آموزشی ادبیات گوتیک چیست؟ 10 مؤلفه اصلی ادبیات گوتیک

[شیر کاکائو]

7. مؤلفه پریشانی عاطفی در داستان های گوتیک​

غالباً نویسندگان سبک گوتیک از ملودرام یا احساسات افراطی برای انتقال یک فکر استفاده می کنند. این زبان اغراق آمیز و مضطرب به انتقال وحشت و ترس در بسیاری از شخصیت ها کمک می کند. مضامینی چون جنون و پریشانی عاطفی در بسیاری از رمان های گوتیکی قرن بیستم مشاهده می شود که وضعیت روان پریشی را به تصویر می کشید. به عنوان مثال، داستان کوتاه "کاغذدیواری زرد" از شارلوت پرکینز گیلمن از زاویه دید زنی نوشته شده است که از افسردگی پس از زایمان رنج می برد.

 

[شیر کاکائو]

8. مؤلفه کابوس در داستان های گوتیک​

کابوسها به عنوان پیشگویی کننده وقایع در آینده در ادبیات گوتیک بسیار استفاده می شوند. کابوسها برای تشدید جنبه های رعب آور پیرنگ رمان بکار برده می شوند. رؤیاها به نویسندگان این امکان را می دهند تا احساسات شخصیت های خود را بهتر به نمایش بگذارند. رمان "کیف استخوانها" از استفن کینگ شخصیت مایک نونان را به تصویر می کشد که در کابوسهایش مرگ همسرش را می بیند.

 

[شیر کاکائو]

9. ضد قهرمان ها در داستان های گوتیک​

بیشتر اوقات در داستان های گوتیک شخصیت اصلی به ضد قهرمان تبدیل می شود. شخصیت اصلی معمولا دارای عیوب و عناصر هیولایی است. در ابتدا شخصیت های اصلی مرد بودند، اما با ظهور جنبش فمینیستی، رمان نویس های انگلیسی مانند کلارا ریو شروع به معرفی شخصیت های اصلی زن در آثار خود کردند.

شخصیت های اصلی معمولاً سطح اجتماعی بالا و حضور فیزیکی قوی دارند. به سرنوشت شوم آن ها در داستان اشاره می شود و آنها از غم و اندوه یا یک فاجعه وحشتناک رنج می برند. غالباً آنها به راحتی تحت تأثیر قرار می گیرند و تحت تأثیر احساسات خود هستند. نمونه های کلاسیک شخصیت های اصلی کتی و هیتکلیف در کتاب "بلندی های بادگیر" اثر امیلی برونته و دوریان گِری از کتاب "تصویر دوریان گری" از اسکار وایلد هستند. دوریان گِری نجیب زاده بسیار زیبایی است که به سرعت بخاطر اعمال غیراخلاقی به یک ضدقهرمان تبدیل می شود.

 

[شیر کاکائو]

10. مؤلفه زن ناتوان در داستان های گوتیک​

در کارهای گوتیک اغلب زنی وجود دارد که توسط شخصیت شرور داستان مورد ستم قرار می گیرد. آنها دچار احساس غم و اندوه، محدودیت و تنهایی هستند و در بسیاری از نمونه های اولیه ژانر گوتیک به باکرگی آن ها اشاره می شود. این شخصیت غالباً در قلعه ای توسط نجیب زاده ای اسیر شده، و قدرت از او سلب می شود. این زن افسرده حس ترحم را در خوانندگان بوجود می آورد، مثال بارز آن شخصیت ماتیلدا در کتاب "قلعه اُترانو" از هوراس والپول است، که وفاداری تزلزل ناپذیر به پدرش، در نهایت او را ضعیف و ناتوان می سازد. در کتاب "راهبه" اثر گریگوری لوئیس (1796) اَنتونیا که شخصیتی آسیب پذیر و باکره دارد، در عین حال که خواستنی و مورد توجه است، تخریب و تحقیر نیز می شود.

 

[شیر کاکائو]

نکاتی برای نوشتن داستان گوتیک​

ترکیب عناصر کلیدی گوتیک در رمان شما، مهمترین عامل در جذب جوهره این ژانر تاریک است. خواندن آثار نویسندگان نمادین گوتیک مانند شِلی، اِستوکر و موارد دیگر می تواند الهامی برای پیشرفت داستان شما باشد.

از زمان معرفی گوتیک توسط هوراس والپول در صحنه ادبیات در سال 1764، این ژانر تفسیرهای مختلفی را به خود اختصاص داده است. ادبیات معاصر گوتیک طیف گسترده ای از داستان ها را شامل می شود، از داستان های شبح و وحشت گرفته تا داستان های هیجان آور که بسیاری از آنها اقتباسی از داستان های گوتیک قرن نوزدهم هستند.

 

[شیر کاکائو]

تأثیر مکتب گوتیک بر ادبیات داستانی ایران​

در ایران نیز برخی نویسندگان با تأثیر از داستان های وحشت غربی و برگرفته از برهه های تاریک تاریخ، آثاری را بوجود آورده اند که می توان در رده گوتیک آن ها را طبقه بندی کرد. با این حال به دلیل اینکه عمر داستان نویسی در ایران با ساختار مدرن و امروزی بسیار کم است تقریباً هیچ کتابی در ادبیات ایران بطور محض از عناصر گوتیک برگرفته نشده است.

