اهریمن
اهریمن که به اوستا برمی‌گردد، موجودی شرور و پلید است و به قصد از بین بردن خوبی‌های دنیا به وجود آمده است. زرتشتیان بر این باورند که در دنیا دو نیروی خیر و شر وجود دارد که این دو نیرو مدام با هم در جنگ هستند. البته از آنجایی که اهورامزدا بر همه چیز آگاه است در نهایت اهریمن شکست خورده و اهورامزدا با برنده شدن در این جنگ دنیا را از نیکی پر میکند.

بشکوچ
بسیاری بشکوچ را به نام شیردال می‌شناسند که تن شیر، سر عقاب و گوش اسب را دارد.

بختک
بختک نیز از موجوداتی است که حتی برخی از مردم ایران هنوز هم به وجود آن اعتقاد دارند. در افسانه های ایران بختک موجودی است که وقتی انسان خواب است به سراغ او می‌آید و با قفل کردن بدن او می‌خواهد او را خفه کند. البته امروزه می‌دانیم که این حالتی است که انسان در خواب به سبب دیدن رویای ترسناک به آن دچار می‌شود و پس از بیدار شدن حس خفقان و سنگینی دارد.

بابا دریا
بابا دریا در افسانه های ایران مردی سیاه پوست است که قامتی بلند داشته و روزها را در دریا می‌گذراند. بابا دریا شب‌ها برای خوابیدن به ساحل آمده و گاهی در این آمدن هر ک.س که سر راهش قرار بگیرد را با خود به دریا میبرد.

برمایه
برمایه گاوی است که در داستان ضحاک و فریدون وجود دارد. فریدون با شیر برمایه بزرگ می‌شود و به همین دلیل ضحاک او را می‌کشد.

دیو سپید

این موجود در شاهنامه فردوسی شاه ایران کیکاووس و یارانش را زندانی می‌کند و رستم برای آزادی آن‌ها به جنگ با دیو سپید می‌رود. رستم به غار او رفته و او را خوابیده می‌یابد. به رسم جوانمردی دیو سپید را بیدار کرده تا با او بجنگد. پس از شکست دادن او از سرش برای خود کلاهخودی می‌سازد و شاه و یارانش را از بند او آزاد می‌کند.

رخش
رخش اسب رستم است و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد در ذهن مردم به مانند خود رستم جای گرفته است

پری موجودی اهریمنی یانیک سرشت است؟
پری

در بسیاری از داستان‌های فانتزی امروزی هنوز هم از پری سخن گفته می‌شود. پری در ایران باستان به دو صورت معرفی شده است. در اوستا پری موجودی اهریمنی و شرور است که به شکل صورت زیبای زنی ظاهر شده و قصد فریب مردم و دیوانه کردنشان را دارد. ولی این موجود در دوران بعد از اسلام نقطه مقابل پری در اوستا است. پری در دوران پس از اسلام موجودی نیک‌سرشت است که مردم را به خوشبختی می‌رساند.
از معروفترین پری‌های موجود در داستان‌های ایرانی پری داستان‌های جمشید است که خوشبختی را تقسیم می‌کند.

عفریت
عفریت، عفریته و ابلیس هر سه اسم فردی خبیث است که جز پراکندن شر قصد دیگری ندارد و در قرآن نیز به عفریتی در آیه 93 سوره نمل اشاره شده است که با حضرت سلیمان حرف می زند
چمروش:
این موجود مرغی بسیار بزرگ است که به نوعی نگهبان ایران زمین بوده و هر ک.س که بخواهد ضرری به ایران برساند را از بین می‌برد. چمروش بدنی سگ مانند داشته و سر و بال‌هایش به مانند پرندگان است. این موجود در زیر درخت سوما ساکن است.
خر سه پا:
در آیین زرتشت این موجود ساکن دریای فراخکرد است و به تشتشر در جمع کردن آب دریایی که در آن ساکن است، کمک می‌کند...

