بی‌مهرگان اختاپوس

[ادوارد کلاه به سر]

هَشت‌پا یا اُختاپوس[۱] (نام علمی: Octopoda) یک جانور آبزی از رده چند پایان است که در بخش‌های گوناگونی از اقیانوس‌های جهان، به‌ویژه در آب‌سنگ‌های مرجانی زندگی می‌کند. ۳۰۰ گونه از هشت‌پا شناسایی شده که این تعداد، یک‌سوم از تمامی گونه‌های سرپایان را تشکیل می‌دهد. هشت‌پا، از زیرردهٔ نیام‌داران(Coleoidea)، بالاراستهٔ هشت‌پاریختان (Octopodiformes) و راستهٔ هشت‌پایان (Octopoda) است.

 

[ادوارد کلاه به سر]

هشت‌پای غول آرام که ساکنِ اقیانوس آرام است با وزن حدود ۷۱ کیلوگرم، بزرگترین سرده، سرپایان و در حقیقت بزرگترین هشت‌پا است.[۲]

کوچک‌ترین گونه نیز اختاپوس ولفی با ۲٫۵ سانتیمتر (۱ اینچ) و وزن ۱ گرم (۰٫۰۴ اونس) است که در عمق ۱۰ و ۱۰۰ فوت (۳ و ۳۰ متر) یافت می‌شود.[۳]

 

[ادوارد کلاه به سر]

بخش بسیار زیادی از بدن هشت‌پاها از بافت ماهیچه ای ساخته شده و به عبارت دیگر، فاقد استخوان‌بندی هستند که همین موضوع به آنها اجازه می‌دهد خود را برای مدت‌های طولانی به راحتی انقباض و انبساط نمایند. به دلیل همین ویژگی، هشت‌پا می‌تواند با فشرده‌ نمودن بدن خود، از روزنه‌های کوچک عبور نماید. این ویژگی خاص باعث می‌شود تا حتی گونه‌های بزرگ‌تر نیز توان عبور از روزنه‌هایی به قطر ۲٫۵ سانتیمتر (۱ اینچ) را داشته باشند.[۴]

 

[ادوارد کلاه به سر]

هشت پا در امتداد محور خلفی-شکمی خود دو طرفه است. سر و پا در یک انتهای بدن کشیده قرار دارند و به عنوان قدامی (جلوی) حیوان عمل می‌کنند. سر شامل دهان و مغز است. پا به مجموعه ای از زائده‌های قابل انعطاف، پیش تنش، معروف به «بازو» تبدیل شده‌است که دهان را احاطه کرده و در نزدیکی پایه خود توسط یک ساختار تار به یکدیگر متصل می‌شوند.[۵] بازوها را می‌توان براساس موقعیت جانبی و توالی (مانند L1، R1، L2، R2) توصیف کرد و به چهار جفت تقسیم کرد. دو پیوست عقب معمولاً برای راه رفتن در کف دریا استفاده می‌شود، در حالی که شش مورد دیگر برای خوردن غذا استفاده می‌شود. از این رو برخی از زیست شناسان از این حیوانات به عنوان شش «بازو» و دو «پا» یاد می‌کنند. گوشته پیازی و توخالی در پشت سر ذوب شده و به قوز احشایی معروف است. این شامل بیشتر اعضای حیاتی است.[۶] حفره گوشته دیواره‌های عضلانی دارد و حاوی آبشش است. با قیف یا سیفون به قسمت خارجی متصل می‌شود. دهان هشت پا، که در زیر بازوها قرار دارد، دارای منقاری تیز است.[۷]

 

[ادوارد کلاه به سر]

دریانوردان باستان از هشت پا آگاه بودند، همان‌طور که برخی از کارهای هنری و طراحی‌های آن نشان می‌دهد. به عنوان مثال، در یک کنده کاری سنگی که در بازسازی باستان‌شناسی از دوران کرت مینویعصر مفرغ در کنوسوس (۱۹۰۰–۱۱۰۰ پیش از میلاد) یافت شده‌است، تصویری از یک ماهیگیر که یک هشت پا دارد حمل می‌شود. تصور بر این است که گورگون وحشتناک قدرتمند اساطیر یونان از هشت پا یاماهی مرکب الهام گرفته شده‌است، هشت پا خود نمایانگر سر بریده شده مدوزا، منقار به عنوان زبان بیرون زده و دندانهای نیش و شاخک‌های آن به عنوان مار است.[۸] کراکن هیولاهای دریایی افسانه ای با ابعادی غول پیکر است که گفته می‌شود در سواحل نروژ و گرینلند ساکن هستند و معمولاً در هنر به عنوان یک اختاپوس غول پیکر که به کشتی‌ها حمله می‌کند، نشان داده می‌شوند. Linnaeus آن را در چاپ اول 1735 Systema Naturae خود قرار داد.[۹] یک ترجمه از اسطوره آفرینش هاوایی، کومولیپو نشان می‌دهد که هشت پا تنها بازمانده دوران گذشته‌است. Akkorokamui یک هیولای غول پیکر مانند هشت پا از فولکلور Ainu است.[۱۰]

