همان‌گونه که نوشتم، با مفهوم واکنشِ مقدم بر نقد دکتر ساموئل جانسون در کتاب زندگی گَری غریبه نیستم؛ اما آیا تمام واکنش‌های مخاطب عام نسبت به یک اثر، برآمده از ذهن تعلیم‌دیده و ذوق سلیم است؟! و مهم‌تر از آن، آیا ادبیات عامه‌پسند – که البته جایگاه و اهمیت ویژه خود را دارد- تمام آن چیزی است که از ادبیات یک سرزمین انتظار می‌رود؟!
آموزشی نقد ادبی ، ضرورت و انواع آن
- نویسنده موضوع -پریزاد-
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
نقد ادبی در غرب بسیار پیش رفته است و به‌تبع آن آثار بزرگ ادبی نیز یکی پس از دیگری رخ نموده‌اند و نحله‌های جدیدی را در نقد یک اثر، برای منتقدان به وجود آورده‌اند؛ بااین‌همه، به لحاظ آموزشی لازم است شیوه‌ها و شاخه‌های نقد ادبی را معرفی کنم تا از این منظر خط سیری معقول از ابتدای پیدایش نقد تا به امروز در ذهن علاقه‌مندان ترسیم شود و در ارزیابی آثار ادبی، ابزاری سوای حس و تأثیرپذیری اولیه از متن، در دست منتقدان ادبی تازه‌نفس قرار گیرد.
من عاشق این شاخه از دانش ادبی هستم.
از ترم سوم مقطع کارشناسی در دانشگاه، زمانی که استاد گران‌قدرم آقای دکتر محسن ذوالفقاری، یاغی‌گری‌های مرا در مقایسه با برخی از دیدگاه‌های منفعل و سرشار از شیفتگی هم‌کلاسی‌هایم نسبت به شاعران و نویسندگان بزرگ می‌دید، مرا به اتاقش در گروه فراخواند و گفت:
از ترم سوم مقطع کارشناسی در دانشگاه، زمانی که استاد گران‌قدرم آقای دکتر محسن ذوالفقاری، یاغی‌گری‌های مرا در مقایسه با برخی از دیدگاه‌های منفعل و سرشار از شیفتگی هم‌کلاسی‌هایم نسبت به شاعران و نویسندگان بزرگ می‌دید، مرا به اتاقش در گروه فراخواند و گفت:
«شما باید نقد بخوانید. نقد کمکتان می‌کند در سوگیری‌های خود روشمند و همراه با استدلال‌های محکم و محکمه‌پسند پیش بروید. آشنایی با روش‌های صحیح نقد در ادبیات باعث می‌شود در اظهارنظرهای خود جانب انصاف و تعادل را رعایت کنید و کمتر از دست دیدگاه‌های از نظر شما پرت ِدیگران حرص بخورید!»
نقد آنقدر برای من جذاب و راهگشا بود که موضوع پایان‌نامه خود را در مقطع کارشناسی ارشد نیز نقد جامعه‌شناختی و ادبی آثار سیمین دانشور انتخاب کردم. آن سیر مطالعاتی چندساله در کنار پایان‌نامه‌ای که کلمه به کلمه آن را با عشق نوشتم، موجب شد برای همیشه از مشی اطاعت کورکورانه یا تکفیر و خشم علیه یک اثر ادبی، فاصله بگیرم.
شما با خواندن این مقاله ذهنیتی شسته و شفاف نسبت به نقد ادبی پیدا می‌کنید و می‌توانید در جایگاه یک دانشجوی جدی زبان و ادبیات فارسی یا یک اهل‌قلم علاقه‌مند به این مبحث، با شناخت نحله‌های متنوع این شاخه مهم از دانش ادبی، مشق نقد و بررسی آثار ادبی را آغاز کنید و به‌تدریج در این زمینه صاحب رأی، نظر و فتوا شوید. اولین قدم همیشه مهم‌ترین قدم است؛ این خاطرتان باشد.
نقد ادبی؛ تعاریف، ضرورت و اهداف
نقد ضروری‌ترین ابزار آفرینش‌های ادبی و هنری است و اگر ادبیات از پشتوانه نقد صحیح و راهگشا تهی شود، در توفان یادداشت‌های فرمایشی و غیر کارشناسانه؛ همچنین لایک و دیس‌لایک‌های لحظه‌ای و بدون فکر به زانو در خواهد آمد. اتفاقی که اکنون برای ادبیات ما رخ‌داده است. در ادامه تعاریف، ضرورت و اهداف این شاخه از دانش ادبی، از نظر می‌گذرد.
نقد ضروری‌ترین ابزار آفرینش‌های ادبی و هنری است و اگر ادبیات از پشتوانه نقد صحیح و راهگشا تهی شود، در توفان یادداشت‌های فرمایشی و غیر کارشناسانه؛ همچنین لایک و دیس‌لایک‌های لحظه‌ای و بدون فکر به زانو در خواهد آمد. اتفاقی که اکنون برای ادبیات ما رخ‌داده است. در ادامه تعاریف، ضرورت و اهداف این شاخه از دانش ادبی، از نظر می‌گذرد.
نقد ادبی از دیدگاه ادیبان و منتقدان ایرانی
بیشترین توافقی که بین اصحاب لغت در معنای واژه نقد وجود دارد، «تشخیص سره از ناسره است.»
از نظر دهخدا معنای لغوی نقد (naqd)؛ به‌گزینی، سیم‌گزینی، سره کردن درم و دینار و جدا کردن درم‌های سره از ناسره است.
بیشترین توافقی که بین اصحاب لغت در معنای واژه نقد وجود دارد، «تشخیص سره از ناسره است.»
از نظر دهخدا معنای لغوی نقد (naqd)؛ به‌گزینی، سیم‌گزینی، سره کردن درم و دینار و جدا کردن درم‌های سره از ناسره است.
