مردم شناسی ایران «همه چیز درباره‌ی سیرجان»

[ام کا اچ p.r]

سیرجان شهری صنعتی، تاریخی و راهبردی و مرکز شهرستان سیرجان در جنوب غرب استان کرمان است. این شهر با توجه به قرار گرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی (شمال به جنوب و شرق به غرب و گذرگاه رسیدن به خلیج فارس) تهران - بندرعباس و کرمان - شیراز از گذشته تاکنون، مورد توجه بوده‌است.[۵][۶] جمعیت شهر سیرجان بر پایه سرشماری سال ۹۵ برابر ۱۹۹٬۷۰۴ نفر بوده‌است و به لحاظ جمعیت دومین شهر استان کرمان بعد از کلانشهر کرمان می‌باشد. [۷] سیرجان یکی از شهرهای صنعتی و اقتصادی کشور به‌شمار می‌رود . این شهر دارای بزرگ‌ترین معدن سنگ آهن خاورمیانه یعنی گل گهر و معادن متنوع دیگری از جمله مس (معدن مس چهارگنبد)، گارنت قرمز، خاکهای صنعتی مثل بنتونیت و هماتیت و … است.[۸] ارتفاع شهر سیرجان از سطح دریا ۱۷۶۶ متر است. سیرجان در یک دشت مرتفع بنام دشت ابراهیم‌آباد قرارگرفته و به دلیل ارتفاع از سطح دریا، از آب و هوای معتدل تر و مناسب تری نسبت به سایر شهرهای اقلیم نیمه کویری ایران برخوردار است. همچنین سیرجان یکی از سه قطب تولید پسته در ایران است. شهر سیرجان با داشتن زیرساخت‌های ورزشی فراوان، یکی از شهرهای ورزشی ایران نیز به‌شمار می‌آید.

 

[ام کا اچ p.r]

اقلیم سیرجان نیمه‌بیابانی و بیابانی است.[۱۲] رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و میانگین بارندگی سالانه ۱۶۰ میلی‌متر است.[۱۳]این شهر تابستان‌های نسبتاً گرم با شب‌های تابستانی معمولاً خنک و زمستان‌های سردی دارد و در مجموع به دلیل ارتفاع بالای این شهر از سطح دریا، سیرجان نسبت به شهرهای هم اقلیم خود در ایران (اقلیم نیمه کویری)، از آب و هوایی معتدل تر و بهتر برخوردار است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب‌شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱٬۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصلهٔ ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته می‌شود.[۱۴] موقعیت ژئولوژیک زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی‌نظیر است. در شرق و شمال شرق این شهر کوه‌های بلند و مناطق سردسیر پاریز، چهارگنبد و قهستان وجود دارد.

 

[ام کا اچ p.r]

جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر سیرجان ۱۹۹٬۷۰۴ نفر (۵۸٬۷۵۶ خانوار) بوده‌است.[۱۵]


مردم سیرجان اکثرا از قوم فارس و اقلیتی از اقوام لر ، ترک و عرب هستند، فارس ها به زبان فارسی با لهجه سیرجانی تکلم میکنند.قوم لری که از ایل سهراب خانی و میرزاحسنی هستند که بزرگ این ایل خانواده های امانی لری هستند. از طوایف عرب ، خانواده های اصیلی در سیرجان زندگی می کنند من جمله رضوی ها (طایفه حاج رشید)،موید محسنی ها،احسایی،سادات سیرجانی، بنی اسد ها که جمعیت قابل توجهی دارند خود شامل خانواده هایی از جمله نجمی،اسدی،بنی اسدی،عزت آبادی، آزادی و... ‌(پیغمبر دزدان منسوب به این طایفه است)

اعراب دیگری با جمعیت قابل توجهی نیز در منطقه سیرجانی می‌زیستند از جمله عرب حاج حسینی،لبومحمدی،شاه سون،عرب بدویی،عرب خراسانی،عرب پاریزی،عرب قهستانی و ...

 

[ام کا اچ p.r]

گردشگری
این شهر به دلیل قدمتی که دارد، مجموعه و موزه‌ای است از ادوار مختلف تاریخ ایران که هنوز در بناهای این شهر انعکاس دارد. معماری سیرجان صاحب یکی از بی‌نظیرترین نوع بادگیرهای ایرانی به نام بادگیر چپقی است. دهکده بزرگ گردشگری گهرپارک در ۲۰ کیلومتری سیرجان در محور شیراز واقع شده است. بعد از تکمیل فازهای آن به بزرگترین مجموعه تفریحی و گردشگری خاورمیانه تبدیل خواهد شد. این مجموعه گردشگری بینظیر در دل کوه دارای آبشار، رودخانه، دریاچه، مزرعه حیوانات، زیپ لاین، ترن هوایی، پارک ژوراسیک، رستورانهای متعدد می باشد

 

[ام کا اچ p.r]