سیمرغ
سیمرغ از معروف‌ترین افسانه های ایران است. سیمرغ در کوه کناف زندگی کرده و خردمندی از ویژگی‌های او است. سیمرغ در داستان‌های شاهنامه جایگاه ویژه‌ای دارد. سیمرغ زال را پرورش داده و به رستم در جنگ با اسفندیار کمک می‌کند. البته تنها فردوسی نبوده که از این موجود افسانه‌ای در داستان‌های خود استفاده کرده است. سیمرغ از معروف‌ترین موجودات منطق الطیر عطار نیشابوری نیز است.
عنقا همان سیمرغ است. عنقا اسم عربی این موجود افسانه‌ای است که به شکل پرنده‌ای بزرگ به وجود می‌آید.
فولادزره:
این موجود از دسته دیوهایی است که شکلی شاخداری دارد و از عفریت‌های داستان امیر ارسلان نامدار است.
کیانسی
این موجود که به کیانسه هم معروف است افسانه‌ای در باور زرتشتیان است که در هزاره سوم پس از تولد زرتشت، با آب تنی دوشیزه‌ای در دریاچه هامون به وجود خواهد آمد.

گرگسار
گرگسار نام قبیله‌ای افسانه‌ای است که مردمان آن سر گرگ دارند و پس از شکست خوردن از آریایی‌ها و از دست دادن سرزمینشان به قلعه‌ها پناه می‌برند.

گلیمگوش
این موجودات به شکل انسان‌ها بوده‌اند با این تفاوت که گوش‌هایی بزرگی داشته و از گوش‌های خود به عنوان بستر و لحاف استفاده می‌کردند. از این رو به آن‌ها گوش بستر هم گفته می‌شود.
در کتاب‌های پیامبران گلیمگوش‌ها دارای قومی به نام یاجوج ماجوج بوده‌اند که زاد و ولد بسیاری داشته و به سبب زیاد بودن تعداد افراد قبیلشان به هر مکانی می‌رفتند و آذوغه‌های آنجا را تمام می‌کردند. آن‌ها صدای آزاردهنده‌ای دارند و وقتی به سرزمینی می‌رسیدند مردم آن سرزمین به کوه‌ها پناه می‌بردند.

لولوخورخوره
این موجود که به لولو هم معروف است موجودی خیالی است که برای ترساندن بچه‌ها از اسم آن استفاده می‌شود. لولوخورخوره شکل خاصی ندارد و معمولا پدر و مادرها برای تنبیه بچه‌های خود به خصوص زمانی که غذا نمیخورند از اسم لولوخورخوره استفاده کرده تا او را بترسانند و این را به او تلقین کنند که در صورت غذا نخوردن لولو آن‌ها را خواهد خورد.

اسم لولوخورخوره معنایی بسیار خوار دارد. ظاهر لولوخورخوره در جایی اشاره نشده و به طور کل تصور هر خانواده‌ای از اهریمن می‌تواند شکل ظاهری لولوخورخوره باشد. در فرهنگ جمهوری آذربایجان مردم لولو را موجودی می‌دانند که فرزندانشان را به خوش رفتاری مجبور می‌سازد. در فرهنگ آن‌ها لولوخورخوره خوخان نام دارد.
در فرهنگ مردم انگلیش لولو را به نام بوگی من می‌شناسند. در فرهنگ مردم بلژیک نیز به لولو اود رود اوژن می‌گویند. این موجود چهره‌ای نداشته و می‌تواند خود را به هر شکلی که می‌خواهد دربیاورد. در یونان لولو نام بابولاس را دارد که معمولا در تختخواب مردن قایم می‌شود.
هما
هما در افسانه های ایران نمادی از خوشبختی و سعادت است. این موجود که شکلی پرنده مانند دارد بر سر هر ک.س سایه بیفکند او را خوشبخت کرده و زندگی پر از سعادتی را برای او به وجود می‌آورد. از این رو این موجود به مرغ سعادت نیز معروف است. جالب است بدانید که در خرابه‌های تخت جمشید دو مجسمه از هما پیدا شده که نشانگر اعتقاد ایرانیان باستان به سعادتمندی آوردن این پرنده است.

همزاد
همزاد شخصی است که کاملا شبیه شما است و در دنیای از ما بهتران زندگی کرده و همگام با شما رشد میکند. این باور خرافی در بین برخی از مردم ایران رواج دارد. در بین مصریان باستان نیز این باور وجود داشته که هر شخص زنده بر روی زمین یک همزاد دارد و البته به آن همزاد کا می‌گفتند. مصریان بر این باورند که هنگامی که فرد می‌میرد همزاد وا زنده می‌ماند.

