معرفی کتاب بررسی کتاب «مرگ ایوان ایلیچ» اثر «لئو تولستوی»

[Trodi]

«لئو تولستوی» داستان «مرگ ایوان ایلیچ» را اندکی بعد از تغییر نگرشِ مذهبیِ خود نوشت. او دچار نوعی بحران وجودی شد و در طول این دوران، تلاش کرد دوباره به معنا و مقصود زندگی بیندیشد. «تولستوی» به امید یافتن پاسخ برای پرسش هایش، به «کلیسای ارتدکس روسیه» پناه آورد، اما پس از مدتی، این نهاد را به خاطر مراوداتش با حکومت، فاسد تلقی کرد.

 

[Trodi]

«تولستوی» به همین خاطر باورهای معنوی و سیاسی مختص به خودش را به وجود آورد و راه را برای خلق چارچوبی فکری هموار کرد که با نام «جنبش تولستوی» شناخته شد. اگرچه کتاب «مرگ ایوان ایلیچ»، باورهای مذهبی و سیاسی «تولستوی» را در خود جای داده است، او هیچ‌وقت آموزه ها یا قواعدی را در مورد باورهای خود به انتشار نرساند؛ در حقیقت «تولستوی» سرانجام از افراد در «جنبش تولستوی» درخواست کرد که از ایده های او پیروی نکنند و تشکیلاتی را به وجود نیاورند، و در عوض خودشان برای خودشان بیندیشند.

 

[Trodi]

رمان کوتاه «مرگ ایوان ایلیچ» در جنبشِ قرن نوزدهمیِ «رئالیسم روسی» جای می گیرد. ادبیات در این جنبش به ارائه‌ی مسائل پیچیده—از جمله دوراهی های فلسفی، منازعات میان طبقات اجتماعی، و تضادهای بین افراد—به روشی واقع‌گرایانه گرایش دارد. کتاب «یوگنی آنه‌گین» اثر «الکساندر پوشکین»، کتاب «ابله» اثر «فئودور داستایفسکی»، و کتاب «آنا کارنینا» اثر خود «تولستوی»، از دیگر آثار شناخته شده در جنبش «واقع‌گرایی روسی» به حساب می آید.

 

[Trodi]

اما فراتر از معاصرین روسِ «تولستوی»، کتاب «مرگ ایوان ایلیچ» از برخی جهات یادآور داستان کوتاه «داستان یک ساعت» اثر «کِیت شوپَن» است: هر دو روایت، پروتاگونیست هایی با بیماری جسمانی سخت را به تصویر می کشد که با گذشت زمان، هرچه بیشتر غیرقابل‌کنترل و پیش‌بینی‌ناپذیر می شود؛ هر دو داستان همچنین به کاوش در مفهوم «فناپذیری» در کنار «عشق» و «ازدواج» می پردازند و کاراکترهایی را مورد توجه قرار می دهند که از شریک زندگی خود فاصله گرفته‌اند.

 

[Trodi]

ایوان ایلیچ» همکار آن ها بود و همه دوستش داشتند. از چند هفته پیش بیمار شده بود و می گفتند که از این بستر برنخواهد خاست. البته همچنان در سِمَت‌اش باقی بود، اما همه فکر می کردند که در صورت فوت او ممکن است «الکسی‌یف» جای او را بگیرد و سِمَتِ «الکسی‌یف» نصیب «وینیکف» یا «شتابل» بشود. به این ترتیب هر یک از آقایانِ حاضر در اتاق با شنیدن خبر مرگ دوست خود در فکر بودند که این پیشامد چه نتیجه‌ای ممکن است در تغییر سِمَت، یا ارتقا مقام خود یا آشنایان‌شان داشته باشد.—از کتاب «مرگ ایوان ایلیچ» اثر «لئو تولستوی»

 

[Trodi]

مرگ
در کتاب «مرگ ایوان ایلیچ»، رمانی کوتاه درباره‌ی مرگ تدریجی مردی ثروتمند، «لئو تولستوی» به پژوهش درباره‌ی گرایش و نیاز انسان به پناه آوردن به هر نوع «معنا» در مواجهه با فناپذیری می پردازد. «ایوان ایلیچ» همزمان با تسلیم شدن در برابر نوعی بیماری (که در آن زمان اسرارآمیز و درمان‌ناپذیر بود)، شروع به مرور زندگی خود می کند و درنهایت به این نتیجه می رسد که زمان و توان خود را با تمرکز بر شغل و جایگاه اجتماعی، هدر داده است.

 

[Trodi]

به همین خاطر او نتیجه می گیرد که هیچ چیز در زندگی مهم نیست چون هرچه که تاکنون به آن باور داشته است، حالا پوچ و بیهوده جلوه می کند. به عبارت دیگر، هرچه که «ایوان ایلیچ» در طول عمر خود به آن توجه کرده، فقط حواس او را از حقیقت بنیادین هستی پرت کرده است، حقیقتی که بیان می کند مرگ اجتناب‌ناپذیر است

 

[Trodi]

«ایوان ایلیچ» میزانی از رضایت و آرامش را از این فکر به دست می آورد، چون به نظرش، خودِ همین فکر می تواند به زندگی معنا ببخشد. در واقعیت اما، اجتناب‌ناپذیری مرگ، لزوما به تجربه‌ی احساسی از معنا یا هدف در زندگی نمی انجامد—بلکه در عوض، این فکر فقط حقیقتی انکارناپذیر را به مرکز توجه می آورد، حقیقتی که به نظر می رسد «ایوان» فقط از طریق تجربه‌ی فرآیند مرگ می تواند آن را درک کند.

 

[Trodi]

به این صورت، «تولستوی» در کتاب «مرگ ایوان ایلیچ»، پاسخی به پرسشِ معنای زندگی نمی دهد، بلکه فقط توجه مخاطبین را به نیاز انسان به بیرون کشیدنِ احساسی از اهمیت و هدف از دلِ هستی جلب می کند.

 

[Trodi]

طمع
کتاب «مرگ ایوان ایلیچ» با تمرکز بر جهان‌بینیِ سودجویانه‌ی شخصیت اصلی و ویژگی های ویرانگر آن، در مورد تأثیرات مخربِ میل افراطی به کسب جایگاه، پول، و قدرت هشدار می دهد. «تولستوی» از طریق ارائه‌ی تصویری کلی از زندگی «ایوان» قبل از بیماری، این موضوع را مورد توجه قرار می دهد که موفقیت و خودستایی به راحتی ممکن است به طمع و انزوا بینجامد، همان‌طور که «ایوان ایلیچ» از نظر عاطفی از همه چیز به جز شغلش فاصله می گیرد.