تاریخ جهان انقلاب ۱۹۱۷ روسیه

[حنا نویس]

انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و تاثیرات آن؛ رخدادی که جهان را لرزاند​

انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه مهمترین انقلاب سده بیستم بود که تقریبا تمام دنیا را تحت تاثیر خود قرار داد و جهان را به دو بلوک شرق و غرب تقسیم کرد. رویداد۲۴ به مناسبت سالگرد انقلاب روسیه، حوادث منجر به این رخداد را بازخوانی کرده است.

 

[حنا نویس]

شرایط روسیه پیش از انقلاب اکتبر​

قرن بیستم برای روسیه مملو از جوش و خروش‌های سیاسی و اجتماعی بود که نه تنها اثرات بنیادینی برای روسیه داشت بلکه بر تمام جهان اثر گذاشت و تاریخ را به پیش و پس از خود تقسیم کرد. افکار تحول‌خواهانه از قرون هجدهم وارد روسیه شدند. روس‌ها پس از اصلاحات گسترده پتر کبیر به کاروان پیشرفت و ترقی پیوستند و روسیه قرون نوزدهم تبدیل به یکی از کشور‌های قدرتمند جهان شد. اما با وجود تمامی پیشرفت‌ها تا اوایل قرن بیستم هنوز بسیاری از جمعیت کشور بی‌سواد و روستایی بودند و روسیه به نسبت کشورهایی، چون آلمان و بریتانیا عقب‌مانده بود.

 

[حنا نویس]

روشنفکران روس نیز در قرون هجدهم و نوزدهم به دو گروه غرب‌گرا و اسلاوگرا تقسیم می‌شدند که یک گروه (غرب‌گرا) خواستار اصلاحات گسترده و کاملا اروپایی شدن کشور بودند و گروه دیگر (اسلاو) با مدرنیته و ارزش‌های روشنگری مسئله داشتند و بر رهایی و رستگاری به واسطه کلیسای ارتدکس روسیه تاکید می‌کردند. اما نهایتا هر دو گروه با تزار و خاندان رومانف دشمنی داشتند.

 

[حنا نویس]

فقر و تبعیض طبقاتی، فساد گسترده و ماجراجویی نظامی در کشور‌های دیگر مسائلی بود که مخالفان تزار را برآشفته می‌کرد و اوضاع بد اقتصادی نیز مردم را با آن‌ها همراه کرده بود. نان و غذا بسیار کم و گران بود و مردم روسیه به معنای واقعی کلمه غم نان داشتند. این‌ها همه باعث اعتراض مردم شده بود.
حمله روشنفکران متمایل به غرب متوجه تزار و مقام فراقانونی و مستبدانه او بود که در این راستا مذهبیون و روشنفکران متحد شده و دست به انقلاب ۱۹۰۵ زدند که چیزی مانند انقلاب مشروطه ایران بود. علت این واقعه شکست خفت‌بار روسیه از ژاپن و بحران اقتصادی بود که با چند اعتصاب در شهر‌های اصلی شروع شد و به زودی تبدیل به تظاهرات خیابانی گشت که کاملا صلح‌آمیز بود. در جریان این اعتراضات لنین اجازه نداد کارگران به تجمعات بپیوندند زیرا این اعتراضات را جنگ درونی مرتجعان می‌دانست و می‌گفت کارگران نباید گوشت جلوی توپخانه بورژازی بشوند.

 

[حنا نویس]

اعتراضات ۱۹۰۵ روسیه و یکشنبه خونین​

معترضان دست به تظاهراتی زدند که در آن هیچگونه سلاحی حمل نمی‌شد و هیچگونه توهینی به تزار نشد. مردم در سرمای شدید سنت پترزبورگ انقلابیون را همراهی کردند و برای معشیت اقتصادی خود شعار دادند. در این اتقلاب کشیشی به نام گئورگی گاپون رهبر تظاهرات بود و مردم علاوه بر اعتراض به گرانی و فقر خواستار حق رای عمومی و پایان دادن به ماجراجویی‌های نظامی روسیه در ژاپن نیز بودند.

