۱۰ گامِ چگونگی نوشتن یک داستان خوب

قبل از اینکه آموزش را شروع کنیم توجه داشته باشید که هر گام قوانین خاص خود را دارد که لازم است به آن‌ها عمل کنید تا بتوانید به نتیجه‌ی مطلوب برسید.

اولین گامِ چگونگی نوشتن یک داستان خوب

نوشتن پیش‌نویس اولیه‌ی داستان
اولین گام را باید سریع و بدون وقفه بردارید. قبل از هرچیز اولین پیش‌نویس داستان خود را طبق قوانین زیر در کوتاه‌ترین زمان ممکن بنویسید.
قوانین نوشتن پیش‌نویس اولیه‌ی داستان

۱- در این مرحله فرقی نمی‌کند که شما قصد نوشتن داستان کوتاه دارید یا رمان و یا یک داستان دنباله‌دار. مهم این است که پیش‌نویس اولیه باید بدون وقفه، سریع و بدون بازنویسی نوشته شود.

توجه: اگر قصد دارید یک داستان کوتاه بنویسید بهتر است پیش‌نویس آن را در یک جلسه تهیه کنید و یا اگر در حال نوشتن یک رمان هستید، سعی کنید پیش‌نویس آن را حداکثر تا یک ماه تمام کنید.

۲- نگران ترسیم یک نقشه یا طرح کلی برای داستان خود نباشید. اول باید داستانی برای گفتن داشته باشید. بعد از آن وقت دارید که به نوشتن طرح کلی داستان خود بپردازید.

۳- خیلی به جزئیات ماجرا توجه نکنید. سعی کنید اتود اولیه کار را بزنید. در مراحل بعد به اندازه‌ی کافی به نکات ریز و جزئی می‌پردازید.

۴- یکی از چیزهایی که شاید ذهن شما را مشغول کند انتخاب نام برای شخصیت‌های داستان است. اما به این مورد هم در این مرحله نیاز ندارید. ولی اگر نام‌هایی در نظر دارید از همان‌ها استفاده کنید. چون به این موضوع هم در مراحل بعدی پرداخته می‌شود.

اولین پیش‌نویس هر داستانی
مانند یک فرآیند اکتشاف است. پس حفاری را شروع کنید!
در این مرحله شما مانند یک باستان‌شناس هستید که یک شهر باستانی را از خاک بیرون می‌کشد. ممکن است از قبل سرنخ‌هایی در مورد محل دفن شهرتان داشته باشید، اما تا زمانی که کشف نشود نمی‌دانید چه شکلی خواهد بود.

یک توضیح اضافی:
این بخش برای باز شدن ذهن شماست. ادامه دهید.
ما آدم‌ها تفاوت‌های زیادی در عملکرد ذهن‌مان داریم. پس گذاشتن قاعده‌ی کلی برای نوشتن کار درستی نیست. اما می‌توان دو روش معمول برای نوشتن در نظر گرفت.
روش خطی: این الگو بیشتر مناسب افرادی است که ساختار ذهنی طبقه‌بندی شده و مرتبی دارند. طبق این روش نوشتن از اول فهرست شروع می‌شود و به ترتیبِ عنوان‌هایی که نوشته‌اید، هر فصل را تمام می‌کنید.
روش پازلی: این روش پیرو تداعی‌های ذهنی‌ست و مورد علاقه‌ی افرادی با ذهن‌های پراکنده و تداعی‌محور است. در این روش نویسنده ممکن است نوشتن را از فصل سوم شروع کند. یا در کتاب‌های داستانی، نویسنده فقط با نوشتن صحنه‌های پراکنده آغاز کند و رفته‌رفته مثل تکه‌های پازل آن‌ها را کنار هم بچیند.
اما به نظر می‌آید بهترین روش ترکیب هر دو الگو باشد. اگر شما فقط خطی بنویسید ممکن است از یادداشت تداعی‌های به ظاهر بی‌ربط به فصلی که مشغول نوشتنش هستید صرف نظر کنید. در حالی که شاید سرنخ خوبی برای ادامه کتاب بدهد.
همچنین الگوی پازلی اگر از تعادل خارج شود می‌تواند کیفیت نوشته‌ها را پایین بیاورد. وقتی بعد از نوشتن چند صفحه و تمرکز روی یک موضوع برویم سراغ موضوع‌ یا بخش‌های دیگر، فرصت عمیق‌شدن روی یک مسئله را از خودمان می‌گیریم و نوشته‌ها ممکن است سطحی شوند.
چرا این متن را اینجا نوشتیم؟ علت این است که بدانید برای نویسندگی رعایت قاعده و قانون خوب است، اما اصل کار، درست‌نوشتن است. حالا اگر کمی دستورالعمل‌ها پس و پیش شدند ایرادی ندارد.
خودتان فکر می‌کنید جزو کدام گروه هستید؟

