🔸مراحل نوشتن داستان

هرگاه جرقه‌ای برای داستانی زده می‌شود، آن را به سرعت یادداشت می‌کنم و اگر ذهنم آماده باشد، در عین یادداشت کردن سعی می‌کنم نکات یا فضاهای جدیدی که حول و حوش آن داستان به ذهنم می‌رسد و شاخ و برگ‌هایی که ذهنم مناسب می‌بیند، به صورت تیتروار بنویسم. این کار را تا جایی ادامه می‌دهم که احساس کنم ذهنم از این داستان تخلیه شده ‌است. این فرایند می‌تواند از پنج دقیقه تا دو ساعت طول بکشد.

یعنی در اولین گام ممکن است فقط یک پاراگراف بنویسم. گاهی هم پیش آمده که بیش از نیمی از داستان را در همان نوبت اول بنویسم. گام بعدی این است که هر از گاهی به این یادداشت‌ها رجوع می‌کنم تا ببینم که ذهنم آماده‌ی نوشتن کدام یک از آن‌هاست. یعنی در آن لحظه به پرداختن به کدام سوژه علاقه دارم. در گام بعد وقتی که احساس کردم داستانی از آب در آمده و سر و شکلی گرفته، این داستان را وارد فایل داستان‌هایم می‌کنم؛ یعنی داستان‌هایی که حدودا آماده‌اند.

⭕️ مراحلی که پس از آن پیش رویم است، ویرایش این داستان‌هاست. البته در حین نوشتن گاهی ویرایش می‌کنم اما زیاد به آن نمی‌پردازم تا آن که احساس کنم داستان از آب در آمده و از آن به بعد است که ویرایش را انجام می‌دهم. ویرایش. ویرایش. ویرایش. به دفعات بسیار زیاد. که این ویرایش می‌تواند در ابعاد کلمه، جمله، پاراگراف، حتی حذف یا اضافه‌کردن یک شخصیت، تغییر پایان‌بندی و حتی تغییر ابتدای داستان، تغییر اسم داستان… ویرایش می‌تواند شامل همه‌چیز شود.

در ویرایش همیشه یک چیز را به‌صورت جدی دنبال می‌کنم، این که بیشتر به کاهش بپردازم و از حجم داستان کم کنم. داستان را به سمت کوچک‌تر شدن پیش ببرم و از اطناب دوری کنم. برای همین خوشحال می‌شوم هروقت سراغ ویرایش داستانی می‌روم، علی رغم آن که ممکن است فضاهایی را به آن اضافه کنم، کلمات یا جملاتی را حذف کنم، برای آن‌که داستان سرعت بیشتری بگیرد و تاثیرگذاری بیشتری داشته‌باشد.

⭕️بخشی از مصاحبه‌ با نویسنده، عباس بابا علی
منبع: فصلنامه تخصصی «داستان شیراز»

🔸چطور سبک‌مان را پرورش دهیم؟

💌اگر در وادی نوشتن تازه‌کارید، باید در حال توسعه سبکتان باشید. بخش بزرگی از تکمیل سبک از طریق گزینش لحن انجام می‌شود.اما اگر درصدد نوشتن کتابی با لحن خودتان هستید، نباید فکر کنید که داستان از زبان شما روایت می‌شود، بلکه باید مثل داستانی باشد که از زبان یک شخصیت دیگر روایت می‌شود. راوی شخص دیگری است و کافی است فقط مثل آن شخص رفتار کنید.


💌اگر می‌خواهید راوی داستان مانند شما صحبت نکند، باید لحنی برایش کشف کنید. از خودتان بپرسید:

💌۱. نکته جذاب در شیوه حرف زدن این راوی چیست؟شاید او نترس و شجاع است یا جالب و شوخ‌طبع. مهمترین ویژگی لحن او که نوشتنی باشد کدامست؟

💌۲. جنبۀ چالش‌برانگیز داستان‌گویی این راوی کدام است؟او می‌تواند در گویشش از زبان محاوره‌ای استفاده کند، چیزی که شما با آن آشنا نیستید، یا از لغات غیرمعمولی؛ چون به زبانی غیر از زبان مادری مسلط است.

💌۳. برای اینکه خود را با این راوی هم‌صدا کنید با تحقیق هم نیاز دارید؟ می‌توانید فیلم‌هایی کرایه کنید که شخصیت‌هایش متعلق به همان دوره و سرزمین راوی شما باشند یا به داستان‌هایی صوتی گوش کنید که راویان مشابهی دارند.