هدیوش
این موجود از یکی از کهن‌ترین موجودات در افسانه های ایران در دوران زرتشست است. هدیوش که موجودیت گاو دارد با نام‌های سرسوک، سریشوک و سریسوک هم شناخته می‌شود. هدیوش به مردم کمک می‌کرده تا از دریای کاسپین و یا همان دریای خزر عبور کنند. گفته می‌شود زمانی که آخرالزمان رخ می‌دهد از چربی این گاو فردی به وجود آمده که موجودیتی ابدی دارد و به نوعی برای مردمانی که در زندگی خود کارهای نیک انجام داده‌اند، رستاخیزی است.
پوست این جانور از برنج جلا داده شده و یالی از آتش دارد. شاخ آن مانند هر گاو دیگری در دو طرف سرش جوانه زده است. با این که هدیوش جثه‌‌ای بسیار بزرگ و وزنی عظیم دارد ولی مانند گاوهای نر معمولی رفتار می‌کند.

افسانه‌های ایرانی مملو از داستان‌های متفاوتی از عشق، غرور، برادری، وفاداری و … است که نسل به نسل در بین مردم ایران زمین منتقل شده است و چون گنجینه‌ای گرانبها سال‌های بسیاری محفوظ مانده است. معروف‌ترین افسانه‌های ایران را در ادامه‌ی مقاله با هم میخوانیم.

مردآزما(غولوک)
این موجود نوعی از جن‌ها است که به باور مردم بلوچ هر ک.س از او نترسد این موجود با او دوست می‌شود و اگر از او بترسد فرد را با ترساندن از بین می‌برد. در افسانه های ایران آمده است که مردآزما بر مسافران ظاهر شده و با تغییر شکل آن‌ها را می‌ترساند تا با این کار میزان نترس بودنشان را بفهمد. در خراسان جنوبی مردآزما را به مرده‌آزما می‌شناسند که صورت زشت زنی را داشته و با داشتن چاک دهان عمودی و دندانهای افقی چهره‌ای ترسناک دارد.

ملمداس
این موجود چهره‌ی زیبای زنی را دارد که جوانان را فریب می‌دهد و آن‌ها را به هم آغوشی با خود دعوت می‌کند. اما هنگام هم آغوشی با او پاهایش به شکل اره شده و جوان هوسباز را تکه تکه می‌کند.


در افسانه های ایران آمده است که این موجود نوعی جن است که نصفی از اعضای بدن انسان را دارا است. برخی بر این باورند که هم به صورت نر و هم به صورت ماده وجود دارد. در برخی از فرهنگ‌ها به بوزینه‌ی بدون دم هم، گفته می‌شود. قبلا در زیست شناسی فارسی به میمون‌ها گفته می‌شده است

الصبیان

ام الصبیان یکی دیگر از موجودات افسانه ای است که بیشتر در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس و در بین اعرب خوزستان شناخته شده است. آورده اند که حضرت رسول صلی الله علیه و اله و صلم نشسته بود شخصی به شكل و شمایلی غریب از در مسجد وارد شد و سلام كرد و نشست، رسول الله از او پرسید چه كسی هستی؟…گفت فرشته ام. حضرت گفت دروغ می گویی تو دیو یا پری هستی…در همین میان جبرئیل خدمت رسوالله رسید و از حضرت حق پیغام آورد كه: یا رسول الله از این شخص سوال كن تا قدرت خدا را نظاره كنی، پس حضرت فرمود راست بگو كه نام تو چیست؟ گفت نام من ام الصبیان است… مقام من آزار رساندن به كودكان و زنان حامله است كه آنها را خسته و رنجور گردانم و درد سر و شقیقه بر آنها گمارم و رخ ایشان را زرد گردانم و شكم های ایشان را بزرگ سازم و كسی علاج آن نداند و اهل فضل و علما را در وسوسه اندازم و در رحم زنان و بر سر و روی بچه طپانچه زنم و از شكم بدر اندازم و كودك را مصروع سازم و دیوانه كنم و بر سر راه ها و گذر گاه ها مسكن سازم تا مردم را آزار رسانم و در فسق و فجور اندازم و فتنه بر انگیزم…پس حضرت رسول فرمود به امیر المومنین كه وی(ام الصبیان) را بگیر و به قتل رسان…در این هنگام جبرئیل فرمود یا رسول الله حق تعالی می فرماید او را مكش زیرا او را عبث(بیهوده) نیافریدم.