 

[حنا نویس]

تزار اما با خشونت تظاهرات را سرکوب کرد و به سربازان دستور شلیک و جلوگیری از اعتراضات را داد و به مسئولان رده بالای حکومت گفت در حالی که کشور در جنگ است و دشمنان روسیه چشم طمع به آن دارند هیچگونه تحریکی از داخل نباید تحمل شود. سربازان به دستور تزار مردم را به گلوله بستند و بیش از هزار نفر در روز ۲۲ ژانویه سال ۱۹۰۵ در روسیه کشته شدند. خیابان‌ها مملو از خون معترضان بود و این سبعیت تزار همگان را شگفت زده کرده بود. مردم روسیه این روز را یکشنبه خونین نامیدند و پس از آن تمام تلاش مردم روسیه به یک چیز خلاصه می‌شد: سقوط تزار.

 

[حنا نویس]

تزار تا پیش از آن نقش «پدر ملت» را داشت و توسط کلیسای ارتدکس روسیه به عنوان قدیس شناخته می‌شد. بسیاری از مردم نیز به این اعتبار وی را دوست داشتند و برایشان قابل احترام بود. اما پس از یکشنبه خونین چنین تصوری از اساس تخریب شد و خون‌های ریخته شده در سال‌های بعدی حکومت هیچگاه از دامن تزار پاک نشد. پدر گئورگی گاپون با جمله‌ای ماندگار این واقعیت را بیان کرد: «تزار دیگر وجود ندارد؛ رودی از خون میان تزار و مردم فاصله انداخته است.»

 

[حنا نویس]

تزار سرکوب مخالفان را از سال‌های پیش آغاز کرده بود، اما پیش از وقایع ۱۹۰۵ هیچگاه مردم عادی در این وسعت هدف گلوله ارتش تزاری قرار نگرفته بودند و بیشتر کسانی که در سال‌های پیشین سرکوب شدند مبارزان انقلابی بودند. یکی از انقلابیونی که در سال‌های پیش از انقلاب ۱۹۰۵ به دست تزار اعدام شده بود الکساندر اولیانف برادر بزرگ ولادیمیر ایلیچ لنین، بود.
لنین و دیگر مبارزان انقلابی و حتی مسیحیان تحول‌خواه در مواجهه با چنین خشونت‌هایی راه اصلاح را در روسیه تزاری بسته می‌دیدند و از همان سال‌های ابتدایی قرن بیستم اغلب کنشگران سیاسی به فکر انقلابی تمام‌عیار برای سقوط تزار بودند.

 

[حنا نویس]

نابسامانی و نارضایتی از حکومتی تزاری در ارتش نیز گسترش پیدا کرده بود. در سال ۱۹۱۴ میلادی، یعنی در آغاز جنگ جهانی اول، روسیه بزرگترین ارتش جهان را داشت، حدود ۱۲ میلیون سرباز و ۶ میلیون سرباز ذخیره؛ ولی در پایان سال ۱۹۱۶ میلادی، پنج میلیون نفر از سربازان روسیه کشته، زخمی یا اسیر شده بودند. حدود دو میلیون سرباز نیز محل خدمت خود را ترک کرده و غالباً با اسلحه به شهر و دیار خود بازگشته بودند. در میان ۱۰ یا ۱۱ میلیون سربازِ باقی‌مانده نیز، اعتبار تزار و سلسله مراتب ارتش و اتوریته افسران بالا دست از بین رفته بود. این امر با توجه به اینکه تنها نیروزی حفظ قدرت تزاری نیروی قهری بود اهمیت بسیاری داشت.

 

[حنا نویس]

خشم عمومی از کشتار تزار در یکشنبه خونین ۱۹۰۵ بالاخره در ۱۹۱۷ بالا گرفت و اعتصابات کارگری یکی پس از دیگری شروع شدند. در اوایل فوریه ۱۹۱۷ میلادی اکثر کارگران صنعتی در پتروگراد و مسکو دست به اعتصاب زدند. سپس شورش به پادگان‌ها و سربازان رسید. اعتراضات دهقانان نیز گسترش یافت. سوسیال دموکرات‌ها هدایت اعتراضات را در دست گرفتند.