آموزشی ارتباطات غیرکلامی، حرکات چهره و تأثیر آن در شخصیت‌پردازی

[Tara Motlagh]

در نوشتن داستان و رمان و خلق یک اثر هنری شاید مهم‌ترین چیز پیرنگ آن است که شاکلۀ اصلی آن را در برمی‌گیرد، روابط علت و معلولی و خلق شخصیت‌ها و پردازش آن‌ها از ابزار اصلی نوشتن داستان است.

 

[Tara Motlagh]

مؤلفۀ رفتاری مهم‌ترین قسمت در بحث شخصیت‌پردازی است که خواست بیرونی‌اش و آنچه در جست‌وجوی آن است چیست؟ در راستای رسیدن به آن چه نیازهایی دارد و انگیزه‌اش چیست؟ در این بین چه تحولاتی در او پدید می‌آید؟

 

[Tara Motlagh]

که در این مهم، کلام نقش مهمی را ایفا می‌کند حال این سؤال مطرح می‌شود برای پردازش شخصیت در داستان، نویسنده تنها ابزارش کلام است؟

 

[Tara Motlagh]

قدرمسلّم این گونه نیست، ابزار متعددی می‌تواند به پردازش شخصیت در نوشتن داستان‌های کوتاه و بلند و به‌ویژه رمان به نویسنده کمک کند که یکی از آن‌ها حرکات چهره که جزو ارتباطات غیرکلامی است و بدون آن‌که سخنی میان شخصیت‌ها رد و بدل شود، بتوان درونی‌ترین حالات و عواطف آن‌ها را بیان کرد. حال در این مقاله به این موضوعِ مهم، یعنی حرکات چهره خواهیم پرداخت.

 

[Tara Motlagh]

حرکات چهره یکی از مهم‌ترین مجاری ارتباطی بین اشخاص است، بسیاری از کسانی که به ارتباطات به‌ویژه ارتباطات غیرکلامی پرداخته‌اند؛ به حرکات چهره، بهای ویژه‌ای داده‌اند.

 

[Tara Motlagh]

مارک ناپ (Mark knapp) در یکی از نوشته‌های اولیۀ خود چنین می‌نویسد: «چهره در فراگرد ارتباطی میان اشخاص به‌گونه‌ای بالقوه از توان ارتباطی بسزایی برخوردار است؛ چهره اولین جایگاه نشان‌دهندۀ وضعیت عاطفی افراد است که تأثیر شگرفی بر نگرش‌های میان‌فردی می‌گذارد که تأمین‌کنندۀ بازخورهای غیرکلامی دیگران است. برخی می‌گویند که پس از سخنوری مهم‌ترین منبع اطلاعات برای ایجاد ارتباطاتِ مناسب چهره است.»

 

[Tara Motlagh]

بنابراین با توجه به مشهود بودن این موضوع نویسندگان باید توجه ویژه‌ای به چهرۀ شخصیت‌های داستانی خود داشته باشند. نویسنده‌ای در دهۀ ۱۹۷۰ در عرصۀ ارتباطات و روان‌شناسی که از اشتهار نسبی برخوردار بوده‌است، چنین می‌نگارد: «بیان حالات عاطفی از طریق حرکات چهره بسیار استثنایی است... و از این رو می‌توان گفت این حالات سمت هدف‌های ارتباطی تمایل دارند.»

 

[Tara Motlagh]

اکمن (Ekman)، فرایسن (Friesen) و الس‌ورث (Ellsworth) در نوشته‌های خویش اشاره کرده‌اند؛ برای بیان حالات و حرکات چهره، تعداد محدودی عبارات و کلمات مانند: لبخند، اخم، چین به پیشانی آوردن و چشمک‌زدن وجود دارد؛ ولی عضلات چهرۀ انسان بسیار پیچیده و دارای قدرت بسیاری است که شاید بتواند بیش‌از هزار حالت خاص را ترسیم کند، با توجه به بیان این موضوع متوجه اهمیت حرکات چهره در شخصیت‌پردازی حرفه‌ای خواهید شد.

 

[Tara Motlagh]

عمل این عضلات سریع است و در لحظات و به طور متواتر در یک ساعت بیش از هزار حالت به نمایش می‌گذارد؛ بعضی از افراد به این عضلات تسلط دارند؛ اما در بیشتر افراد این عضلات غریزی عمل می‌کنند، در حالات عاطفی با نگاه کردن به چهرۀ اشخاص می‌توان به مکنونات قلبی‌آن‌ها پی‌برد و متوجه شد که در آن لحظۀ خاص درونشان چه می‌گذرد.

 

[Tara Motlagh]

می‌دانیم که چهره‌ها کمتر دروغ می‌گویند و با نگاه کردن درست به آن‌ها راز و رمز نهفتۀ درون صاحب چهره را درمی‌یابیم و صدالبته که اگر تجربۀ کافی داشته باشیم، کمتر اشتباه خواهیم کرد. تنها عدۀ معدودی توانایی این را دارند که عضلات چهرۀ خود را کاملاً به کنترل درون خود درآورند و درون و بیرون خود را متمایز از هم نشان دهند و به قول جناب سعدی:
گر بگویم که مرا حال پریشانی نیست

رنگ رخسار خبر می‌دهد از سر ضمیر