با فرض اینکه این روایت صحیح باشد ام الصبیان یکی از اجنه است و موجود خیالی نیست.

از شواهد چنین برمیاید که ام الصبیان یک زن از جنس اجنه بوده است. او را مادر شیطان و دختر شیطان نیز نامیده اند.

سیوطى‌ در شرح‌ دیدار سلیمان‌ پیغمبر (ع‌) با طایفه‌هایى‌ از دیو و جن‌، او را آفریده‌ای‌ شگفت‌ انگیز و زشت‌ترین‌ آفریدة پروردگار وصف‌ مى‌کند و مى‌نویسد:

این‌ عجوزه‌ که‌ نامش‌ همّت‌ و دختر همّت‌ و مکنى‌ به‌ ام‌ الصبیان‌ است‌، دندانهایى‌ مانند دندان‌ فیل‌، گیسوانى‌ همچون‌ شاخة خشک‌ درخت‌ خرما، صدایى‌ چون‌ صدای‌ رعد غرنده‌، و چشمانى‌ چون‌ برق‌ درخشنده‌ دارد. از دهان‌ و سوراخهای‌ بینى‌ او دود بیرون‌ مى‌آید. مى‌تواند همچون‌ خر عرعر کند، مثل‌ شتر بانگ‌ برآورد، همچون‌ گرگ‌ صدا کند، مانند اژدها فش‌ فش‌ کند و چون‌ پلنگ‌ بغرد.

پری‌دریایی؛ زنی با دُم ماهی
در فرهنگ عامه دنیا، پری دریایی یک موجود افسانه ای آبزی است که سر و بالاتنه ای به شکل یک زن زیبا و دمی شبیه به ماهی دارد. پری دریایی، در بسیاری از افسانه ها این طور تصویر شده که در کنار ساحل می ایستد و با یک دست در حال شانه کردن موهای بلندش و با دست دیگرش، آینه ای را نگه می دارد. پریان دریا، معمولا به پیشگویی اتفاقات آینده می پردازند؛ گاهی از روی اجبار، نیروهای فراطبیعی خود را به انسان ها می بخشند و گاهی عاشق انسان ها شده یا با فریفتن انسان های فانی که دل در گرو عشق آنها بسته اند، آنها را به قعر دریا می برند. گاهی اوقات مهربان و خوش نام اند و گاهی پلید تصویر شده اند. هدایایشان بدیمنی می آورد و اگر آزرده خاطر شوند، موجب به پاشدن توفان و سایر بلایا می شوند، به طوری که دیدن آنها در دریا، نشانه غرق شدن کشتی بوده. در ایران هم افسانه هایی درباره پری دریایی وجود دارد؛ به خصوص در جنوب ایران، در مجاورت خلیج فارس. چنان که در داستان های «منیرو روانی پور» به آنها اشاره شده است. «حمدا... مستوفی» در بخش جانورشناسی «نزهةالقلوب» هم که با استناد به عجایب المخلوقات نوشته شده است از «آدمی آبی» نام می برد. او آدمیان آبی را از همه حیث مثل آدمیان خشکی خوانده، جز آن که کوچک ترند و دم ماهی دارند.
غول؛ وابسته به شیشه عمر
موجود افسانه ای بسیار بزرگ جثه با دو شاخ و یک دم که شیشه عمر دارد. او را می توان با یک ضربه کشت، اما ضربه دوم او را احیا می کند.
دیو؛ موجود شاخ و دُم دار
موجود خیالی که هیکل او شبیه انسان اما بسیار تنومند و زشت و مهیب و دارای شاخ و دم است. در اسطوره ها آمده است که پس از آنکه اهورامزدا دست به آفرینش جهان مینوی و مادی زد و امشاسپندان و ایزدان و فروهرها پدید آمدند، اهریمن هم بیکار ننشست و دست به آفرینش جهان بدی زد و در برابر ایزدان، دیوان را پدیدآورد. به این ترتیب در برابر هر ایزدی، دیوی به کار گمارده شد.
مُرغ آمین؛ دعاگوی مردمِ روی زمین
در فرهنگ مردم ایران، نام فرشته ای است که مدام در پرواز است و دایماً «آمین» می گوید. معروف است که اگر کسی نیازی داشته باشد و آن را بیان کند و همان دم مرغ آمین از فراز سر او بگذرد، دعاهای او برآورده می شود. در عقاید عامه هم آمده است که گاهی در حین دعا یا نفرین، اگر مرغی به نام مرغ آمین در پرواز باشد، می تواند باعث برآمدن و مستجاب شدن آن نفرین یا آفرین شود. همچنین«آمین»، نام ستاره ای هم هست که به هنگام طلوع آن، دعا مستجاب می شود.

