پزشکی بیماری یرقان

[BARAN_KH_Z]

بسم الله الرحمن الرحیم

 

[BARAN_KH_Z]

بیماری زردی یا یرقان چیست؟
بیماری زردی یا یرقان یکی از انواع بیماری های کبد و حالتی است که به ‌خاطر بالا رفتن میزان بیلی روبین باعث زرد شدن رنگ پوست، سفیدی چشم و غشاهای مخاطی می‌شود. بیلی روبین نوعی رنگدانه صفراوی زرد متمایل به نارنجی است که از تجزیه سلول‌های قرمز خون به ‌وجود می‌آید و همراه صفرا از کبد دفع می‌شود. تغییر رنگ پوست در مبتلایان به زردی به میزان بیلی روبین بستگی دارد، به این ترتیب که اگر تعداد بیلی روبین‌ها در حد متوسط باشد، باعث ایجاد رنگ زرد شده و هر چقدر میزان آن‌ها بیشتر شود رنگ به سمت قهوه‌ای تغییر می‌کند. بیماری زردی به سن خاصی محدود نمی‌شود، اما به‌ طور کلی زردی در بزرگسالان نشانه وجود مشکلات کبدی یا صفراوی است.

 

[BARAN_KH_Z]

علائم یرقان چیست؟
گاهی بیماری یرقان بدون علائم و نشانه است و به ‌صورت ناگهانی سروکله‌اش پیدا می‌شود. سرعت رشد بیماری و دلایل زمینه‌ای روی شدت نشانه‌های بیماری تأثیر می‌گذارند. زردی کوتاه‌مدت عمدتاً به ‌خاطر عفونت است و علائم زیر را در فرد ایجاد می‌کند:

تب و لرز
درد شکم
علائم شبه آنفولانزا
تغییر در رنگ پوست
ادرار تیره رنگ و یا مدفوع به رنگ روشن یا خاک رسی
درد شکم (معمولاً در قسمت فوقانی سمت راست بدن)
اسهال
خونریزی یا کبودی آسان
خارش پوست
بی‌اشتهایی
مریضی یا بی‌حالی
لاغری ناخواسته
زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم.
اگر زردی به‌ خاطر عفونت نباشد بیمار با علائمی مثل خارش و کاهش وزن روبه‌رو می‌شود. گاهی شدت پیشروی بیماری زیاد است و می‌تواند تهدیدکننده جان فرد باشد. در صورت مشاهده هر کدام از علائم جدی زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

تب بالا
حالت تهوع همراه با استفراغ یا بدون استفراغ
درد شکمی شدید
تورم، نفخ و اتساع شکم.

 

[BARAN_KH_Z]

علت بیماری یرقان چیست؟
کار کبد این است که گلبول‌های قرمز ناکارآمد و قدیمی را از طریق فرایند همولیز تجزیه کند که نتیجه آن تولید میزان زیادی بیلی روبین است. کبد مایع زرد مایل به سبزرنگی هم ترشح می‌کند که حاوی نمک صفراوی، کلسترول و بیلی روبین است. بیلی روبین از طریق مجاری صفراوی وارد کیسه صفرا شده و از آنجا به سمت روده می‌رود، وارد فرایند هضم غذا در روده شده و در نهایت از طریق مدفوع دفع می‌شود. اگر میزان بیلی روبین زیاد از حد باشد سمی و خطرناک شده و باعث زردی می‌شود. سه علت اصلی که باعث افزایش بیلی روبین در بدن و علت زردی هستند شامل این موارد می‌شوند:

انسداد کیسه صفرا یا مجاری صفراوی
آسیب موقت یا دائمی کبد
شدت یافتن تخریب گلبول‌های قرمز خون
گاهی هم خود کبد دچار مشکل شده و علت بیماری یرقان، اختلالات کبدی یا عملکرد ضعیف کبد است:

هپاتیت ویروسی: انواع هپاتیت از جمله هپاتیت‌های A، B، C، D و E باعث التهاب موقتی کبد و هپاتیت‌های B و C هم موجب التهاب دائمی و مزمن کبد می‌شوند.
هپاتیت خود ایمنی: احتمال هپاتیت خود ایمنی بیشتر در مبتلایان به بیماری‌های خود ایمنی مثل تیروئید، دیابت، کولیت اولسراتیو، یا لوپوس مشاهده می‌شود. هپاتیت خود ایمنی باعث می‌شود که بدن خودش به سلول‌های کبد حمل کند.
بیماری کبدی الکلی: مصرف زیاد و طولانی‌مدت الکل به کبد آسیب می‌زند و باعث اختلال کبد می‌شود.
سندرم گیلبرت: بیماری ارثی بی‌خطری است که باعث اختلال در متابولیسم بیلی روبین کبد می‌شود.
موارد زیر را می‌توان علت بیماری یرقان در بزرگسالان دانست:

سرطان کبد
سیروز و زخم کبدی ناشی از مصرف الکل
تالاسمی
سرطان پانکراس
کم‌خونی سلول‌های داسی شکل
کم‌خونی همولیتیک ایمنی ناشی از مواد مخدر
تب زرد
پانکراتیت حاد.

 

[BARAN_KH_Z]

علل زردی در نوزادان چیست؟
زردی نوزاد بیماری شایعی میان نوزادان تازه متولد است و معمولاً بدون درمان برطرف می‌شود، گاهی برخی مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای باعث زردی در نوزادان می‌شود:

کم‌کاری غدد تیروئید
ناسازگاری گروه خونی، زمانی که خون مادر و نوزاد در رحم یا در طول زایمان با هم ادغام می‌شود.
بیماری ریزوس (rhesus): بیماری که آنتی‌بادی‌های موجود در بدن مادر باعث از بین رفتن سلول‌های خونی نوزاد می‌شوند.
عفونت دستگاه ادراری.