دومین گام چگونگیِ نوشتن یک داستان خوب

قهرمان اصلی یا پروتاگونیست (protagonist) داستان را مشخص کنید
بیشتر داستان‌ها درباره‌ی قهرمان‌ها هستند و اگر قهرمان خوبی نداشته باشید، داستان خوبی هم نخواهید داشت. مهمترین ویژگی برای هر قهرمان این است که تصمیم‎‌گیرنده باشد. به قول ویکتور فرانکل: «انسان موجودی تصمیم‌گیرنده است.» پس قهرمان داستان خود را جوری نشان دهید که قادر است تصمیمات مهم و اساسی بگیرد و برنده‌ی ماجرا باشد.
قوس شخصیتی قهرمان باید به نقطه‌ی بحرانی برسد و درست در آن لحظه او باید تصمیم بگیرد که چطور خود را از این آشفتگی خلاص کند.
پیشنهاد ما: برای آنکه با شخصیت‌های اصلی آشنا شوید، مقاله‌ی «۱۲ کهن‌الگوهای شخصیتی چیست» را مطالعه کنید تا روش ساخت مدل‌های مختلف شخصیت‌های داستانی را یادبگیرید.
قوانین ساخت شخصیت اصلی و قهرمان داستان

۱- برای آن که شخصیت قهرمان خود را بهتر نشان دهید، از کهن‌الگوهای شخصیتی دیگر مانند شخصیت شرور، ضد قهرمان، یا احمق استفاده کنید. در اصل، یک شخصیت جانبی که جنبه‌های دیگر قهرمان شما را نشان می‌دهد رو در روی او قرار دهید.

۲- برای هر شخصیت یک پروفایل از مشخصات ایجاد کنید. تمام ویژگی‌ها و خصوصیات او و زندگی‌اش را بنویسید. باید تا می‌توانید قهرمان قصه‌ی خود را بشناسید. این به شما کمک می‌کند تا شخصیت‌های باورپذیرتری بسازید.
توجه: شناخت شخصیت فقط برای داستان‌ها نیست! اگر در حال نوشتن خاطرات و روایت‌های شخصی هستید، یا درباره‌ی موضوعات غیر داستانی می‌نویسید، این موضوع به کارتان می‌آید. باید شخصیت‌های کاملی به وجود آورید. چرا که قرار است خوانندگان عاشق آن‌ها شوند.

سومین گامِ چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• تعلیق و درگیری ایجاد کنید
  تعلیق، درگیری و تضاد برای هر نوع داستانی ضروری است. تضاد چیزی است که شخصیت‌های شما را به حرکت در می‌آورد و خوانندگان شما را ترغیب به خواندن ماجرا می‌کند. اگر درگیری وجود نداشته باشد، خواننده‌ی شما خسته می‌شود و دیگر داستانی هم وجود ندارد.

قوانین ایجاد تعلیق و درگیری در داستان

۱- حداقل از دو نوع اصلی تضاد و درگیری در داستان خود استفاده کنید.
– تضاد و درگیری بیرونی که کنش‌ها و عکس‌العمل‌های داستان شماست. چیزهایی که همه در طول داستان به وضوح می‌بینند.
– تضاد و درگیری داخلی، همان چیزی که نقطه‌ی بحران داستان و قوس شخصیت‌ها را تنظیم می‌کند.

۲- به خاطر داشته باشید تعلیق فقط برای داستان‌های هیجان‌انگیز نیست. این یک امتیاز مثبت برای هر نوع داستانی است. برای ایجاد تعلیق، یک سوال دراماتیک تنظیم کنید.
چیزی شبیه به این: «آیا او موفق می‌شود؟» یا «آیا او مرد رویاهایش را به دست خواهد آورد؟» با زیر سوال بردن سرنوشت قهرمان داستان، خواننده را وادار می‌کنید که بپرسد، بعداً چه اتفاقی می‌افتد؟

۳- به روند ارائه‌ی اطلاعات به خواننده‌ی داستان خود دقت کنید و برای آن محدودیت‌هایی قائل شوید. هیچ چیز مانند اشتراک‌گذاری بیش از حد و بی‌موقع، ارزش داستان شما را از بین نمی‌برد. باید حس کنجکاوی و پرسش‌گری را برای مخاطب در طول داستان حفظ کنید.