دیدنیهای تاریخی و فرهنگی
امام زاده احمد (ع)
امامزاده علی (ع)
بادگیر چپقی
بازار سیرجان، این بازار از بناهای دوره قاجاریه است.
یخدان‌های دوقلوی سیرجان
خانهٔ حاج رشید
یخدان حاج رشید
خانه علی‌اکبر شوکت سعیدی
باغ سنگی
آرامگاه میر زبیر
قلعه سنگ سیرجان
بنای شاه فیروز

 

[ام کا اچ p.r]

کاروانسراها
خانه خلعتی (صدرزاده)
عمارت سعیدنیا
باغ سنگی
خانه ناظم
عمارت صدرزاده
کاروانسرای هماشهر
روستای تاریخی کران
قنوات هماشهر
بنای میرزبیر هماشهر

 

[ام کا اچ p.r]

برج‌های قدیمی (محمودابادسید)
امام زاده سید محمد (جاده سیرجان شهربابک نرسیده به زید آباد)
مسجد قدیمی جامع سیرجان (پشت بازار)
موزه‌ها
ویرایش
موزه تاریخ و مردم‌شناسی سیرجان
موزه سنگ‌های تزئینی در محل بنای بادگیر چپقی
موزه دیرینه‌شناسی
موزه دستبافته‌های عشایری سیرجان
کوره آجر پزی سنتی حجت آباد

 

[ام کا اچ p.r]

دیدنی‌های طبیعی

منطقهٔ ییلاقی و خوش آب وهوای اسلام‌آباد چهارگنبد
منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ سیاه‌کوه
سرو کهنسال امامزاده احمد
طبیعت زیبای ییلاقی بلورد
کفه نمک سیرجان واقع در خیرآباد
صخره باستانی بی‌بی‌دن دارستان
منطقه کوهستانی و ییلاقی اسلام آبادچهارگنبد
منطقه کوهستانی و ییلاقی گدارخانه سرخ
باغ‌های پسته
منطقهٔ خوش آب و هوای قهستان سیرجان
یخدان‌های دوقلوی سیرجان
سد تنگوئیه (در فاصله ۲۵ کیلومتری جاده سیرجان به کرمان)
بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی خاورمیانه در گهر پارک (در جاده سیرجان به شیراز نرسیده به گل گهر)
منطقه خوش آب و هوای بیدخواب و باغ خشک
منطقه خوش اب و هوای ده جرسی (۳۵ کیلومتری جاده سیرجان و کرمان)
بزرگترین پارک گردشگری خاورمیانه در گهر پارک
منطقه کوهستانی و ییلاقی گدار خانه سرخ
بزرگترین آبشار مصنوعی خاورمیانه در گهرپارک

 

[ام کا اچ p.r]

شهر و منطقه سیرجان در دشت نسبتاً پستی واقع شده‌اند که منتهی‌الیه جنوب خاوری فرورفتگی شرق زاگرس به‌شمار می‌آید. این فرورفتگی خشک و بایر و طویل، از سیرجان به سمت شمال باختری تا اصفهان ادامه می‌یابد.

در شهرستان سیرجان کوه‌های زیادی پیرامون این دشت واقع شده‌اند که عبارتند از: کوه دالخونی، کوه لاشکار یا دکل، کوه قوچی، کوه سیاهکوه، کوه خواجویی، کوه چشمه قافل، کوه پوته ای، کوه مقولی، کوه سیاهکوه خیرآباد، کوه باغچوبی، کوه منسار، کوه کلاهی، کوه زرد، کوه خرسی، کوه خاکستری، کوه دره گرا، کوه مگسی، کوه ریزآب، کوه یال خری، کوه کمربست، کوه پوته‌ای، کوه شاه خیرالله، کوه هیزم بریز، کوه قله ماری، کوه تنبور، کوه یال سبز، کوه چاه طلا، کوه لانه زنبوری، کوه کویز، کوه چاه پت، کوه چک آب، کوه باغ حسن، کوه تونل، کوه پنج، کوه میان کوه زیارت، کوه کهکمی، کوه نوکن، کوه خدا نزدیک، کوه چاهزار، کوه قدارکوه، کوه چاه میل، کوه بیدسگلی.

 

[ام کا اچ p.r]

سیرجان، شهر جهانی گلیم

گلیم شیریکی پیچ: این نوع گلیم در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم معرفی شده‌است.[۲۶][۲۷]. این گلیم توسط ایل افشار و بچاقچی بافته می‌شود و از نظر تاریخی بسیار شبیه به گلیم های آذربایجان و آناتولی هست به این دلیل که افشارها و بچاقچی ها از آذربایجان و آناتولی به کرمان مهاجرت کرده اند[۲۸]. به ندرت می‌توان در میان گلیم‌های شیریکی‌پیچ، دو نقش همانند یافت؛ چون نقوش، ترکیب‌بندی و رنگ‌ها بیانگر اندیشه و احساس بافنده‌اند و شادی و اندوه او در سردی و گرمی رنگ تبلور می‌یابد و نشانه‌های ذهنی یا تقلیدی را در شکل‌دادن نقوش از محیط و طبیعت و از باورها، عقاید، عادات، سنت‌ها الهام می‌گیرد.