟

ظاهر متمم‌ فعل با متمم‌ قیدی یا همان گروه قیدی یکسان است و هر دو با حرف اضافه می‌آیند. تفاوت مهم متمم‌ قیدی با متمم‌ فعل این است که معنای بعضی از فعل‌ها فقط با متمم‌ کامل می‌شود و در واقع این فعل‌ها به متمم‌ نیاز دارند. اما متمم‌ قیدی را بدون اینکه معنای آن ناقص شود، می‌توان از جمله حذف کرد. دو جمله زیر را در نظر بگیرید:

1. احمد با تاکسی از مدرسه آمد.
2. احمد به دوستش می‌نازد.

همان‌طور که می‌بینیم در جمله اول، «با حذف متمم‌های قیدی، به «احمد آمد» می‌رسیم که معنای کاملی دارد. اما در جمله دوم، متمم‌ برای کامل شدن معنای فعل لازم است

همان‌طور که گفتیم، متمم‌ فعل دارای حرف اضافه اختصاصی است. برای مثال، در جمله اول بالا می‌توانیم بگوییم «احمد با تاکسی به مدرسه آمد»، اما در جمله دوم نمی‌توانیم از حرف اضافه دیگری جز «به» استفاده کنیم.

بنابراین، متمم فعل دارای این دو ویژگی است:‌ وجود آن در جمله برای توضیح فعل ضروری است و حرف اضافه اختصاصی دارد

 

[سلین]

متمم اسم​

گاهی اسم نیاز به متمم دارد و این نوع اسم‌ها در هر نقش و کاربردی (مانند نهاد، متمم، مفعول، مضاف‌الیه و…) این متمم را لازم دارند. در واقع، این نوع متمم در کنار اسم یک گروه اسمی را تشکیل می‌دهد. مثال‌های زیر نمونه‌هایی از متمم اسم هستند:

• پس از پایان صحبت‌هایمان، اشاره‌ای به «احمد» کردم.
• سرنوشت بسیاری از «پرندگان» همین است.
• انتقاد از «دیگران» باید بر اساس اصول خاصی باشد.

به عنوان مثالی دیگر، همان‌طور که در آموزش «مسند و مسند الیه چیست ؟ | به زبان ساده و با مثال» دیدیم، مسند خود از اجزای اصلی جمله است و گاهی همراه با متمم‌‌ می‌آید. برای مثال در جمله «گلدان پر از گل است»، کلمه «پر» مسند است و بعد از حرف اضافه «از» کلمه «گل» آمده که همان متمم‌ مسند است.