تمدن تمدن جیرفت

[Avaexolover]

شهر جیرفت در واقع از دسته قدیمی‌ترین شهر‌های ایران محسوب می‌شود که تمدن آن به مجموعه محوطه‌های باستانی و یافته‌های باستان شناختی کشف شده در استان کرمان و همچنین در نزدیکی شهر جیرفت و هلیل رود گفته می‌شود که توسط تیم‌های چند ملیتی باستان شناس در دست بررسی و پژوهش می‌باشد. در واقع کشف چنین تمدنی افقی تازه را در یافته‌ها و نگره‌های باستان شناسان درباره تمدن خاورمیانه گشوده است که مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد می‌باشد و این مردم در دشت خوش آب و هوا و حاصلخیز هلیل رود سکنا داشته اند. جالب است بدانید که اشیاء و ظروف زینتی از جنس کانی کلینوکلر و با نقش برجسته‌های قابل توجه و مبتکرانه متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد مربوط به این تمدن تاکنون کشف نشده و در واقع آثار تاریخی کشف شده از شهر سوخه هم بشارت وجود روابط تجاری میان شهر باستانی جیرفت و شهر سوخته و همچنین ارتباطات میان آن را می‌دهد.

​

 

[Avaexolover]

داستان کشف تمدن جیرفت:
جالب است بدانید که پس از دو سال خشکسالی بارانی سیل آسا در سال ۱۳۸۰ زمین تشنه را سیراب نمود و با شستن خاک پرده از اسرار هزاران ساله این سرزمین برداشت. در واقع باران شدید خاک را کنار زد و آثار و اشیاء نفیسی را که سال‌ها در دل خاک پنهان بودند آشکار نمود. نخستین مرتبه یکی از روستاییان هنگام عبور از حاشیه هلیل رود با ظرفی روبه رو شد که از جنس سنگ بود و شکل و شمایل آن حکایت از تاریخی بودن داشت. مرد روستایی آنچه را که دیده بود برای اهالی تغریف کرد و آن‌ها نیز که روزگار سختی را در تنگدستی و خشکسالی سپری کرده بودند این اتفاق را به فال نیک گرفته و گشایشی از سوی خداوند دانستند. با وجود اینکه روستاییان از گنجینه‌های نهفته در دل زمین بی خبر بودند، اما دست تقدیر گوستانی پر از آثار باستانی را در دسترس آن‌ها قرار داد و تیغه کلنگ آن‌ها یکی از اصلی‌ترین قسمت‌های این تمدن کهن را نشانه رفت.

 

[Avaexolover]

سازه‌های معماری:
به طور کلی با توجه به یافته‌های باستان شناسان مشخص شد که جیرفت از تمدنی غنی، معابد، کاخ‌های سلطنتی و ارگاه‌های صنعتی زیادی برخوردار بوده و آثار تولید شده در این منطقه به نقاط پیشرفته آن زمان صادر می‌شده است و نقش عظیمی هم در شکل گیری فرهنگ‌های پیش از تاریخ و تمدن‌های غنی داشته است. دو تپه اصلی کنار صندل شمالی و جنوبی، گورستان محطوط آباد و گورستان سلطنتی جز مکان‌هایی بودند که بیشترین تحقیقات در آن‌ها صورت می‌گرفت.

گورستان محطوط آباد:
به صراحت می‌توان گفت که گورستان محطوط آباد نخستین مکانی بود که حفاری‌های غیر مجاز از آن آغاز شد و به تدریج حفر هزاران چاله غیر مجاز موجب شد تا ارزش مطالعاتی این منطقه تا حدود زیادی مخدوش گردد. همچنین فعالیت‌های گسترده‌ای در این منطقه و جستجو در گودال‌های غیر مجاز با استفاده از الک دانه ریز شروع شد و به تدریج نتیجه این فعالیت‌ها تعداد زیادی از سنگ لاجورد، طلا، فیروزه و قطعاتی از مجمسه‌ها و ظروف مفرغی بسیاری از ظروف سنگ صابون به دست آمد.

