تاریخ ایران آغامحمدخان، تأسیس قاجاریه

[حنا نویس]

آغا محمد خان قاجار بنیانگذار سلسله قاجاریه در ایران بود. در دوران پادشاهی او تهران پایتخت ایران شد. آغامحمدخان ۶ ساله بود که توسط عادل‌شاه اسیر و سپس اخته شد که به همین دلیل او را «آغا» نامیدند.

 

[حنا نویس]

هنگامی که آغامحمدخان در مشرق زمین نام خود را با حروف خونین در صفحه تاریخ می‌نگاشت، منظومه‌ای از اسامی پرشکوه و جلال کسانی که به کار‌های مسالمت‌آمیز هنری مشغول بودند در مغرب زمین می‌درخشید؛ بتهوون، شوبرت، گوته، جرج واشینگتن، کارلایل و...! در همان ایامی که دانشمندان در کشور‌های مترقی به سوی پیشرفت و تعالی می‌رفتند، در ایران جمجمه‌ها روی هم انباشته می‌شد و بر حسب دستور آغا محمدخان از چشمان از حدقه درآمده مردم تپه می‌ساختند.» فرد ریچاردز / یک سفرنامه ایرانی

 

[حنا نویس]

به قدرت رسیدن آغامحمد خان قاجار فاجعه‌ای برای مردم ایران بود. وی مردی به شدت حیله‌گر و خونخوار و کینه‌جو بود و مانند اسلافش برای ایران چیزی جز جنگ و خونریزی و فلاکت نداشت.
آغا محمدخان پایه‌گذار سلسه پادشاهی قاجاریه بود. قاجار‌ها مجموعه‌ای از قبایل ترک زبان قفقاز بودند و نسلشان به تیره ترکمن‌های غز می‌رسید. قاجار‌ها در دوران صفویه وارد دستگاه دیوانی شدند و شاه عباس برای اینکه بیش از حد قدرت نگیرند، یک شاخه از آن‌ها را به مرو و دیگری را به گرگان فرستاده بود.

 

[حنا نویس]

آن‌هایی که به مرو رفتند به مرور در فرهنگ محلی مضمحل شدند، ولی آن‌هایی که در گرگان ساکن شدند، هویت قاجاری خود را حفظ کردند و استرآباد را پایتخت خود ساختند.
قاجار‌ها در استرآباد قدرت بسیاری گرفتند و به دو گروه عمده تقسیم شدند. آشاق باش و یوخاری باش. به خاندان آشاق باش، قویونلو یا رمه‌دار می‌گفتند و به خاندان اصلی یوخاری‌باش، دولو یا شتردار می‌گفتند. پدربزرگ آغا محمدخان، فتحعلی خان نام داشت که بزرگ قویونلو‌ها بود. پس از مرگ وی محمدحسن خان قاجار یعنی پدر آغا محمدخان، بزرگ قویونلو‌ها شد و با نادرشاه افشار و بعد‌ها با زندیه جنگید.

 

[حنا نویس]

آغا محمدخان در ۱۱۲۰ هجری شمسی متولد شد. مادرش دختر اسکندر خان قوانلو بود وپدرش از همان کودکی او را جنگجو بار آورد. محمدحسن خان علاقه زیادی به فرزندش داشت و محمد میرزا از کودکی در کنار پدر به جنگ‌های مختلف می‌رفت. آخرین جنگی که آن دو با یکدیگر رفتند جنگ با عادل شاه بود.
پس از مرگ نادر، قاجار‌ها یکی از مدعیان سلطنت بودند. نادر هیچگاه نتوانست محمدحسن خان را شکست دهد، اما عادل شاه برادر نادر وی را در نزدیکی استرآباد شکست داد و زمانی که می‌خواست آغا محمدخان را اعدام کند به اصرار پدرش از خون وی گذشت، اما در عوض وی را اخته کرد.

 

[حنا نویس]

دلیل اخته شدن آغا محمدخان قاجار​

آغا محمد خان مدتی در دربار عادلشاه افشار بود و مشهور است در آنجا همه کودکان از وی می‌ترسیدند. نوشته‌اند زمانی که ندیمه بچه‌ها می‌خواست او را تنبیه کند محمد میرزا طوری در مقابل وی ایستاد و گفت که شاهزاده‌ای است از تبار اوزون حسن و کنیزک را تنبیه خواهد کرد که زن بینوا ترسید و و از تنبیهش دست کشید.

 

[حنا نویس]

اخته کردن یک شاهزاده در جامعه مردسالار آن روز یعنی از بین بردن شانس وی برای حکومت. اخته کردن آغا محمدخان تاثیر روانی بسیار مخربی بر او داشت و باعث شد رسما دیوانه‌ای کینه‌جو شود. پس از مرگ عادلشاه آغا محمدخان نزد پدرش بازگشت و تا زمان مرگ پدر با او بود.

 

[حنا نویس]

اینک قاجار‌ها برای رسیدن به سلطنت تنها یک چیز کم داشتند و آن شکست زندیه بود. محمدحسن خان از سپاهیان زند شکست خورد و آن‌ها سرش را بریدند و در پوستش کاه پر کردند. فرزند وی، آغا محمدخان را نیز به اسارت بردند. کریم خان دستور داد پیکر محمدحسن خان را با گلاب بشویند و به خاک بسپارند. با آغامحمد خان نیز که در کاخ او به گروگان گرفته شده بود با مهربانی و نیکی رفتار کرد و حتی گا‌ه در امور مملکی از او مشورت می‌گرفت.

 

[حنا نویس]

آغا محمد خان در این دوران زندگی نسبتا خوبی داشت؛ به شکار می‌رفت و خدم و حشم فراوان داشت. وی ۱۶ سال در دربار زندیه بود اما در دوران اسارتش در حریم زندیه بیکار ننشسته بود. او این مدت را با کمک خاله‌اش که از زنان کریم خان بود قبایل زندیه را شناسایی کرد و قوت و ضعف آن‌ها را سنجید. همچنین در طول سال‌ها نقشه‌های مختلفی برای برچیدن کل خاندان زندیه کشید.

 

[حنا نویس]

برادر آغا محمدخان که حسین قلی نام داشت نیز در اسارت زندیه به سر می‌برد. کریم خان، حسین قلی را پس از ده سال که از اسارتش می‌گذشت به حکومت دامغان گماشت و حسین قلی که سعی در گرفتن انتقام از دشمنان دولوی پدرش داشت آنچنان در این کار افراط کرد که به جهانسوز ملقب شد. اما سرانجام در یکی از همین جنگ‌های قبیله‌ای کشته شد و فرزندی به نام فتحعلی از وی باقی ماند که بعد‌ها به فتحعلی شاه مشهور شد.