چهارمین گامِ چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• نمایش بده، حرف نزن
  وقتی اتفاق جالبی در داستان شما می‌افتد که سرنوشت شخصیت‌ها را تغییر می‌دهد، در مورد آن به مخاطب نگویید؛ بلکه در نوشته‌ی خود باید وقوع آن اتفاق را به خواننده نشان دهید! خوانندگان شما حق دارند بهترین قسمت‌های داستان را مقابلشان ببینند.

قوانین نمایش دادن در داستان

۱- یک راهنمایی ساده و موثر برای اینکه بدانید چه زمان نمایش دهید و چه زمان بگویید این است که سعی کنید جالب‌ترین، مهیج‌ترین و در عین حال موثرترین قسمت‌های داستان خود را نشان دهید و به خواننده برای تصویرسازی و تجسم آن‌ها کمک کنید.

۲- بقیه‌ی بخش‌های داستان را می‌توانید تعریف کنید.



پنجمین گامِ چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• دیالوگ‌ها و گفتگوهای خوب برای داستان خود بنویسید
  مهمترین راه ارتباطی با خوانندگان، داشتن دیالوگ‌های جذاب و دلنشین است. داشتن دیالوگ خوب از دو چیز ناشی می‌شود «شناخت صمیمانه‌ی شخصیت‌های شما و بازنویسی زیاد»

قوانین دیالوگ و گفتگوها در داستان
۱- هر شخصیت باید صدای منحصربه‌فردی داشته باشد. برای اینکه مطمئن شوید که کاراکترهای شما متفاوت به نظر می‌رسند، دیالوگ هر شخصیت را بخوانید و از خود بپرسید: آیا این شبیه شخصیت مورد نظر من حرف می‌زند؟ اگر پاسخ شما منفی است، باید بازنویسی را انجام دهید.

۲- شاید لازم باشد دیالوگ‌ها را چندین‌بار بازنویسی کنید. یکی از بهترین راهکارها برای پیدا کردن دیالوگ‌های خوب، بلند خواندن آن‌هاست که باعث می‌شود به خوبی گره‌های کلامی و تاثیرات جملات را متوجه شوید.

۳- اگر در گام دوم، خوب شخصیت خود را شناخته باشید در اینجا باید از تکیه‌کلام‌ها، آهنگ و لحن مناسب برای او استفاده کنید. دیالوگ شخصیت شما باید با موقعیت و جایگاه او مطابقت داشته باشد در غیر این صورت داستان شما دچار ایراد می‌گردد.

ششمین گام چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• مرگ را وارد داستان کنید
  به رمان‌ها و داستان‌هایی که خوانده‌اید فکر کنید. در چند تا از آن‌ها یک شخصیتِ مرده هست؟
  در داستان‌های پرفروش، اغلب به موضوع مرگ پرداخته شده. به داستان سمفونی مردگان، هری پاتر، بازی‌های گرسنگی، ارباب حلقه‌ها و غیره توجه کنید. همگی دارای شخصیت‌های اصلی‌ای بودند که مردند.
  می‌توان گفت موضوعِ انسان در مقابل مرگ، یکی از مهم‌ترین و بهترین تضادهای اصلی است که می‌توان در داستان‌ها ایجاد کرد. چرا که مرگ یک موضوع جهانی است و هر انسانی که زندگی می‌کند روزی خواهد مرد. شاید کمی ترسناک و غم‌انگیز به نظر برسد اما از قدرت مرگ در داستان‌سرایی خود بهره ببرید و آن را جذاب‌تر کنید.

قوانین استفاده از مرگ در داستان

۱- اینکه مرگ برای چه شخصیتی اتفاق می‌افتد اهمیت دارد. بهتر است افتخار آن را به شخصیت اصلی یا شخصیتی که تاثیرگذارتر است بدهید.

۲- نحوه‌ی وقوع مرگ، محل وقوع و زمان آن هم اهمیت زیادی دارد. باید آن را طوری نشان دهید که تاثیر عمیقی در داستان شما داشته باشد و مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد. یک مرگ بی‌موقع برای شخصیتی که زیاد مهم نیست کمکی به داستان شما نمی‌کند.

