باستان شناسی تاريخ تمدن مكزيك

[اولدوز]

مکزیک (به اسپانیایی: مِهیکو ,México) با نام رسمی ایالات متحده مکزیک (به اسپانیایی: Estados Unidos Mexicanos) کشوری در آمریکای شمالی است. این کشور حدود ۱۲۸٬۹۳۳٬۰۰۰ نفر جمعیت دارد و پایتخت آن مکزیکوسیتی است.[۲] زبان اداری و کاربردی در مکزیک زبان اسپانیایی است اما این کشور هیچ زبان رسمی ندارد و از سال ۲۰۰۳، تعداد ۶۲ زبان بومی سرخ‌پوستی نیز به عنوان «زبان‌های ملی» ثبت شده و رسمیت یافته‌است. کشور مکزیک پرجمعیت‌ترین کشور اسپانیایی‌زبان جهان است و حدود یک‌سوم از کل اسپانیایی‌زبان‌های جهان در مکزیک زندگی می‌کنند.

 

[اولدوز]

۷۰ درصد مردم مکزیک از تبار مستیزو (دورگه سفیدپوست و سرخ‌پوست)، ۱۵ درصد سفیدپوست و ۹٫۸ درصد سرخ‌پوست هستند. ۸۲٫۷٪ مردم آن مسیحی کاتولیک و ۷٫۹ درصد پیرو دیگر شاخه‌های مسیحیت هستند.

این کشور از شمال با ایالات متحده آمریکا و از جنوب شرقی با گواتمالا و بلیز هم‌مرز است. همچنین اقیانوس آرام، در غرب و جنوب، خلیج مکزیک در شرق و دریای کارائیب در جنوب شرق آن قرار دارند. این کشور با حدود ۲ میلیون کیلومتر مربع وسعت، ۱۴اُمین کشور وسیع دنیا و ۱۰اُمین کشور پرجمعیت دنیاست.[۳]

نخستین آثاری که از انسان در آمریکای میانی به دست آمده متعلق به ۴۰ هزار سال پیش است. مکزیک همچنین مهد یکی از مهم‍ترین تمدن‌های باستان، آزتک، بوده‌است. مکزیک در سده ۱۶ میلادی توسط هرنان کورتس کشف شد و در سال ۱۵۱۹ تمدن‌های بومی مکزیک از سوی اسپانیایی‌ها مورد حمله قرار گرفتند. این کشور از سال ۱۵۲۱ تا جنگ‌های استقلال مابین ۱۸۲۱–۱۸۱۰ مستعمره اسپانیا بوده‌است.[۴] مکزیک پرجمعیت‌ترین منطقه تحت‌الحمایه اسپانیا بود. پس از سه قرن استیلای امپراتوری اسپانیا، سرانجام در سال ۱۸۱۰ استقلال مکزیک از اسپانیا اعلام شد. مکزیک از تاریخ ۷ نوامبر ۱۹۴۵ در سازمان ملل متحد عضو است.

 

[اولدوز]

نام آغازین این کشور اسپانیای نو بود. اما پس از آن‌که نام پایتخت آن را مکزیکوسیتی انتخاب کردند نام مکزیک را که برگرفته از زبان سرخ‌پوستی ناهواتل است برای آن برگزیدند. معنی مکزیک مشخص نیست اما به نظر برگرفته از mextli یا Mēxihtli است.[۳] نام این کشور در زبان اسپانیایی "مِهیکو" خوانده می‌شود.

 

[اولدوز]

نخستین آثاری که از انسان در آمریکای میانی به دست آمده متعلق به ۴۰ هزار سال پیش است. در حدود ۹ هزار سال پیش سرخ‌پوستان عهد باستان به کاشت ذرت روی آوردند از این اتفاق به عنوان یک انقلاب فرهنگی یاد شده‌است.

