آموزشی مهم ترین قواعد نگارشی

[آریانا]

چرا باید به قواعد نگارش فارسی در محتوا نویسی توجه داشت؟
متاسفانه بسیاری از افراد قواعد نگارش فارسی را مانند تزیینات کم اهمیت در متن می‌دانند. در حالی که این قواعد در تعیین کیفیت متن تاثیری مستقیم دارند. رعایت این قواعد نشان دهنده احترام به مخاطب است؛ چرا که با رعایت این قواعد و اصول خواندن و درک مطلب را برای مخاطب خود آسان‌تر کرده‌ایم.
گاهی اوقات کاربرد نابجای علائم نگارشی می‌تواند معنای جمله را کاملاً تغییر دهد (همه شما آن مثال معروف «بخشش لازم نیست اعدامش کنید» را شنیده‌اید!). در صورتی که قواعد نگارشی در تولید محتوا مورد توجه قرار نگیرند یا از علائم و نمادها به شیوه درستی استفاده نشود، متن اثرگذاری کامل را نخواهد داشت.

 

[آریانا]

مواردی از مهم‌ترین قواعد نگارشی در تولید محتوا

اشکال درست و نادرست جمع بستن کلمات

یکی از قواعد نگارشی که بسیاری از افراد در آن اشتباه می‌کنند، جمع بستن کلمات است. کلمات بر اساس این که در اصل ایرانی هستند یا عربی به شیوه‌های مختلفی جمع بسته می‌شوند. نکته کلی و مهم در این میان این است: کلمه‌های فارسی را نباید با نشانه‌های عربی جمع بست.

به عنوان مثال بسیاری از شما دو کلمه «انتقادات» و «پیشنهادات» را همراه هم شنیده‌اید. «انتقادات» درست است؛ زیرا انتقاد واژه‌ای اصالتاً عربی است. اما «پیشنهاد» کاملاً فارسی است و نمی‌توان آن را با «ات» جمع بست. پس مواردی مثل پیشنهادات، سفارشان، گزارشات، نمرات و… غلط هستند.

نشانه‌های جمع فارسی عبارتند از «ها» و «ان». کلمات فارسی را تنها با این نشانه‌های جمع می‌توان جمع بست. پس نباید برای جمع بستن کلمات فارسی از «ات» یا «ین» (مثل مسئولین) استفاده کرد. هم چنین کاربرد جمع مکسر برای واژگان فارسی غلط است. مثلاً کلمه استاد، واژه‌ای فارسی است؛ پس نمی‌توان از اساتید استفاده کرد.

 

[آریانا]

کلمه‌های فارسی را در وزن‌های عربی نباید به کار برد
زبان عربی وزن‌های مشخص و رایجی دارد که برای ساخت صفت‌های فاعلی، مفعولی، زمانی و مکانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله مهم‌ترین قواعد نگارش فارسی این است که این وزن‌های عربی را در رابطه با کلمه‌های فارسی به کار نبریم.

مثلاً واژه‌هایی مثل صیاد یا جراح بر وزن «فعال» در عربی شکل گرفته‌اند. اما اگر این وزن را در ترکیب با واژگانی مثل «نقش» یا «قند» به کار برده و واژه‌های «نقاش» و «قناد» بسازیم، اصولاً درست نیست.

 

[آریانا]

حذف به قرینه لفظی
حذف به قرینه لفظی یکی از ویژگی‌های شیرین زبان فارسی است. اما اگر این کار به شیوه‌ای نامناسب و نادرست انجام شود، از نظر قواعد نگارشی درست نیست. مثلاً در جمله «من آن کتاب را خوانده و درباره‌اش سخنرانی خواهم کرد» درست نیست. شکل صحیح آن این است: «من آن کتاب را خوانده‌ام و درباره‌اش سخنرانی خواهم کرد».

عمل حذف به قرینه لفظی برای کوتاه‌تر کردن سخن و جلوگیری از تکرار افعال انجام می‌شود. اما اگر در جایی نامناسب این حذف را انجام دهیم، افعال ناقص می‌شوند.

 

[آریانا]

کلمات فارسی تنوین نمی‌پذیرند
تنوین جز ویژگی‌های زبان عربی است. از تنوین می‌توان در انتهای واژگان عربی استفاده کرد. مثل اصطلاحاً، مطمئناً و…. اما تنوین را نمی‌توان به انتهای واژگان فارسی اضافه کرد. بنابراین الفاظی مانند گاهاً یا تلفناً از نظر قواعد نگارش فارسی درست نیستند.