هفتمین گام چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• حرفه‌ای ویرایش کنید
  ویرایش بخشی از فرآیند نوشتن است که می‌دانیم بیشترین اضطراب را ایجاد می‌کند. اما ضروری است. راه فراری ندارید. باید انجامش دهید. اکثر نویسندگان حرفه‌ای در فرآیند نوشتن حداقل سه پیش‌نویس دارند. قوانین این بخش مهم است. آن‌ها را بخوانید و عمل کنید.

قوانین ویرایش داستان

۱- قطعاً اولین پیش‌نویس شما بد خواهد بود. پس لطفاً آن را با کسی به اشتراک نگذارید! اولین پیش‌نویس شما در اصل فرصتی است که داستان خود را به خوبی بررسی کنید و بفهمید در مورد چیست و قطعاً پر از تناقض و ایراد و اشتباه است. پس آن را برای خود نگه‌دارید تا مرحله بعدی.

۲- در پیش‌نویس دوم باید به تغییرات ساختاری در بدنه‌ی داستان خود بپردازید تا مطمئن شوید که داستان شما کامل است. باید به اصلاح چاله‌چوله‌های طرح اصلی و ایجاد ایده‌های کلیدی و نقاط عطف داستان بپردازید.

۳- در پیش‌نویس دوم برای شخصیت‌های داستان خود نام انتخاب کنید. اگر نامی ندارند یا احساس می‌کنید نامناسب هستند، از آنجا که در این دیگر مرحله طرح اصلی داستان ریخته شده، می‌توانید نام مناسب را انتخاب کنید. دقت کنید انتخاب نام مانند انتخاب دیالوگ‌هاست. باید با شرایط اجتماعی، موقعیت و وضعیت خانوادگی شخصیت هم‌خوانی داشته باشد.

توجه: پیش‌نویس دوم هم برای صیقل دادن و جلا دادنِ نهایی داستان نیست. هر چند بسیاری از نویسندگان تازه‌کار سعی می‌کنند پیش‌نویس دوم را به سرعت ویرایش کنند تا پیش‌نویس اول خود را درست کرده باشند. اما عجله نکنید. همه چیز در این مرحله باید منطقی پیش برود. در اینجا شما مطمئن می‌شوید که داستانتان کامل است یا نه و آیا شخصیت‌های قابل باوری دارید یا نه.

۴- پیش‌نویس سوم برای پرداخت عمیق و نهایی داستان است. وقتی در آن موفق می‌شوید که دو پیش‌نویس قبلی را نوشته و ویرایش کرده باشید.

هشتمین گام چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• قوانین و اصول نویسندگی را بدانید، سپس آن‌ها را بشکنید
  تازه‌کارها به این بخش خوب دقت کنند. رسم است که نویسندگان خوب تمام قوانین مربوط به داستان‌نویسی را بدانند و از آن‌ها پیروی کنند، اما نویسندگان بزرگ همه‌ی قوانین را می‌دانند و آن‌ها را زیر پا می‌گذارند.
  با این حال، بهترین نویسندگان قوانین را خودسرانه زیر پا نمی‌گذارند. آن‌ها را می‌شکنند چون داستان‌هایشان به قوانین جدید احتیاج دارد و قوانین جدید ایجاد می‌کنند. این یعنی خلاقیت و ابتکار.
  قوانین نویسندگی، اصول نگارش، دستور زبان و… را یاد بگیرید و از آن‌ها در نوشتن به درستی استفاده کنید. اما فراموش نکنید که شما نویسنده‌ی داستان خود هستید و باید در خدمت داستان‌های خود باشید. اگر دوست ندارید یا لازم نمی‌دانید می‌توانید قوانین را رعایت نکنید.
  توجه: البته منظور این نیست که یک متن شلخته و غیرحرفه‌ای بنویسید. به هیچ وجه. فقط خودتان را زمان نوشتن، تحت هیچ شرایطی دچار محدودیت نکنید. حتی اگر قانون باشد.

نهمین گام چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• قفل نویسندگی را بشکنید
  هر وقت ذهن و قلم شما قفل شد و احساس کردید دیگر نمی‌توانید بنویسید، باید از تنها مسیر موجود برای حل این مشکل عبور کنید. چون فقط همین یک راه وجود دارد. آن هم فقط مسیر نوشتن است.
  اگر گیر کردید، موضوع نداشتید یا احساس کردید کلمات یاری نمی‌کنند، قوانین زیر را رعایت کنید.

