هنر بخارا دوزی

[Ayumi]

همه چیز در رابطه با هنر بخارا دوزی​

یک نوع رودوزی‌ای است که هنرمندان با کار کردن روی پارچه‌های ساده به وسیله سوزن و نخ طرح‌های رنگی و جذاب پدید می‌آورند. از هنرهای دستی ایران زمین می توان این صنعت را نام برد که از شهر بخارا نشات گرفته است. نام بخارا دوزی با نام آن شهر ترکیب شده و در دوره‌های تاریخی سلجوقیان، ایلخانی، تیموری و صفویه علاقه‌مندان زیادی داشته است.

 

[Ayumi]

تاریخچه هنر بخارا دوزی!​

شهر بخارا در قرن سوم هجری دوره اسماعیل سامانی، پایتخت سرزمینی که امروزه ازبکستان نام دارد، شد. اواسط قرن ۱۰ تا آخر قرن دهم هجری، اسلام مهم‌ترین دین در این منطقه شناخته شد. شهرهای سمرقند و بخارا از قرن سوم هجری به بعد دو مرکز مهم تدریس علوم اسلامی بودند. به همین خاطر همچنان بخارای شریف نام دارد. بخارا از شهرهای معروف ماورا النهر است و در لغت به معنای دانش بسیار است. زیرا در این شهر دانشمندان زیادی زندگی می‌کردند. در حال حاضر شهرت زیادی کسب کرده است. بخارا پایتخت سامانیان و شیبانیان و یکی از قدیمی‌ترین اقامتگاه‌های ایران بود. پادشاهان این شهر کاخ سلطنتی در ریگستان و جوی مولیان داشتند.

 

[Ayumi]

بخارا دوزی به سه روش دوخته می‌شود:​

• روش دوخت ساتن که روی آن بست زده می‌شود و بست‌ها به شکل آجرچین قرار می گیرد.
• در روشی که در هر ردیف آن با دندان موشی پر می‌شود که معمولا در موزه‌ها به این سبک دیده می‌شود.
• بخارا دوزی به روش زنجیره دوزی که در ترکیه، ازبکستان، تاجیکستان به این سبک به وفور دیده می‌شود.

 

[Ayumi]

روش کار هنر بخارا دوزی چیست؟​

پارچه‌ی زیری معمولا چلوار، متقال، کتان و به ندرت ابریشم یا پشم است. نقوش این هنر شامل: گل‌های اناری، شاه عباسی، گل های میخک، طرح گلدانی و… است. گل‌ها با الیاف ابریشم‌های الوان مانند نیلی سبز، قرمز پخته، سفید، سبز یشمی، زرد خردلی، قهوه‌ای و… روی پارچه متقال یا تافته رودوزی می‌شود. معمولا گل‌ها از یک مرکز رودوزی شده و به صورت شعاع‌های منظم ادامه پیدا می‌کند. ابتدا طرح را روی کاغذ کشیده و به وسیله‌ی سنجاق، سوراخ سوراخ کرده و با توجه به رنگ زمینه با استفاده از براده‌ی زغال یا گچ یا کاربن طرح را روی پارچه منتقل می‌کنند. سپس با نخ‌های ابریشمی الوان تابیده، تمام طرح را به صورت توپر دوخته می‌شود. برای زیبایی آن دوخت را با ابریشم می‌تابانند. این افراد بسیار با حوصله و با صبر هستند زیرا این حرفه به ظریف کاری و پرکاری‌های زیادی نیاز دارد

 

[Ayumi]

طرح‌ها در صنعت بخارا دوزی​

در این صنعت از اشکال و نقش‌های مختلفی مانند:

• گل‌های اناری
• شاه عباسی
• گل‌های میخک
• طرح گلدانی
• نقش‌های هندسی
• گل‌های جناقی
• گل‌های سیبی
• گل گلدانی
• گل و بته
• لچک مداخل
• ترنج و سر ترنج تاجی
• تاکی
• افسری
• برگ‌های چتایی
• گل‌های حاشیه ای در مدل های مختلف
• طره‌ای و نیم طره‌ای
• بته جقه
• نقش‌های شمسه
• بازوبندی و بند رومی
• شجری
• گل ساعتی

استفاده می‌شود.

 

[Ayumi]

کاربرد بخارا دوزی چیست​

طرح‌های بخارا دوزی:

• ملحفه
• روتختی
• رومیزی
• شال
• رویه ی کرسی
• پرده
• لباس
• کلاه
• سجاده
• رو بالشتی
• رو طاقچه‌ای

 

[Ayumi]

پارچه مورد استفاده در بخارا دوزی

بخارا دوزی یک هنر دستی می‌باشد که بر روی پارچه های ساده با رنگ های مختلف پدید می‌آید. جنس پارچه های مورد کاربرد در این پیشه بیشتر از جنس کتان یا چلوار است اما گاهی هم به متاع پشمی، ابریشمی و تافته تغیر میکند.

 

[Ayumi]

طراحی گل در بخارا دوزی
برای دوختن گل ها در بخارا دوزی از کوک های ساده و مورب بهره‌جویی می‌کنند. نظم در این کار بسیار حائز اهمیت می‌باشد پس در اجرای تمامی نقش ها باید به آن دقت کرد. بعد از پر کردن داخل طرح باید دور آن را پایه دوزی کرد تا جایی که الگو کامل شود. و بعد از آن برگ و سایر اجزای گل را به طرح می‌نشانند. رنگ گل ها در بخارا دوزی به گون های قرمز ، شرابی ، نیلی ، سفید، یشمی ، زرد ، خردلی ، قهوه ای ، نارنجی می‌باشد. رنگ ساقه‌ی گل با رنگ پایه دوزی یکسان است اما رنگ پرچم گل (بخشی که تخم گل در آن وجود دارد) آبی روشن و نارنجی است.