قوم مایا از مشهورترین قبایل سرخپوست مکزیک بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل‌های بارانی می‌ساختند. حوزهٔ زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا والسالوادر را شامل می‌شد. قوم مایا پدیدآورندهٔ یکی از تمدن‌های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی در دوران پیشاکلمبی بود، که دست‌آوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستاره‌شناسیو ریاضیات داشته‌است. هم‌اکنون نیز گروه‌هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا به‌سر می‌برند. مایاها با بهره‌گیری از تمدن‌های گذشته خود نظیر اولمکتوانستند در خلال سال‌های۲۵۰ تا۹۰۰ پس از میلاد تمدنی عظیم را در آمریکای مرکزی پایه‌گذاری نمایند.

 

[اولدوز]

این قوم به گویش‌های متعدد زبان مایایی تکلم می‌کردند و نوعی خط ابتدایی هیروگلیفی نیز داشتند که آثاری را به آن می‌نوشتند. پیش از این اضمحلال، مایاها به یکباره تمدن و شهرهای عظیم را رها کردند و به دامان کوهستان‌ها پناه بردند، که دلیل این رویداد به سبب از میان رفتن آثار مکتوب آن دوره و طرح نظریات گوناگون، هنوز مشخص نیست. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می‌باشند، حدود هفت میلیون نفر است، که بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز به‌سر می‌برند.

به مدت نزدیک به سه هزار سال مناطق آمریکای مرکزی در محدودهٔ مکزیک امروزی محل استقرار تمدن‌های پیشرفته سرخ‌پوستی بودند. اما در سال ۱۵۱۹ تمدن‌های بومی مکزیک از سوی اسپانیایی‌ها مورد حمله قرار گرفتند. اسپانیایی‌ها با توسل به سلاح‌های آتشین توانستند تمدن‌های آزتک، مایا و اولمک را در مکزیک شکست دهند و این کشور را به تصرف خود درآورند.

در سال ۱۵۲۱ نیز اسپانیایی‌ها با کمک تلاکسکالتک‌ها، که از اصلی‌ترین دشمنان آزتکها محسوب می‌شدند، تنوچیتیتلان پایتخت ازتک‌ها را به تصرف خود درآوردند. تصرف پایتخت آزتک منجر به تحت‌الحمایگی مکزیک در سال ۱۵۳۵ شد، از این پس مکزیک تحت‌الحمایه یا به تعبیری دیگر مستعمره اسپانیا شد

 

[اولدوز]

مکزیک پرجمعیت‌ترین منطقهٔ تحت‌الحمایهٔ اسپانیا بود. پس از سه قرن استیلای امپراتوری اسپانیا، سرانجام در سال ۱۸۱۰ استقلال مکزیک از اسپانیا اعلام شد. صدور اعلامیهٔ استقلال منجر به یک دوره جنگ‌های طولانی میان نیروهای اسپانیا و مکزیکی‌ها شد. در نهایت در سال ۱۸۲۱ مکزیک رسماً به استقلال رسید و ایتوربیده به عنوان امپراتور این کشور بر تخت نشست.

دو سال بعد نیروهای انقلابی او را از قدرت برکنار کردند و در سال ۱۸۲۴ قانون اساسی بر مبنای نظام حکومتی جمهوری در مکزیک تدوین شد. نام کشور را نیز از امپراتوری مکزیک به ایلات متحده مکزیک تغییر دادند.[۵]

در سال ۱۸۳۵ تگزاس از این مکزیک اعلام استقلال می‌کند که این اتفاق منجر به نبرد آلامو و به دنبال آن جنگ آمریکا و مکزیک در بین سال‌های ۱۸۴۶–۴۸ می‌شود. در سال ۱۹۱۰ به دنبال عدم رضایت مردم از رئیس‌جمهور وقت پورفیرو دیاس منجر به انقلاب مکزیک می‌شود. در سال ۱۹۱۷ قانون اساسی جدیدی به تصویب می‌رسد و حزب ناسیونالیست انقلابی قدرت را در دست می‌گیرد

 

[اولدوز]

کشوری کوهستانی و مرتفع است؛ و تنها قسمتی از آن که مسطح می‌باشد، در شبه جزیره «یوکاتان» واقع شده‌است. از آنجا که ارتفاع این کشور از ۵۰۰ متر بیشتر است. از این‌رو دما نسبت به عرض جغرافیایی و ارتفاع زمین، متغیر است. شمال این کشور خشک و غیرقابل کشت بوده، در حالی که جنوب، مرطوب و گرم است.

