آموزشی آکسان گذاری در فن بیان

[؛Raha]

هر عبارت یک کلمه مهم و کلیدی دارد. یکی از موضوعاتی مهم که باعث می شود، یک متن صحیح ادا نشود و از جذابیت لازم برخوردار نباشد، عدم تقطیع و آکسان گذاری درست است.

 

[؛Raha]

از اساسی ترین و برجسته ترین موارد در موضوع فن بیان، تاکیدات کلامی است. در هنگام سخنرانی و سخنوری باید دانست که برای گفتن هر موضوع و مطلبی که متشکل از چندین جمله است، فقط یک جمله است که از اهمیت بیشتری برخوردار است و بار معنایی و عاطفی کلام و واژه را به دوش می کشد.

 

[؛Raha]

بنابراین باید آن جمله را با تاکید بیشتری بیان نمود و به بیان ساده تر آن جمله را اکسان گذاری کرد و آن را نسبت به سایر جملات برجسته تر ادا کرد. بدون رعایت قوانین و قواعد آکسان گذاری برخورداری از فن بیان قوی و قدرتمند، امکان پذیر نیست.

 

[؛Raha]

قواعد تکیه و اکسان گذاری در زبان فارسی: ضمایر

1- در حروف استفهام و ضمایر پرسشی اگر جزء که و چه به تنهایی باشد تکیه و اکسان در همان جاست و اگر با جزء دیگری همراه باشد، گاه تکیه روی جزء اول یعنی همان که و چه است مانند: چرا، که را، چه ک.س، چقدر، چه اندازه. و گاهی تکیه و اکسان روی هجای آخر است مانند کجا، کدام

 

[؛Raha]

2- در ضمایر مبهم هرگاه به صورت ترکیب ساده باشند، مانند: برخی، بعضی، عده ای، گروهی، پاره ای، خیلی ها و .. تکیه و اکسان روی هجای ماقبل آخر است. و در ضمایر مبهم که جزءاول آن ها، همه، هر و هیچ باشد تکیه و اکسان روی هجای اول یا جزء اول ترکیب است مانند: همه ک.س، هرسال، هیچ ک.س،هر که، هر چه

 

[؛Raha]

نکته: در ضمایر پرسشی مبهم مانند هرکسی و یا همه ک.س آنجا که معنای هرکسی بدهد، تکیه و اکسان روی هجای اخر ترکیب است که البته در شعر کاربرد دارد. اما اگر همه ک.س به معنای همه افراد باشدف تکیه و اکسان روی هجای اول و یا جزء اول قرار می گیرد.

 

[؛Raha]

مانند:

هر کسی را نتوان گفت که صاحب نظر است

دگر و نفس پرستی دگر است (سعدی)

فرصت شمر طریقه رندی که این نشان

چون راه گنج بر همه ک.س آشکاره نیست (حافظ)

همه ک.س طالب یارند چه هشیار و چه مسـ*ـت

همه جا خانه عشق است چه مسجد چه کنشت (حافظ)

 

[؛Raha]

3- ضمایر منفصل در حکم اسم و صفت هستند و روی هجای آخر تکیه و اکسان می گیرند. مانند: من، تو، او و ما که البته تک هجایی هستند و شما، ایشان و آنها که روی هجای آخر، تکیه و اکسان می گیرند.

 

[؛Raha]

4- ضمایر متصل مفعولی حالت اضافی و متممی دارند و در حالت اضافه تکیه و اکسان نمی گیرند چون جزء آخر کلمه آن ها با کسره اضافه ترکیب می شود و هجای دیگری را به وجود می آورد که بی تکیه و بدون اکسان است و تکیه و اکسان به هجای ماقبل آن داده می شود. مانند: کتابت، بردشان. در مورد کتابت و ترکیب های مشابه باید دقت کرد. اگر تکیه و اکسان را به هجای آخر بدهید معنای کلمه تغییر می کند.

 

[؛Raha]

5- بیشترین اشتباهی که در رعایت جای تکیه و اکسان در کلمه می شود، در ضمیر متصل ت مفرد مخاطب است.این ضمیر مانند سایر ضمایر نظیر خود، مطلقا تکیه و اکسان نمی گیرد. ولی با کوچکترین اشتباه گوینده تکیه و اکسان هجای قبل به ت منتقل و معنای کلمه عوض می شود. مانند بیت: