آموزشی آرایه ادبی تلمیح

[DELVAN.]

هر گاه با شنیدن بیت یا عبارتی به یاد داستان و افسانه، رویدادی تاریخی و مذهبی یا آیه و حدیثی یا … بیفتیم، بدون آنکه آن موضوع مستقیماً تعریف شده باشد، آن بیت یا عبارت دارای آرایه تلمیح است.

 

[DELVAN.]

مثال:
پدرم روضه رضوان به دو گندم بفروختمن چرا ملک جهان را به جویی نفروشم
(اشاره به داستان آدم و رانده شدن او از بهشت به خاطر خوردن میوه ممنوعه (سیب) در بهشت)

 

[DELVAN.]

الا ای یوسف مصری که کردت سلطنت مغرور پدر را بازپرس آخر کجا شد مهر فرزندی
(اشاره به داستان یوسف و یعقوب است)

 

[DELVAN.]

لمعات وجهک اشرقت و شعاع طلعتک اعتلیز چه رو الست بربکم نزنی بزن که بلی بلی
(اشاره به داستان خلقت و «بلی» گفتن خلائق بعد از «الست بربکم» گفتن خداوند)

 

[DELVAN.]

گفتم ای بخت بخفتیدی و خورشید دمیدگفت با این همه از سابقه نومید مشو
(«سابقه» به معنی سبقت‌گیرنده یا پیشی‌گیرنده بر طبق آیه قرآنی «أن الله سبقت رحمته غضبه» (براستی رحمت خداوند بر غضبش پیشی گرفته‌است) اشاره به رحمت خداوند دارد. البته معنی دیگر سابقه گذشته انسان است. شعر را می‌تواند با هر دو معنی تفسیر کرد که نشان از صنعت ایهام در این شعر دارد)

 

[DELVAN.]

لمع البرق من الطور و آنست به فلعلی لک آت بشهاب قبس

(در این شعر حافظ به داستان موسی و کوه طور اشاره می‌کند)

 

[DELVAN.]

ناشناسی که به تاریکی شب می برد شام یتیمان عرب

که هم آغوش خطر خفت در خوابگه پیغمبر

مادر ای آفتاب هستی بخش زیر پایت بهشت جاوید ا