مهمترین ارتفاعات آن عبارتند از کوه‌های مادرهٔ غربی، مادرهٔ شرقی، مادره جنوبی و همچنین فلات مکزیک. جلگه‌های آن عمدتاً در کناره‌ها واقع شده‌اند. بیابان‌ها نیز قسمت‌هایی از مکزیک را شامل می‌شوند.

از مهم‌ترین رودهای آن می‌توان از:

ریوگرانده، لرما، اوسوماسینتا، گریخالوا، پانوکو، بالساس و سانتیاگو نام برد.

آب و هوای آن در نواحی مرتفع معتدل کوهستانی و در سایر نواحی گرم و مرطوب یا خشک است. بلندترین نقطه آن قله سیتلال تپتل (اوریسابا) با ۷۰۰، ۵ متر ارتفاع می‌باشد. رود ریوگرانده (۰۳۴، ۳ کیلومتر) نیز طولانی‌ترین رود آن است.

 

[اولدوز]

ایالات متحده مکزیک فدراسیونی است که بر اساس قانون اساسی مصوب سال ۱۹۱۷ توسط یک نظام جمهوری و دولتی دموکرات اداره می‌شود. بر اساس قانون اساسی سه نوع نهاد حکومتی برای اداره کشور تعریف شده‌اند: اتحادیه فدرال، دولت‌های ایالتی و دولت‌های استانی. قوه قانونگذاری (مقننه): کنگره اتحادیه که متشکل از دو مجلس نمایندگان و سنا است. تصویب قانون فدرال، اعلام جنگ، تعیین میزان مالیات، تصویب بودجه ملی و تمامی معاهدات بین‌المللی و تأیید تمامی انتصابات دیپلماتیک در مجلس نمایندگان انجام می‌گیرند.

قوه اجرایی (مجریه): رئیس‌جمهوری که رئیس کشور و دولت مکزیک است، در راس این قوه قرار دارد. رئیس‌جمهوری مکزیک همچنین فرمانده نیروهای مسلح مکزیک نیز محسوب می‌شود.

رئیس‌جمهوری همچنین با تأیید مجلس سنا اعضای کابینه و سایر مقامات دولتی را منصوب می‌کند. رئیس‌جمهوری مسئول اجرای قانون است و همچنین بر اساس قانون اساسی به وی اختیار وتو کردن مصوبات مجلس داده شده‌است.

قوه قضاییه: در راس قوه قضاییه مکزیک دادگاه عالی عدالت قرار دارد. این دادگاه متشکل از ۱۱ قاضی است که با تأیید مجلس سنا توسط رئیس‌جمهوری انتخاب شده‌اند.[۵] احزاب مهم آن عبارتند از:

حزب شورای انقلابی
حزب اقدام ملی (محافظه کار)
حزب سوسیالیست خلق (کمونیست)
حزب سوسیالیست کارگر
حزب دموکرات و حزب کمونیست

 

[اولدوز]

بودجه سالیانه ارتش مکزیک ۲۵ میلیارد دلار است که این مقدار ۱٫۶٪ تولید ناخالص ملی اش است.
واحد پول آن پزوی مکزیک (Mex. $) معادل ۱۰۰ سنتاوو است. هر پزوی مکزیک معادل ۰٫۰۵ دلار آمریکاست و هر دلار آمریکا معادل ۲۰ پزو میباشد.