 

[شیر کاکائو]

سبک گوتیک در داستان های صادق هدایت​

به عنوان مثال داستان های صادق هدایت غالباً با داستان های ادگار آلن پو مقایسه می شود. هر دو از شخصیت ها و فضای مشابه هم در داستان هایشان استفاده کرده اند. مثلاً در داستان "گجسته دژ" خشتون زندگی فقیرانه ای در زیرزمینی دارد و یا در داستان "محلل" با این جمله آغاز می شود:

چهارساعت به غروب مانده پس قلعه در میان کوه ها سوت و کور مانده بود.

همچنین در کتاب "صورتک ها" با توصیف مکان های داستان بگونه ای فضاسازی شده است که بتواند تأثیر مناسبی را در خواننده بوجود آورد:

هوا تیره و خفه بود، باران ریز سمجی می بارید و روی آب لبخندهای افسرده می انداخت ... شاخه درخت ها خاموش و بی حرکت زیر باران مانده بود.

پریشان خاطری شخصیت های داستان های هدایت از ویژگی های آثار او به شمار می رود. در داستان "گجسته دژ" خشتون از یک نوع آشفتگی ذهنی رنج می برد و به این طریق هدایت توانسته است حس ترس و ابهام در خوانندگان بوجود آورد.

 

[شیر کاکائو]

سبک گوتیک در داستان ملکوت از بهرام صادقی​

داستان "ملکوت" (1340) از نظر فضاسازی و توصیفات نویسنده بسیار با ژانر گوتیک هم خوانی دارد. در این داستان مواردی چون حوادث ماوراءالطبیعه مانند حضور جن و واقع انگاري آن ها، پيش گويي و سخن گفتن از آينده، درگيري ذهني بين دنياي درون و بيرون و حضور شخصيت هاي شرور دیده می شود. این کتاب با این جمله آغاز می شود:

در ساعت یازده شب چهارشنبه جن در آقای مودت حلول کرد.

داستان در شهری کوچک و گمنام رخ می دهد. در این داستان خواننده با حوادث رعب آور و ترسناکی روبرو می شود و بیشتر اتفاقات در تاریکی شب اتفاق می افتد. پیشگویی و سخن از آینده نیز در این داستان بکار گرفته شده است.

امشب شب عجایب است... پس حالا که اینطور مثل بلبل شیرین زبانی می کنی، آینده مرا پیش گویی کن. بیا این هم کف دست! ناشناس به نرمی کف دست گرد و سنگین مرد چاق را در دست گرفت و سر پایین آورد و در تاریک و روشن به خطوط فراوان و عمیق آن خیره شد: - سکته می کنی".

در داستان های گوتیک نویسنده مسائل غیرمنطقی و غیرواقعی را واقعیت می انگارد و خواننده در اینکه آیا این ها واقعیت یا رؤیا هستند در تردید است. مثلاً در داستان ملکوت حلول جن در فرد در هاله ای از ابهام قرار دارد. حلول جن و سخن گفتن از آن در فرهنگ ما یکی از ترسناک ترین و رمزآفرین ترین مسائل است.

 

[شیر کاکائو]

سبک گوتیک در مجموعه داستانی ترس و لرز از غلامحسین ساعدی​

از دیگر نویسندگان این ژانر می توان به غلامحسین ساعدی نیز اشاره کرد. ساعدی در مجموعه داستانی خود به نام "ترس و لرز" که در سال 1346 منتشر شد به باورهای خرافاتی و وهمناک روستانشینان جنوب ایران می پردازد. او زندگی روزمره این افراد را به طرزی رازآلودی به تصویر کشیده است و میان رویا و واقعیت حدّی قائل نمی شود و فضایی دلهره آور و مضطرب می سازد. در داستان اولِ "ترس و لرز" غریبه ای سیاه و با یک پای چوبی به مهمان خانه ای متعلق به آدم فقیر و ترسویی به اسم سالم احمد می آید که سالهاست درش بسته بوده است:

نزدیک در حیاط که رسید صدای سرفه ناآشنایی بلند شد. سالم احمد ایستاد و گوش خواباند. صدای سرفه تکرار شد و به دنبال آن، صدای غریبه ای که انگار پا روی شکسته ی ماشوئه ای آب را می شکافت.

این نوع توصیفات فضایی دلهره آور را برای خواننده ایجاد می کند. سالم احمد به مضیف سرک می کشد و از دیدن غریبه دچار جنون و وحشت می شود و در طول داستان صداهای عجیبی را از سمت دریا می شنود به گونه ای که انگار دچار بیماری مالیخولیایی شده است. اهالی ده چون گمان می کنند این سیاهِ تازه وارد جن است برای راندن او از ده تلاش می کنند.

زاهد گفت حالا باید لب دریا دهل بکوبیم شاید (جن) رَم کنه و دربره.

جن معمولا در داستان های ایرانی جایگزین اشباح در داستان های غربی هستند. با اینکه در ایران چندان به ژانر گوتیک توجه نشده اما به هر حال داستانی هایی هستند که خواه ناخواه تحت تأثیر عناصر گوتیک نوشته شده اند و در اینجا سعی شد بطور خلاصه به نمونه هایی از این داستان ها اشاره شود.