آموزشی اهمیت نقد و نقادی از دیدگاه اسلام

[Kosarvalipour]

حسین رضا تاجیک، کارشناس الهیات اسلامی در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «اهمیت نقد و نقادی از دیدگاه اسلام» نوشت:

 

[Kosarvalipour]

نقد و نقادی را باید مهمترین عامل محرک و موتور پیش برنده تمدن غرب مدرن دانست. در واقع مدرنیته با نقادی و نقد کردن خود و دیگری است که تازه به تازه و نو به نو می‌شود و به پیش می‌تازد.

 

[Kosarvalipour]

افسوس که ارزش نقد و نقادی در تمدن ما مغفول مانده است و چه بسا همین عدم عنایت به ارزش و اهمیت نقد و نقادی، چه از خود و چه از دیگری، از موجبات فتور و فروپاشی تمدن اسلام و ایران در قرون پیشین بوده باشد. ما در این جستار کوتاه، به ارزش نقد و نقادی در دل و دیده سنت دینی خود می‌پردازیم.

 

[Kosarvalipour]

(به دلایلی بعضی منابع را ذکر نکردیم، ولی با جستجویی مختصر در اینترنت، می‌توان منابع را یافت)

 

[Kosarvalipour]

باید توجه داشت که در نگاه اسلام و قرآن، جز ذات خداوند منان، باقی امور، جملگی و بی استثناء، خطا پذیر و عیب دار هستند؛ این را بر اساس این آیه شریفه می گوییم: «لَا یسْأَلُ عَمَّا یفْعَلُ وَهُمْ یسْأَلُونَ. آیه ۲۳ سوره انبیاء. ترجمه مکارم شیرازی: هیچ ک.س نمی‌تواند بر کار او خرده بگیرد؛ ولی در کارهای آن‌ها، جای سؤال و ایراد است».

 

[Kosarvalipour]

به صراحت این آیه در کار همگان جز خداوند جای ایراد و خطا هست و بنا بر اینکه همه افراد جز خدا خطا پذیرند بنابراین از ایشان می‌تواند عیب و ایراد گرفت و ایشان را نقد کرد. در حدیث هست که رسول الله فرمودند: «انی مسوول و انکم مسوولون».

 

[Kosarvalipour]

باید توجه داشت که علاوه بر قرآن کریم و رسول الله، ائمه اطهار نیز بر ضرورت نقد کردن دیگری و نیز نقد کردن خود اذعان نموده‌اند. در احادیث ما صریحاً آمده است که: «حاسبوا قبل ان تحاسبوا: به حساب خودتان برسید پیش از آنکه به حسابتان برسند»

 

[Kosarvalipour]

و طبیعی است که این به حساب رسیدن یعنی خود انتقادی و ایراد خویش یابی و عیب خویشتن گرفتن؛ البته این «خود» می‌تواند خود بزرگتر یعنی «جامعه و تمدن خودمان» هم باشد و لذا ضرورت دارد به قول اندیشمندی فرهنگ «نقد درون گفتمانی»

 

[Kosarvalipour]

در جامعه ما نهادینه و فراگیر شود و منتقدان را با انگ و ننگ‌های گوناگون از جمله سیاه نمایی کردن به حاشیه نرانیم، چرا که ساکت کردن منتقدان در نهایت به ضرر همگان از حکومت گرفته تا جامعه و مردمان و فرهنگ و تاریخ و همه و همه کسان می‌شود.

 

[Kosarvalipour]

ما از نقد درون گفتمانی با تعبیر ” نقد در ساحت سایه اسم مسلط ” یاد می‌کنیم چرا که معتقدیم هر تمدن مظهر اسمی از اسمای خداست و سایه اسمی از اسمای خدا بر ساحت آن تمدن، تسلط دارد؛