 

[ادوارد کلاه به سر]

تنفس شامل کشیدن آب به داخل حفره گوشته از طریق دیافراگم، عبور آن از داخل آبشش‌ها و بیرون راندن آن از طریق سیفون است. ورود آب با انقباض عضلات شعاعی دیواره گوشته به دست می‌آید، و دریچه‌های فلپر هنگامی که عضلات دایره ای قوی از طریق سیفون آب را بیرون می‌کشند، بسته می‌شوند.[۱۱] شبکه‌های گسترده بافت همبند از عضلات تنفسی پشتیبانی کرده و به آنها اجازه می‌دهد تا محفظه تنفسی را گسترش دهند.[۱۲] ساختار لاملا آبشش‌ها امکان جذب اکسیژن بالا، تا ۶۵٪ در آب در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد (۶۸ درجه فارنهایت) را فراهم می‌کند.[۱۳] جریان آب از روی آبشش‌ها با جابجایی ارتباط دارد و یک هشت پا می‌تواند بدن خود را هنگامی که آب را از سیفون خود خارج می‌کند، رانش دهد.[۱۲][۱۴]

 

[ادوارد کلاه به سر]

پوست نازک هشت پا اکسیژن اضافی را جذب می‌کند. هنگام استراحت، حدود ۴۱٪ جذب اکسیژن هشت پا از طریق پوست است. این مقدار در هنگام شنا به ۳۳ درصد کاهش می‌یابد، زیرا آب بیشتری از آبشارها جریان دارد. جذب اکسیژن پوست نیز افزایش می‌یابد. هنگامی که بعد از غذا در حال استراحت است، جذب از طریق پوست می‌تواند به ۳٪ از کل جذب اکسیژن آن کاهش یابد.[۱۵

 

[ادوارد کلاه به سر]

اختاپوس‌ها سیستم گردش خون بسته‌ای دارند که در آن خون در داخل رگ‌های خونی باقی می‌ماند. هشت پا سه قلب دارد. یک قلب سیستمیک که خون را در اطراف بدن گردش می‌دهد و دو قلب شاخه ای که آن را از طریق هر دو آبشش پمپ می‌کند. قلب سیستمیک هنگام حیوان در حالت شنا غیرفعال است و بنابراین سریع خسته می‌شود و ترجیح می‌دهد که بخزد. [۱۶][۱۷] خون هشت پا حاوی پروتئین هموسیانین غنی از مس برای انتقال اکسیژن است. این خون را بسیار لزج می‌کند و برای پمپاژ آن در اطراف بدن به فشار قابل توجهی نیاز دارد. فشار خون هشت پا می‌تواند بیش از ۷۵ میلی‌متر جیوه (۱۰ کیلو پاسکال) باشد. [۱۶][۱۷][۱۴] در شرایط سرمازدگی با سطح اکسیژن پایین، هموسیانین اکسیژن را با کارایی بیشتری نسبت به هموگلوبین حمل می‌کند. هموسیانین به جای اینکه در سلولهای خون حمل شود، در پلاسما حل شده و به آن رنگ مایل به آبی می‌دهد.[۱۶][۱۷]

 

[ادوارد کلاه به سر]

قلب سیستمیک دارای دیواره‌های انقباضی عضلانی است و از یک بطن منفرد و دو دهلیز تشکیل شده‌است، یکی برای هر طرف بدن. رگهای خونی از عروق، مویرگها و رگها تشکیل شده و با اندوتلیوم سلولی پوشانده شده‌اند که کاملاً شبیه بسیاری از بی مهرگان دیگر نیست. خون از طریق آئورت و سیستم مویرگی، به ورید حفره گردش می‌کند و پس از آن خون توسط قلب‌های کمکی از طریق آبشش‌ها پمپ می‌شود و به قلب اصلی برمی گردد. بیشتر سیستم وریدی انقباضی است که به گردش خون کمک می‌کند.[۱۸]

 

[ادوارد کلاه به سر]

کیسه جوهر هشت پا در زیر غده هضم قرار دارد. غده ای که به کیسه متصل است، جوهر را تولید می‌کند و کیسه آن را ذخیره می‌کند. این کیسه به اندازه کافی به قیف نزدیک است تا اختاپوس بتواند جوهر را با جت آب شلیک کند. قبل از اینکه از قیف خارج شود، جوهر از غددی عبور می‌کند که آن را با مخاط مخلوط می‌کند، یک لکه ضخیم و تاریک ایجاد می‌کند که به حیوان اجازه می‌دهد از دست شکارچی فرار کند.[۱۹] رنگدانه اصلی جوهر ملانین است که به آن رنگ سیاه می‌بخشد. اختاپوس‌های سیراته فاقد کیسه جوهر هستند.