«ناخودآگاه» منبع انرژی است که احساسات و افکار انسان را تغذیه می‌کند. آرزوها، خواسته‌ها و امیال، پس رانده و فراموش‌شده در این بخش شخصیّت انباشته می‌شود، امّا پیوسته کوشش دارند که به ناحیة خودآگاه نفوذ کنند؛ یعنی خود را در افکار و رفتار ما جای دهند. تمام عقایدی که خودآگاه آن را تصویب نمی‌کند، به بخش ناخودآگاه رانده می‌شوند .

دو گونه ناخودآگاه داریم: یکی ناخودآگاه نهفته که «به سهولت» خودآگاه می‌گردد و دیگر، ناخودآگاه سرکوب‌شده که به خودی خود و بدون دشواری، خودآگاه نمی‌شود. این بینش دربارة پویش ذهن، خواه ناخواه بر نحوه توصیف ذهن و نیز اصطلاحاتی که به این منظور به کار می‌بریم، تأثیر می‌گذارد. ناخودآگاه نهفته را که فقط به مفهومی توصیفی ناخودآگاه است و نه به مفهومی پویش‌شناسانه، «نیمه‌آگاه» می‌نامیم. هر آنچه سرکوب شده است، در ضمیر ناخودآگاه جای دارد، امّا هر آنچه در ضمیر ناخودآگاه جای گرفته است، سرکوب شده نیست .

هویّت
دورة نوجوانی، دورة انتقال از کودکی به بزرگسالی است. در این ایجاد یک هویّت منسجم و دستیابی به تعریف مناسبی از خود، مهم‌ترین جنبة روانی ـ اجتماعی است. هویّت یک فرایند راهبردی زمان‌بر است و فرد در طیّ یک راهبرد طولانی، از دوران کودکی با تأثیرپذیری ناخودآگاه از عوامل و شرایط مختلف به سازمان‌دهی آن اقدام می‌کند. شخصیّت یا همان هویّت، شامل آموخته‌ها (فرایندهای تفکّر)، هیجانات و عواطف (فرایندهای احساس) و رفتارهای شهودی است. در سال‌های کودکی و نوجوانی، خانواده بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری هویّت را بر عهده دارد و در واقع، پایه‌های اوّلیّة شکل‌گیری هویّت را والدین و اطرافیان فرد بنا می‌کنند.

چکیده
رفتارهای بسیاری از ما تحت تأثیر انگیزه‌های مختلفی می‌باشد؛ انگیزه‌ی ناخودآگاه در واقع، یک عامل درونی است که برخی از رفتارهای انسان بر اساس همین نوع انگیزه رخ می‌دهد. در پی فهم اینکه فرایند درون‌سازی رفتار و ناخودآگاه چگونه می‌تواند زمینة گرایش‌های اعتقادی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. در مرحلة اوّل، با رویکردی دینی به بررسی تعاملات محیط و اثر آن بر تشکیل ناخودآگاه اقدام نموده، سپس عناصری چون خانواده، به عنوان ابتدایی‌ترین محیط تأثیرگذار بر ناخودآگاه و نیز گروه‌های مرجع و رسانه‌های جمعی را مورد توجّه قرار داده‌ایم و در مرحلة دوم، به هویّت در حال ساخت با تأکید بر سه هویّت اساسی و ارزشی «خانوادگی، جنسی، اعتقادی» متأثّر از ناخودآگاه پرداخته شده است و از دیدگاه قرآن، نمونه‌هایی را از رویکردهایی اعتقادی که در تعاقب مراحل اوّل و دوم شکل می‌گیرند، بیان داشته‌ایم و در پایان، راهکارهایی را برای تشکّل هویّت سالم کودکان ارائه می‌شود.