دیوِ سپید بر پایه داستان‌های شاهنامه نام فرمانروای دیوان در کشور مازندران بود. او کیکاووس شاه ایران و سپاهش را در غاری به بند کشید که رستم برای آزادی ایرانیان به نبردِ دیو سپید رفت. رستم به یاریِ اولاد، غارِ دیوسپید را یافت و دیو سپید را در غار خفته دید. برای به جا آوردنِ آیینِ جوانمردی، او را از خواب بیدار کرد و با وی جنگید. یک دست و یک پای دیو را برید و جگرش را از سی*ن*ه بیرون کشیده و از کاسهٔ سر او، کلاه‌خودی برای خویش ساخت. کیکاووس و یارانش را نیز آزاد کرد. داستان نبرد رستم با دیو سپید خوان هفتم از هفت‌خوان رستم است. دیو سپید در غار تاریک و هولناکی زندگی می‌کند و رخساری سیاه، گیسوانی سفید و هیکلی تنومند دارد. دیو سپید دیوی است که پزشکان معتقد بودند خون دل و مغز او داروی کوری کیکاووس و سپاهیانش است.
هیتاسپ زرین تاج، پادشاه اوشیدرن. دیوی جادوگر که پس از به زنجیر کشیده شدن آژیدهاک توسط فریدون، شورش کرد و در مناطق کوهستانی اوشیدرن برای خود دژی ساخت و حاکم آن دیار شد. داستان بازی گرشاسپ از جایی آغاز می گردد که این دیو زرین تاج به همراه پیروانش به شهر آریاسپ که زادگاه پهلوانان متعددی از جمله گرشاسپ است یورش می برد.او بسیار قدرتمند است و فرمانده بسیاری از دیوها و نیروهای اهریمنی می باشد و سلاح های قدرتمندی در اختیار دارد. او به قدری قدرتمند است که گرشاسپ هم به سختی او را شکست می دهد.فولادزره نام یک دیو به صورت یک عفریت بزرگ شاخدار در داستان امیر ارسلان نامدار است. امیرارسلان نامدار یکی از داستان‌های تخیلی بومی فارسی نوشته محمدعلی نقیب‌ الممالک در زمان قاجار است. نقیب‌الممالک احتمالاً این نام را از یک نثر حماسی قدیمی‌تر فارسی به نام رموز حمزه گرفته‌است. در این داستان، فولادزره در هوا گشت می‌زند و زنان زیبا را نشان کرده و می‌دزدد. این دیو در آغاز، سرکرده لشکر ملک خازن، شاه پریان و فرمانروای دشت زهرگیاه، بود.