کلمات فارسی «یت» نمی‌پذیرند
پسوند «یت» نیز مانند تنوین به انتهای واژگان عربی می‌چسبد. مثلاً کلمه‌های حاکم وبشر عربی هستند و به همین دلیل حاکمیت و بشریت درستند. اما کلمه‌هایی مثل من، ایران یا خوب فارسی هستند و «یت» نمی‌پذیرند؛ بنابراین اگرچه واژه‌هایی مثل منیت، ایرانیت و خوبیت بسیار هم رایجند، اما صحیح نیستند.

 

[آریانا]

از «ه» در پایان واژه‌های غیرمونث یا غیر عربی نباید استفاده بشود
نشان «ه» در انتهای یک کلمه عربی نشان می‌دهد که آن کلمه مؤنث است. بنابراین از این حرف تنها باید در زمانی استفاده کرد که یک کمله مؤنث باشد. استفاده از «ه» در انتهای یک کلمه غیر عربی یا غیر مؤنث به لحاظ قواعد و اصول نگارش درست نیست.

از «را» در نزدیک‌ترین و اولین موقعیت مناسب باید استفاده بشود
«را» که نشانه مفعول است باید در نزدیک‌ترین مکان به مفعول قرار بگیرد. مثلاً این جمله را ببینید:

امروزه، بیشتر برنامه نویسان جاوا اسکریپت که محبوب‌ترین زبان برای برنامه نویسی وب است را برای فعالیت انتخاب می‌کنند.

شکل درست‌تر این جمله چنین است:

امروزه، بیشتر برنامه نویسان، جاوا اسکریپت را -که محبوب‌ترین زبان برای برنامه نویسی وب است- برای فعالیت انتخاب می‌کنند.

 

[آریانا]

قواعد نگارش فارسی برای علائم نگارشی
بخش مهمی از قواعد نگارش فارسی به کاربرد درست و مناسب علائم نگارشی اختصاص دارند. علائم نگارشی باید در مکان و جایگاه مناسب خود مورد استفاده قرار بگیرند. چرا که تأثیر بسیار زیادی روی مفهوم و معنای جمله‌ها دارند.

در ادامه به بررسی مهم‌ترین قواعد نگارش فارسی برای کاربرد علائم نگارشی می‌پردازیم:

 

[آریانا]

علامت نقطه
#علامت نقطه در جمله‌های امری، خبری و جمله‌های فاقد پرسش و تعجب در پایان جمله قرار می‌گیرد.
#در متن‌های تایپ شده نقطه باید بلافاصله بعد از آخرین کلمه جمله (معمولاً فعل) قرار بگیرد؛ سپس اولین کلمه جمله بعدی با یک فاصله به دنبالش بیاید.

علامت سؤال
#بیشترین کاربرد علامت سؤال در پایان جمله‌های پرسشی است.
#علامت سؤال مانند علامت نقطه بلافاصله پس از آخرین کلمه جمله قرار می‌گیرد؛ اولین کلمه جمله بعدی با یک فاصله نسبت به آن نوشته می‌شود.
#علامت سؤال در میان جمله هم کاربرد دارد؛ برای نشان دادن تردید یا تمسخر. در این شرایط علامت سؤال در میان پرانتز می‌آید (مثلاً «آن پسر یک نابغه (؟) است»).

 

[آریانا]

علامت تعجب
علامت تعجب هنگامی که در محتوای جمله پیام عاطفی برجسته‌ای (مثل شگفتی زیاد) وجود دارد به کار می‌آید.
از علامت تعجب پس از منادا نیز استفاده می‌شود.
علامت تعجب مانند علامت‌های نقطه و سؤال است؛ متصل به آخرین کلمه جمله و با یک فاصله قبل از اولین کلمه جمله بعد.

 

[آریانا]

علامت ویرگول
علامت ویرگول از جمله پرکاربردترین نمادهای نگارشی در فارسی به شمار می‌رود که کاربردهای متفاوتی دارد.
ماند علامت‌های نگارشی پیشین، ویرگول بلافاصله پس از کلمه‌های پیشین و با یک فاصله از کلمه بعدی می‌آید.
رایج‌ترین استفاده ویرگول، جلوگیری از تکرار حرف «و» است. (اصفهان، تهران، مشهد و شیراز به جای اصفهان و تهران و مشهد و شیراز).
از ویرگول برای بدل کلمات استفاده می‌شود. (قیصر امین پور، شاعر نامدار معاصر، یکی از خلاق‌ترین شعرای دوران خود بود)
برای ایجاد مکث کوتاه در متن از ویرگول استفاده می‌شود.