مکزیک ۱۱ اُمین اقتصاد بزرگ دنیاست. استخراج ذخایر بزرگ گاز طبیعی و نفت توسعه خارق‌العاده اقتصادی کشور را در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میسر ساخت. هم‌اکنون نیز مکزیک بخش بزرگی از ثروت فزاینده‌اش را مدیون منابع نفتی‌اش است.[۷] اساسِ در حال رشد اقتصادی شامل صنایع مهم پتروشیمی، نساجی، وسایل نقلیه موتوری و فراورده‌های غذایی است. در اوایل دهه ۱۹۹۰ شرکت‌های عمده آمریکایی به دلیل ترکیبی از سیاست دولت آمریکا و توافقهای تجاری مربوط به قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی و هزینه پایین نیروی کار به تأسیس کارخانه در مکزیک تشویق شدند. نتیجه این حرکت، رشد خارق‌العاده اقتصاد مکزیک بود، که اکنون یازدهمین اقتصاد بزرگ جهان است. با این حال مشکلات اقتصادی باقی است.[۸] تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۰۸ ۱٫۵۶۳ تریلیارد دلار بوده و رشدی ۴٫۸٪ را در سال ۲۰۰۹ تجربه کرده‌است. ۴۵ میلیون و ۳۸۰ هزار نفر نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند و نرخ بیکاری در آن ۳٫۷ درصد است (۲۰۰۷). حدود ۱۴ درصد از مردم این کشور به غذای مناسب دسترسی ندارند و نرخ تورم در آن ۲٫۸۸ درصد است (۲۰۰۹). محصولات صادراتی این کشور شامل محصولات کارخانه‌ای، نفت و محصولات نفتی، نقره، میوه، سبزیجات، قهوه و پنبه‌است که به کشورهای آمریکا (۸۴/۷ درصد)، کانادا (۱/۲ درصد) و اسپانیا (۳/۱ درصد) صادر می‌شود.

محصولات وارداتی این کشور شامل ماشین‌آلات فلزکاری، فلزات تراشکاری شده، ماشین‌آلات کشاورزی، تجهیزات الکترونیک، قطعات ماشین برای مونتاژ، هواپیما و تجهیزات آن است که از کشورهای آمریکا (۹/۵۰ درصد)، چین (۵/۹ درصد)، ژاپن (۶ درصد) و کره جنوبی (۲/۴ درصد) وارد می‌شود. مکزیک همچنین جزو ۱۰ کشور برتر در تولید غلات در جهان است.

مکزیک در سال ۲۰۲۰ با تولید بیش از ۲ میلیون و ۳۹۳ هزار تن آووکادو بزرگترین تولید کننده این محصول در جهان بوده است

 

[اولدوز]

بر اساس آخرین برآورد سال ۲۰۲۰ جمعیت مکزیک ۱۲۸ میلیون نفر است و پرجمعیت‌ترین کشور اسپانیایی زبان در جهان است. رشد سالانه جمعیت مکزیک از ۳٫۵٪ در ۱۹۶۵ به ۱٪ در سال ۲۰۲۰ کاهش یافته‌است.[۱۰]

امید به زندگی برای مردان ۷۲٫۶ سال و برای زنان ۷۸٫۲ می‌باشد.

نرخ مرگ و میر در سال ۱۹۷۰ برابر با ۹٫۷ در هر ۱۰۰۰ نفر بود در حالی که در ۲۰۰۱ این نرخ به ۴٫۹ مرد در هر ۱۰۰۰ مرد و ۳٫۸ زن در هر ۱۰۰۰ زنان کاهش یافته‌است. دلایل اصلی مرگ در سال ۲۰۰۱ بیماری‌های قلبی (۱۴٫۶ ٪ برای مردان ۱۷٫۶ درصد زن) و سرطان (۱۱ ٪ در مردان و ۱۵٫۸ ٪ در زنان) بوده‌است.

۸۳٪ مردم ساکن مناطق شهری هستند.

پنج شهر بزرگ مکزیک عبارتند از: مکزیکو سیتی (۱۲٬۲۹۴٬۰۰۰ نفر)، گوادالاخارا (۱٬۴۹۶٬۰۰۰)، خوارز (۱٬۳۲۱٬۰۰۰)، پوبلا (۱٬۴۳۴٬۰۰۰)و ایزتاپالاپا (۱٬۸۱۶٬۰۰۰)است.