💌۴. آیا می‌توانید روی شیوۀ گفتاری این راوی کار کنید؟اگر راوی شما از دوران بسیار دور گذشته است و دیگر کسی به زبان او صحبت نمی‌کند (مثل روم یا یونان باستان) یا اگر از آینده‌ای آمده که در آن به‌طور غیرمنتظره‌ای زبان محاوره رایج شده، یا اگر از یک دنیای ساختگی آمده، در این صورت نه تنها می‌توانید آزادانه حوزه معنایی و کلمات مأنوس و آشنا به گوشتان را خلق کنید بلکه حتی می‌توانید کلمات محاوره‌ای ابتکاری خودتان را به کار ببرید. در رمان «الفبای رؤیاها»، سوزان فلچر برای شخصیتی از دوران قرون وسطا، واژه savage را ساخت که تقریباً هم‌معنی با لغات great و cool است (به‌معنای فوق‌العاده) با کاربردی آن‌چنان طبیعی که به تمام و کمال با متن همخوانی دارد.

💌یادتان باشد لازم است صدای راوی داستان، لحن و طرزفکرش با داستان تناسب و هم‌خوانی داشته باشد.

💌کتاب: میانبرهای رمان، لورا ویتکامپ

انگیزه‌هایی برای نوشتن شورآفرین


۱) روزنامه‌ای محلی را یک هفته بخوان. خبر ماجراهایی را که جنبه‌ی انسانی دارند از روزنامه ببر و به هر یک هم‌چون موضوعی برای نوشتن رمان نگاه کن. همین‌طور در اخبار نت و گوگل جست‌و‌جو کن.


۲) در سمساری‌ها و حراجی‌ها به‌دنبال اشیایی بگرد که ممکن است در زندگی گذشته یا حال شخصیت‌هایت از آن‌ها استفاده شده باشد.


۳) فهرستی تهیه کن از ماجراهایی که داستان آن‌ها را در کودکی شنیده‌ای. یکی از آن‌ها را با صدای راوی آن بنویس. اگر راوی دیگری هم بوده و ماجرا را یک‌سره طوری دیگری نقل کرده، روایت او را هم بنویس و به امکان بروز تنش های ناشی از وجود تفاوت بین آن‌ها توجه کن.

🔸ایده‌های شما جلوی چشم شماست

دقت‌ت را بالا ببر؛ تک‌تک حوادث را زیرنظر داشته باش چرا که ایدهٔ داستان‌هایت، همان اتفاقاتی‌ست که برایت معمولی شده‌اند.

دفترچه‌ای همراه خود داشته باش و هر ایده‌ای که به ذهنت رسید یا مشاهده کردی را در دفترچهٔ ایده‌های خود، یادداشت کن.

همیشه اکثر نویسنده‌ها از نبود ایده غرولند می‌کنند ولی مشکل اصلی این‌جاست که دقت به‌خرج نمی‌دهند. هرروز بیست و چهار ساعت است و در این بیست و چهار ساعت آنقدر اتفاقات عجیب می‌افتد که دست‌کم یکی‌شان ارزش نوشته‌شدن دارند.

اگر با صفحهٔ سفید و ذهنی خالی از ایده روبه‌رو شدی فوراً سراغ دفترچهٔ ایده‌های خود برو و یکی از ایده‌ها را تبدیل به داستان کن. داستان شما قرار نیست بهترین باشد ولی می‌تواند تمرینی عالی برای تقویت مهارت نویسندگی شما شود.

هر داستان یک «راوی» دارد.

«راوی کسی است که داستان را تعریف می کند.»

انواع دیدگاه یا زاویه‌دید

۱. اول‌شخص:
الف) اول‌شخصِ مفرد؛
ب) اول‌شخصِ جمع؛
ج) اول‌شخصِ موقت.

۲. دوم‌شخص مفرد

۳. سوم‌شخص (دانای کل): محدود و نامحدود
الف) سوم‌شخصِ ذهنی
ب) سوم‌شخصِ عینی

شروع خوب داستان

چون اولین برخورد خواننده با نوشته، همان شروع داستان است، اهمیت زیادی دارد. باید مراقب بود تا از شروع خوبی استفاده کنیم. نمی‌شود تکنیک‌هایی که برای شروع وجود دارد را فرمول‌سازی کرد. باید برای داشتن یک شروع خوب خلاقیت به خرج داد.

اما برخی از روش‌ها و تکنیک‌های شروع خوب و جذاب داستان به‌شرح زیرند:

شروع ناگهانی: بدون مقدمه سر اصل موضوع رفتن. (مثلاً نوشتن یک تیتر یا عنوان جذاب برای شروع)

شروع سؤالی: ایجاد سؤال و ابهام.

شروع توصیفی: توصیغ موضوع نوشته (فضا، حس‌و‌حال و مکان) به طور تفصیلی و با جزئیات.

شروع با صدا: مثل صدای افتادن چیزی از بالا یا شکستن.

🔸داستان خود را اصلاح کن

یک نگاه به داستان خود بینداز و موارد زیر را درباره گفت‌وگونویسی، در آن رعایت کنیپ کارهایی که باید انجام بدی این‌هاست:

۱. هر چقدر می‌توانی اشاره‌های مستقیم را در گفتگوها حذف کن: هر جا شخصیت‌هات اسامی همدیگر را تکرار کرده‌اند حذف کن.

