جامعه ایرانی آداب و رسوم مردم یزد

[- گیتی -]

با توجه به این‌که یزد به دلایل مختلفی از جمله شرایط جغرافیایی، در تمام طول تاریخ از گزند جنگ‌های سیاسی در امان بوده و تداخل فرهنگ اقوام مختلف در آن به ندرت اتفاق افتاده، می‌توان گفت که فرهنگ و آداب مردم قدمت بسیار دارد و حتی برخی از این آداب به دوران باستان باز می گردد که تا کنون حفظ شده است.

 

[- گیتی -]

جشن پسح یهودیان:
این جشن به همراه مراسمی باشکوه برگزار می‌شود. عید پسح مربوط به آزادی قوم یهود از بند برده‌داری فروعون‌های مصر است و یکی از سه عید بزرگ یهودیان است. عید پسح در بهار به مدت یک هفته برگزار می‌گردد. نیایش و آوازهای مذهبی در جشن پسح جایگاه ویژه‌ای دارد. در شب عید اعضای خانواده گرد هم می‌آیند و به نوبت هگادا می‌خوانند. هگادا داستانخروج از مصر است. سفره شام شب عید بسیار رنگین است.

 

[- گیتی -]

ماه محرم در یزد

چاووشی خوانی در گذشته که رسانه‌ها نقش کمرنگ‌تری داشتند بسیار مرسوم بوده است. البته هنوز هم در برخی از نقاط استان یزد شاهد چاووشی‌خوانی‌هی زیبایی هستیم. در بیشتر موارد قاریان قرآن به شکل گروهی به کوچه‌ها و پشت بام‌ها رفته و در مرثیه امام حسین(ع) با صوتی دلنشین شعر می‌خواندند. هدف از چاووشی‌خوانی در گذشته با خبر کردن مردم از فرا رسیدن ماه محرم بوده است. البته چاووش خوان‌ها در قافله‌هایی که راهی زیارت عتبات عالیات بودند نیز این‌کار را انجام می‌دادند.


پرسه‌زنی توسط اعضای هیئت‌ها یا حسینیه‌ها برگزار می‌شود. افراد هیئتی به سمت حسینیه دیگر می‌روند. جلوی این گروه فردی سیّد و علمدار هیئت حرکت می‌کنند و بقیه مردمی که جمع می‌شوند سی*ن*ه وسنج می‌زنند و همگی به سوی حسینیه دیگر می‌روند. اعضای حسینیه میزبان به پیشواز این گروه می‌آیند. در این میان مردمی که بر سر راه آن‌ها را می‌بینند نذورات خود را می‌دهند تا به مصرف هیئت برسد.


پامنبری از آئین روضه‌خوانی است. قبل از سخنرانی روحانی،دو نفر از افراد سیدی که خوش صدا هستند شروع به خواندن روضه‌هایی در مرثیه اباعبداللّه و یارانشان می‌‌کنند. در بین مراسم کسی به نام سقّا به عزاداران آب می‌دهد.

پوش کشیدن توسط جوانان قدرتمند انجام می‌شود. پوش پارچه‌ای است سفید رنگ و کارخانه هراتی در یزد آن را می‌بافد. روی این پارچه نقش‌های از واقعه کربلا دوخته می‌شود. پوش را روی ستون‌هایی بنا می‌کنند و عزاداران در داخل آن به عزاداری مشغول می‌شوند.


نخل‌برداری یکی از رسوم پرشور ماه محرم در یزد است. روی نخل را که نماد جاودانگی است، آیینه، شیر، نمادی از درخت سرو و کتیبه‌هایی مزین به اشعاری در مرثیه امام حسین(ع)، تزیین می‌کنند. عزاداران با فریاد یاحسین نخل را بلند می‌کنند و یک نفر در بالای نخل ایستاده و مرثیه می‌خواند. نخل را به تعداد عدد فرد ۳ یا ۷ و یا ۱۱ بار اطراف حسینیه می‌گردانند و هر بار پس از استراحت آنرا بلند کرده تا به جایگاه اولیه‌اش برسند. این مرایم بیشتر در ظهر روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود.

 

[- گیتی -]

جشن زرتشتی هیرومبا:
این جشن امروزه در روستای شریف‌آباد اردکان هر ساله برگزار می‌شود. زرتشتیان این روستا در روزهای آخر فروردین به نیایشگاه پیر هریشت می‌روند و شب را در آن‌جا به نیایش می‌پردازند. به هنگام سپیده‌دم به دشت رفته و هیزم جمع می‌کنند و آتش می‌افروزند. این رسم شبیه «رسم آتش‌افروزی سده» است که به آن هیرومبا می‌گویند.

 

[- گیتی -]

مراسم ازدواج:
در یزد پس از انتخاب دختر و یک هفته پس از پسند کردن، با یک حلقه انگشتر و یک جفت کفش به همراه یک جعبه شیرینی به خانه دختر می‌روند. بعد از چند روز اقوام داماد به همراه عاقد راهی خانه عروس شده و سفره عقد برپا می‌شود. بعد از عقد سفره سفیدی روی سر عروس می‌گیرند و رویش قند می‌سایند و هم‌زمان می‌گویند: مسابم، مسابم. افراد حاضر می‌پرسند: چی چی مسابی؟ – مهر و محبت مسابم؟ – برای کی؟ ـبرای عروس و داماد. سپس با نخ و سوزن آن پارچه را می‌دوزند با نیت دوختن مهر و محبت برای عروس و داماد. نام این مراسم «روس کردن» است. وقتی عروس را به سمت خانه داماد می‌برند، سر هر کوچه فردی از اقوام داماد می‌ایستد و پس از خوش‌آمدگویی، پاانداز یا سرانداز تقدیم عروس می‌کند. پاانداز مانند قطه‌ای طلا یا سفری تفریحی است و روانداز سفرهای زیارتی را گویند. دو روز بعد از مراسم عروسی، اقوام با هدیه‌ای در دست به خانه داماد می‌روند، به این مراسم «جاخالی» می‌گویند. بعد از آن خانواده عروس و داماد به رسم پاگشا آن‌ها را به خانه خود دعوت می‌کنند.