مادر فولادزره که جادوگری بسیار توانا بود تن و بدن فولادزره را به وسیله افسون و طلسمی، نسبت به همه سلاح‌ها آسیب‌ناپذیر ساخت به جز یک سلاح به نام شمشیر زمردنگار. در پایان داستان هم فولادزره و هم مادر او به دست امیرارسلان کشته می‌شوند. در زبان عوام به زنان درشت‌اندام و قوی و نازیبا و پررو اصطلاحاً «مادر فولادزره» گفته می‌شود.دَوال‌پا یکی از موجودات خیالی در افسانه‌ها و داستان‌های ایرانی است که بالاتنه انسان دارد و پاهایش مانند تسمه دراز و پیچنده‌اند. دوال‌پا در زبان فارسی مصداق آدم‌های سمجی است که به هر دلیل به حق یا ناحق به جایی یا کسی می‌چسبند و آن‌جا را رها نمی‌کنند چنان‌که هنگامی بچه‌ای سماجت کند و به مادر اصرار ورزد مادر به او گوید: «چرا مثل دوال‌پا به من چسبیده‌ای. دوال‌پا در افسانه‌های ایرانی این‌گونه توصیف شده: «موجود به ظاهر بدبخت و ذلیل و زبونی است که به راه مردمان نشیند و نوحه و گریه آن‌چنان سر دهد که دل سنگ به ناتوانی او رحم آورد. چون گذرنده‌ای بر او بگذرد و از او سبب اندوه بپرسد گوید: بیمارم و کسی نیست مرا به خانه‌ام که در این نزدیکی است برساند؛ و عابر چون گوید: بیا تو را کمک کنم. دوالپا بر گردهٔ عابر بنشیند و پاهای تسمه‌مانند چهل‌متری خود را که زیر بدن پنهان کرده بود گشوده گرداگرد بدن عابر چنان بپیچد و استوار کند که عابر را تا پایان عمر از دست او خلاصی نباشد.»
گاو بالدار یا لاماسو در اساطیر کهن یک خدای محافظ بوده است که معمولاً با گاو نر، بدن شیر، بال عقاب و سر انسان نشان داده شده‌است. در فرهنگ‌های مختلف به نام‌ها و شکل‌های گوناگون وجود دارد. از جمله این فرهنگ‌ها می‌توان به پارسی-آشوری، هندی، یونانی و مصری نام برد همچنین نمونه‌هایی از آن‌ها در برخی از فرهنگ‌های اروپایی نیز وجود دارد. در برخی از نوشته‌ها آن را به صورت یک خدای زن به تصویر کشیده‌اند.

اکومن یا اکه منه و اندر دیو، بر پایه مزدیستا، اولین و دومین دیو از دیو های کماله هستند. اکه منه دشمن بهمن امشاسپند می باشد، او برگزیده دیوان است و بر پایه وندیداد، آفرینش اهریمنی از او پدید می آید. اندردیو نیز دومین دیو قدرتمند کماله و دشمن اردیبهشت امشاسپند می باشد.تک‌شاخ یا یونی‌کورن نام موجودی اساطیری و افسانه در فرهنگ ایران، اروپای کهن و قرون وسطی است. با اینحال اسب تک شاخ در اساطیر دیگر فرهنگ‌ها نیز دیده شده‌است. تک‌شاخ موجودی افسانه ای به شکل اسب با یک شاخ روی سر است. بر پایه افسانه‌ها، تک شاخ‌ها را نمی‌توان به آسانی شکار کرد زیرا بسیار چابک هستند … آن‌ها زنان و دختران را به مردان ترجیح می‌دهند … البته بعضی گویند که آن‌ها فقط توسط زنان رام می‌شوند در افسانه ها آمده است مردانی که به اسب تک شاخ علاقه دارند دچار اختلالات جنسی اند. اسب‌های تک شاخ در کشور اتلانتیس وجود دارد؛ که برخی از آنها به کشور آمریکا وارد شده‌است.اَشموغ (در ادبیات فارسی آسموغ نامیده می شود) در اساطیر ایران دیوی فریبکار، دروغگو، سخن چین، فتنه انگیز و دوبه هم زن است که تلاش بسیاری برای به هم زدن روابط دوستانه افراد مختلف، به خرج می دهد. اَشموغ ها در بازی گرشاسپ، یکی از نژادهای چهارگانه، موجوداتی خونخوار و وحشی و از متحدان دیوها و پیروان هیتاسپ هستند. آن ها اندازه های متفاوت و سلاح های گوناگونی دارند و معمولاً در دسته های چندنفره به کشتار و غارت می پردازند.
اِسپِنجَغر یا اسپِنجَروش یا اسپخروش دیو برپایه اسطوره‌های مزدیسنا دیوی است که در ابرها خانه دارد و دشمن آتش وازشت است و می‌کوشد تا جلو بارش ابرها را بگیرد. او در کنار اپوش دیو، دشمن تیشتر و آناهیتا از ایزدان باران‌سازند. تیشتر، ایزد باران، در قالب ستاره ی شعرای یمانی تجسم پیدا می‌کند. وی همچون ایزدی تصویر شده که از سرچشمه همه آب‌ها، دریای وروکشه، بر می‌خیزد و آب‌ها را میان کشورها تقسیم می‌کند.