 

[BARAN_KH_Z]

علت بیماری یرقان در بزرگسالان چیست؟
مشکل کبدی مهم‌ترین علت بروز بیماری زردی در بزرگسالان است. بیلی روبین حاصل از تخریب روزانه گلبول‌های قرمز خون، به کبد وارد شده و در آنجا با مواد شیمیایی دیگری ادغام می‌شود. اگر بیلی روبین برای دفع از طریق مدفوع به روده نرسد دوباره به کبد برگشته و تعدادش زیاد می‌شود. افزایش بیش از حد بیلی روبین باعث پدیده‌ای به‌ نام hyperbilirubinemia و زرد شدن رنگ پوست و چشم می‌شود. به ‌عبارت دیگر، زمانی که کبد نتواند فرایند متابولیسم بیلی روبین را به ‌درستی انجام دهد با زردی در بزرگسالان روبه‌رو هستیم.

 

[BARAN_KH_Z]

علت بیماری یرقان در کودکان چیست؟
یرقان یا زردی، بیماری شایعی میان کودکان و نوزادان است، به خصوص نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند یا نوزادان نارس (نوزادانی که پیش از هفته ۳۸ بارداری به ‌دنیا آمده باشند) بیشتر در معرض ابتلا به زردی هستند. بر اساس آماری که مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها اعلام کرده است نزدیک به ۶۰ درصد نوزادان پس از تولد به زردی مبتلا می‌شوند که نشانه‌های آن طی ۴۸ ساعت پس از تولد بروز پیدا می‌کنند. پزشک باید نوزاد را بین سه تا پنج روزگی معاینه کند، چراکه میزان بیلی روبین در این فاصله در بالاترین حد ممکن است. سلول‌های قرمز خون در بدن نوزاد معمولاً تجزیه شده و گلبول‌های قرمز جدید جایگزین آن‌ها می‌شوند. این اتفاق باعث شده که بیلی روبین بیشتری تولید شود. به ‌علاوه اینکه، کبد نوزاد هنوز به رشد و بلوغ کافی نرسیده است به ‌همین خاطر خیلی خوب نمی‌تواند بیلی روبین اضافی را از بدن دفع کند.

در حالت زردی خفیف تا متوسط، نشانه‌های بیماری معمولاً بدون درمان برطرف می‌شوند، اما نوزادانی که سطح بیلی روبین بسیار بالایی دارند حتماً باید از یکی از دو روش انتقال خون یا فتوتراپی درمان را شروع کنند. زردی شدید در نوزادان باید حتماً درمان شود، چراکه احتمال آسیب‌های مغزی مثل کرن‌ایکتروس را افزایش می‌دهد.

 

[BARAN_KH_Z]

یرقان انسدادی یا یرقان ناشی از صفرا
یرقان انسدادی (Obstructive jaundice) از مسدود شدن مجرای صفرا به ‌وجود می‌آید. انسداد کیسه صفرا یا مجاری صفراوی باعث می‌شود که بیلی روبین به روده نرسد و دوباره به کبد و جریان خون برگردد. که به آن زردی انسدادی می‌گویند. سنگ صفرا، تشکیل تومور در کبد، پانکراس و صفرا و کلستاز بارداری از جمله علل بیماری زردی انسدادی هستند.

 

[BARAN_KH_Z]

یرقان کبدی یا هپاتوسلولار
نوع دوم بیماری زردی که به آن زردی هپاتوسلولار (Hepatocellular jaundice) می‌گویند به درگیری کبد مربوط می‌شود و از انواع هپاتیت کبد، آسیب‌دیدگی‌ و زخم کبدی و سیروز کبدی ناشی از مصرف الکل به‌ وجود می‌آید. آسیب موقت یا دائمی کبد باعث اختلال در تجزیه بیلی روبین در کبد شده و در نتیجه بیلی روبین در کبد انباشته شده و میزان کمتری وارد کیسه صفرا می‌شوند

 

[BARAN_KH_Z]

یرقان همولیتیک
زردی همولاتیک (Hemolytic jaundice) یا یرقان ناشی از کم خونی از همولیز سریع گلبول‌های قرمز به ‌وجود می‌آید که باعث بالا رفتن تعداد بیلی روبین‌ می‌شود. تخریب و تجزیه پیش از موعد گلبول‌های قرمز خون باعث بیماری کم‌خونی همولیتیک می‌شود. پس از ابتلا به این نوع کم‌خونی، مغزاستخوان فرد دیگر سرعت مناسب برای تولید گلبول قرمز جدید و جایگزین سلول‌های خونی مرده ندارد.

در شرایطی که تجزیه سلول‌های قرمز خون افزایش پیدا کند، بدن با تولید سلول خونی بیشتر این حالت را جبران می‌کند. هموگلوبین پس از تجزیه باعث تولید ترکیبی به ‌نام بیلی روبین می‌شود. شدت یافتن تخریب گلبول‌های قرمز خون (به هر دلیلی مانند مالاریا، و کم‌خونی همولیتیک) باعث می‌شود که میزان بیلی روبین افزایش پیدا کند. افزایش تعداد بیلی روبین در جریان خون و تجمع آن می‌تواند نشانه آنمی همولیتیک، بیماری کبدی یا صفرا باشد.