آموزشی آشنایی با ژانر «تریلر روانشناختی»

[Tara Motlagh]

تعداد بسیار زیادی از علاقه‌مندان به داستان‌ها، «تریلرهای روانشناختی» را به خاطر اتمسفر تاریک، پیرنگ تشویش‌آور، و پیچ و خم‌های شوکه‌کننده‌ی این روایت‌ها می‌خوانند و از آن لذت می‌برند. در این مطلب به ویژگی‌های اصلی داستان «تریلر روانشناختی»، چگونگی تکاملِ این زیر-ژانر و تبدیل آن به قلمرویی پرفروش در ادبیات، و معرفی گونه‌های متفاوتی از این نوع داستان‌ها می‌پردازیم که می‌توانید در فهرست‌های پرفروش‌ترین کتاب‌ها انتظارشان را داشته باشید—از آثاری کابوس‌وار مانند کتاب «نجواگر» اثر «الکس نورث» گرفته تا روایت‌هایی سرشار از تعلیقِ روانشناختی مانند کتاب «بیمار خاموش» اثر «الکس میخائلیدس». بنابراین اگر به دنیای تاریک داستان‌های «تریلر روانشناختی» علاقه دارید، با این مطلب همراه شوید.

 

[Tara Motlagh]

«تریلر روانشناختی» چیست؟

«تریلرها» گونه‌ای متنوع در آثار داستانی هستند که ویژگی‌های یکسان زیادی با «داستان‌های معمایی» دارند. همیشه کشمکشی وجود دارد که اغلب از یک جنایت یا رویدادی شک‌برانگیز، مانند ناپدید شدن یک فرد، سرچشمه می‌گیرد. پیرنگ سپس به سمت حل و فصل این کشمکش پیش می‌رود. در نتیجه، «تریلرها» روایت‌هایی سرشار از تعلیق و هیجان هستند و کاراکترهایی را به تصویر می‌کشند که ترس، پارانویا، یا عطشی برای انتقام به انگیزه‌هایشان شکل و جهت می‌دهد.

 

[Tara Motlagh]

مخاطبینِ علاقه‌مند به داستان‌های «تریلر»، زیر-ژانرهای متعدد و گوناگونی را در مقابل خود می‌بینند. «تریلرهای جنایی» بر ساز و کارهای درونیِ تحقیقاتِ جنایی تمرکز می‌کنند؛ «تریلرهای قضایی» در دادگاه یا پشت درهای بسته‌ی نهادهای قدرتمند رقم می‌خورند؛ «تریلرهای ماجرایی» به قهرمانانی می‌پردازند که در سفری دگرگون‌کننده حضور دارند؛ «تریلرهای جاسوسی» مخاطبین را وارد دنیایی از بازی‌های خطرناک و مخفی‌کاری‌های بین‌المللی می‌کنند.

 

[Tara Motlagh]

«تریلرهای روانشناختی» اما یک ویژگی اصلیِ متفاوت دارند که ممکن است در زیر-ژانرهای ذکر شده در بالا نیز به چشم بخورد اما نیروی محرکه‌ی اصلی برای پیش بردن آن‌ها به حساب نمی‌آید. چیزی که باعث تمایز «تریلر روانشناختی» می‌شود، تعهد این گونه از داستان‌ها به کاوش کردن در گوشه و کنارهای تاریکِ ذهن انسان است.

 

[Tara Motlagh]

داستان‌ها در این زیر-ژانر معمولا از نقطه‌نظر یک «راوی غیر قابل اعتماد» یا شخصی با مشکلات روانشناختیِ جدی روایت می‌شود. «پروتاگونیست‌ها» و «آنتاگونیست‌ها» در بسیاری از اوقات تمایلاتی تاریک دارند و دست به خشونت می‌زنند، و روایت بر تنش‌ها و کشمکش‌های درونیِ آن‌ها تمرکز می‌کند. در دل هر داستان «تریلر روانشناختی»، معمای اصلی به واسطه‌ی ساز و کارهای درونیِ یک ذهن پریشان نمود می‌یابد.

 

[Tara Motlagh]

خواب می‌بینم در جایی گیر افتاده‌ام. می‌دانم یکی از راه می‌رسد. راهِ فراری هست. آن را پیش از این دیدم، اما راهم را نمی‌توانم پیدا کنم. وقتی او به من می‌رسد، نمی‌توانم فریاد بزنم. سعی می‌کنم. نفسم بند آمده، اما هیچ صدایی نیست؛ همچون آدمی که دارد می‌میرد و برای زندگی دست و پا می‌زند. اما باید کاری بکنم. تمام برنامه‌هایی که داشتم—کلاس عکاسی، کلاس آشپزی، همه چیز—بلاتکلیف شد.

 

[Tara Motlagh]

خیلی بی‌مصرفم. به جای این که در حالت واقعی زندگی کنم، فقط نقش آدم زنده را بازی می‌کنم. باید چیزی پیدا کنم که خیلی دوست دارم. این شرایط را نمی‌توانم ادامه بدهم. صرفا همسر بودن را دوست ندارم. نمی‌دانم دیگران چطور این کار را می‌کنند. هیچی ندارد جز انتظار. انتظار برای بازگشت مردی از سر کار تا بیاید و تو را دوست داشته باشد.
—از کتاب «دختری در قطار» اثر «پائولا هاکینز»

 

[Tara Motlagh]

خاستگاه‌های داستان «تریلر روانشناختی»

خاستگاه ژانر «تریلر» به دوران کهن و متونی همچون کتاب «داستان‌های هزار و یک شب» برمی‌گردد؛ این کتاب، مجموعه‌ای از روایت‌های فولکلورِ خاورمیانه‌ای بود که داستان‌هایی درباره‌ی قتل‌های اسرارآمیز، تنش در دربار، و خانه‌های تسخیر شده را به مخاطبین معرفی کرد. یکی از نخستین پیشگامان در قلمرو تریلرهای ادبی مدرن، کتاب «جاسوس» اثر «جیمز فِنیمور کوپر» (انتشار یافته در سال 1821) است که در آن، مأموری آمریکایی در طول «جنگ انقلاب آمریکا» در خاک بریتانیا به مأموریت می‌رود.

 

[Tara Motlagh]

داستان «تریلر روانشناختی» اما نتیجه‌ی تغییرِ مسیری تاریخی و منحصر به فرد به سوی «خویشتن» و اسرار ذهن انسان بود. اندیشمندانِ «عصر روشنگری» در قرن هفدهم و هجدهم تلاش کردند جامعه را از باور به خرافات دور سازند و به سوی علم، دانش و شناخت رفتارهای انسان سوق دهند. اما معماهای همیشگی همچنان باقی ماند: چگونه می‌توانم کسی را که کنارم نشسته، واقعا بشناسم؟ چگونه می‌توانم خودم را واقعا بشناسم؟

 

[Tara Motlagh]

«نیل» به آرامی حرکت می‌کرد، اصلا متوجه خطری نبود که تهدیدش می‌کرد. هر از چند گاهی، لگدی به زمین خاکی میزد و گرد و خاک سفیدی بلند می‌کرد که بخشی از آن روی کفش‌های کتانی‌اش جا می‌انداخت. آن مرد، حالا، با احتیاط بیشتری به تعقیبش ادامه می‌داد. هر بار هم صدای کشیده شدن کفش‌های پسرک را به زمین می‌شنید. آن مرد حتی کوچک‌ترین صدایی هم تولید نمی‌کرد.