قوانین شکستن قفل نویسندگی

۱- سعی نکنید خوب بنویسید. نیاز نیست همیشه بخواهید بهترین خودتان باشید. مهم این است که همیشه در مسیر نوشتن بمانید. پس فقط کافی است به نوشتن ادامه دهید.

۲- در مواقعی که دچار قفل نویسندگی شده‌اید بدون تفکر بنویسید. ذهن‌تان را آزاد بگذارید. اجازه دهید تفریح کند، پرواز کند و هر چه می‌خواهد بنویسد. حتی اگر احمقانه به نظر برسد. از روش آزاد‌نویسی که بارها به آن تاکید کردیم استفاده کنید.

توجه: نویسنده‌ تنها با آزاد گذاشتن قلم می‌تواند قفل ذهن و قلمش را بشکند. گاهی برای نوشتن داستان‌های بهتر، باید با برداشتن فشار و فقط نوشتن، کار را ادامه داد.

دهمین گام چگونگی نوشتن یک داستان خوب

• نوشته‌ی خود را به اشتراک بگذارید
  همه‌ی نویسنده‌ها دوست دارند نوشته‌هایشان خوانده شود. شما نیز وقتی بهتر می‌نویسید که بدانید کسی به زودی مطالبی را که شما نوشته‌اید خواهد خواند. اگر در تاریکی بنویسید، هیچ‌گاه کسی متوجه شما نخواهد شد و شما هم هیچ‌وقت نمی‌دانید که آیا درست کار کرده‌اید یا نه؛ چرا که کسی نیست شما را قضاوت کند.
  مطمئن باشید وقتی نوشته‌ی خود را به اشتراک می‌گذارید، احتمال دارد با شکست مواجه شوید. اما مهم نیست. این باعث می‌شود که شما همه‌ی تلاش خود را برای بهتر شدن انجام دهید و همین موضوع شما را وادار می‌کند بهترین داستانی را که می‌توانید، بنویسید و با هر داستانی که می‌نویسید مهارت‌های نوشتاری خلاقانه خود را تقویت می‌کنید.
  یکی از بهترین راه‌ها برای نوشتن داستان و اشتراک‌‌گذاری نوشته‌هایتان، شرکت در مسابقات نویسندگی است. به نوعی شرکت در مسابقات و نوشتن درباره‌ی موضوعی که خواسته شده خلاقیت شما را شکوفا می‌کند و باعث می‌شود از صفر تا صد توان خود را برای ارائه‌ی بهترین اثر خود استفاده کنید.
  همین ضرب‌الاجل‌ها که باعث می‌شود در مدت زمان مشخصی نوشته‌ای را خلق کنید، شما را مسئول نگه می‌دارد. جایزه هم مشوق شما در انجام به موقع کار است. همیشه یک طرف ماجرا این است که شاید من برنده شدم!
  از دیگر راه‌های اشتراک‌گذاری نوشته‌هایتان داشتن سایت، وبلاگ و یا یک پیچ در فضای مجازی است. البته انجام این کارها تکنیک‌های خاص خودش را دارد که خوشبختانه همه‌ی آن‌ها قابل یادگیری است.

قوانین برای اشتراک‌گذاری داستان

۱- جسورانه قلم بزنید و از ارائه‌ی آثار و بیان عقاید و نظرات خودتان نترسید. ( البته نه همه‌ی نظرات. کمی ظرافت و دقت در این بخش ضروری است.)

۲- اصلاً به این موضوع غیر حرفه‌ای که دیگران نوشته‌های شما را بخوانند و سوءاستفاده کنند فکر نکنید. نویسنده باید بنویسد که دیگران بخوانند. اصل ماجرا همین است.

۳- به هیچ‌وجه نوشته‌هایتان را قضاوت نکنید.

۴- ازهر نوع نقد و نظری استقبال کنید و از همه‌ی آن‌ها استفاده کنید. البته زیاد هم خودتان را درگیر حرف‌های دیگران نکنید. بعضی اوقات نظرات دیگران درست نیست. اما همین که کسی نوشته‌ی شما را خوانده، لذت‌بخش است. پس از خوانده‌شدن آثارتان لذت ببرید.

۵- اشتراک‌گذاری باید با برنامه‌ریزی و هدفمند باشد تا بتوانید نتیجه‌ی خوبی بگیرید.

۶- منتظر دیده شدن آثارتان نباشید. از دوستان و اطرافیان بخواهید نوشته‌های شما را بخوانند و نظر بدهند.