۲. متن گفت‌وگوها را در داستان مرور کن و هر جا با قیود و صفات نحوۀ ادا شدن گفت‌وگوها را شرح داده یا توصیف کرده‌ای حذف کن.

٣. گفت‌وگوی هر شخصیت باید با گفت‌وگوی شخصیت قبلی و گفت‌وگوی شخصیت بعدی ارتباط داشته باشد؛ مگر اینکه شخصیتی اختلال ذهن داشته باشد یا حواسش پرت باشد یا قرص اعتیادآور مصرف کرده باشد یا مسـ*ـت باشد و....

۴. جاهایی را پیدا کنید که انبوهی از اطلاعات داستان در یک‌جا جمع شده باشد، اما بتوان آن‌ها را در روایت‌های مختلف، در جاهای مختلف داستان، گنجاند و پخش کرد و تأثیر و کارآیی آن را چند برابر کرد. موقع بررسی گفت‌وگوها با خودت کاملاً روراست باش تا مطمئن شوی شخصیت‌هایت از سر نیاز خودشان صحبت می‌کنند نه برای اینکه به خواننده اطلاعاتی بدهند.

۵. بدترین گناهی که موقع نوشتن ممکن است از شما سر بزند این است که با گفت‌وگو خوانندۀ خود را خسته کنی. گفت‌وگوهایتان را مرور کن و تنش و تعلیق را در آن‌ها وارد کن و اگر درگیری در آن‌ها نیست، درگیری در آنها به وجود بیاور. ببین آیا گفت‌وگوهایت آن‌قدر جذاب هست که کسی دلش بخواهد یواشکی به حرف‌های شخصیت‌هات شما گوش دهد یا نه؟

۶. مطمئن شو که گفت‌وگو طبیعی و واقعی است. در جاهای مناسب گفت‌وگوها از عبارات، اشاره‌ها، مقطع مقطع‌گویی‌ها، چند نقطه، اصطلاح عامیانه و توی حرف همدیگر دویدن شخصیت‌ها استفاده کن

۷. اگر در جاهایی چیزی یا اطلاعاتی را در روایت گفته‌ای یا در حادثه نشان داده‌ای از تکرار مجدد آن در گفت‌وگو خودداری کن

🧊نویسنده کارش این است که شخصیت‌های داستانی را زنده و با جنب‌وجوش بسازد. بعد از آن کاری ندارد جز آنکه، دنبال آدم‌های زنده‌ای که ساخته بیفتد و گزارشگر احوال‌شان باشد و طرح را موافق با حرکت شخصیت‌های داستانی تغییر بدهد و پیش ببرد.

🧊تولستوی از پوشکین می‌گوید: «یک روز کسی نزد پوشکین رفت، دید که او می‌خندد. پرسید: «چرا می‌خندی؟» گفت: «ناتالیا به من حقه زد، دارد شوهر می‌کند» توجه فرمودید؟ نویسنده می‌بیند که قضیه این‌طور پیش آمده است و این نشان می‌دهد که شخصیت داستان او، خود را درست ساخته است.

🧊اگر مصالح داستان، خوب ساخته شده باشد، علیه طرح می‌شورند و شورش آن‌ها به معنای درهم ریختن طرح ذهنی نویسنده است اما با پیگیری شخصیت‌هاست که طرح واقعی شکل خواهد گرفت.

🔸شروع داستان از نزدیک‌ترین نقطه به نقطۀ بحران است

چه‌طور می‌شود یک رمان بلند نوشت و از نزدیک‌ترین نقطه به نقطۀ بحران شروع کرد؟! شاید اول کمی عجیب به نظر برسد، اما تا وقتی همه‌چیز عادی است، داستان برای کسی جذابیت ندارد. اما هرچه به نقطۀ بحران نزدیک‌تر می‌شوی، جذابیّت بیش‌تری حس می‌کنی. خب پس بهتر است از همان‌جا شروع کنی.
پایان را که بدانی، متوجه می‌شوی که از همین نقطۀ نزدیک به پایان، چقدر مشکلات و سختی‌ها وجود دارد که بخواهیم به پایان برسی. این توصیه‌ای است که کورت ونه گات، نویسندۀ رمان ارزش‌مند "سلاخ‌خانۀ شمارۀ پنج" به نویسندگان جوان کرده است.

📌نقطۀ بحران کجاست؟

نقطۀ بحران دقیقاً جایی است که احساس می‌کنیم قرار است اتفاقی بیافتد. این‌که قبل از آن اتفاق، دنیا چه شکلی بوده و چه تاریخچه‌ای وجود دارد مهم نیست. فقط کافی است بدانیم که کجا قرار است بحران اتفاق بیافتد. کجا و در چه حالتی، قرار است داستان شروع شود. در کدام خانواده و با چه شرایطی، برای چه کسی و در چه جایگاهی، چه اتفاقی قرار است بیافتد. این یعنی، نزدیک‌ترین نقطه به نقطۀ بحران.