 

[Avaexolover]

گورستان قلعه کوچک:
این گورستان در فصل پنجم کاوش‌های باستان شناسی به صورت اتفاقی در اثر برخورد بیل مکانیکی سازمان آب کشف گردید. در این گورستان تنها هشت تدفین پیدا شد و به نظر باستان شناسان این تدفین‌ها متعلق به بزرگان و یا نخبگان این منطقه بوده است. در واقع در کنار این گور‌ها اشیائی نیز شامل ظروف سفالی و اشیا زینتی مانند مهر‌هایی از جنس عقیق، طلا و سنگ لاجورد به دست آمد که در نهایت هنرمندی و ظرافت ساخته و پرداخته شده بودند.


تپه کنار صندل شمالی:
این تپه مشهور در روستایی به همین نام در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب تمدن جیرفت قرار دارد. یک بنای خشتی وسیع و باشکوه از این منطقه به دست آمد که در طی شش فصل حفاری حدود هفت هزار متر مربع از این سازه غول آسا نمایان شد. این بنا در واقع نوعی سازه پلکانی است که شباهت‌هایی به زیگورات بین النهرین داشته و از نظر زمان ساخت تا حدودی جلوتر از زیگورات بین النهرین بوده و از نظر مساحت نیز از آن قطعا بزرگتر و وسیع‌تر خواهد بود.


تپه کنار صندل جنوبی:
همچنین این تپه نیز در فاصله ۱۳۰۰ متری از تپه کنار صندل شمالی واقع شده که در آن بقایای دژ عظیمی کشف شده که احتمالا مقر فرمانروایی پادشاه این منطقه بوده است. در واقع این دژ به بلندای تپه باستانی کهن تری به ارتفاع ده متر ساخته شده و امروزه ۱۱ متر از این بنا باقی مانده است. این قلمه کهن شامل بخش‌های مختلفی است که هر کدام کاربری مخصوص به خود را داشته اند به گونه‌ای که در بخشی از این بنا فضای طاقچه مانندی کشف شد که در بخش شرقی آن نقش برجسته انسانی از خشت و گل از دیوار بیرون زده بود. متاسفانه قسمت بالا تنه این قلعه کاملا از بین رفته و ارتفاع آن را می‌توان حدود ۲ متر در نظر گرفت که امروزه تنها ۱۱۰ سانتیمتر از آن باقی مانده است.

 

[Avaexolover]

معماری‌های مسکونی:
توجه داشته باشید که در اطراف قلعه جیرفت آثار و بقایایی از منازل مسکونی وجود دارد که با معماری قلعه کمی متفاوت است. در این قسمت خانه‌ها خشتی و دارای فضا‌های کوچک تری می‌باشند. معمولا هر خانه دارای فضا‌های متعددی است که کاربری خاص خود را داشته و همچنین فضا‌های نسبتا بزرگی را در خود جای داده که احتمالا اتاق نشیمن بوده است.

 

[Avaexolover]

آثار سفالی به دست آمده از جیرفت غالبا چرخ ساز بوده و بیشتر کاربرد مصرفی داشتند و شامل مواردی مانند کوزه ها، خمره، پیاله و شروف آبریز با رنگ‌هایی مانند قرمز، نخودی و پرتقالی بودند. همچنین برخی از این شروف سفالی منقوش و برخی ساده بوده اند.

جالب است بدانید که مواردی مانند ظروف مخروطی، ظروف استوانه ای، بشقاب ها، تخته‌های بازی، مجسمه‌های تزئینی، انواع جام‌ها و کاسه ها، سرمه دان و جعبه‌های سنگی از دسته آثار کشف شده سنگی در این منطقه محسوب می‌شوند. در ساخت بسیاری از این آثار از سنگ سیاه و نقش مایه‌هایی استفاده شده که بسیار هنرمندانه بوده و از تکنیک‌های متنوعی مانند مرصع کاری، حکاکی، مته کاری، برجسته کاری، تراشکاری، سمباده کاری و چرخکاری برای زیباتر کردن این آثار استفاده شده است.


اشیاء فلزی:
همچنین اشیاء فلزی به دست آمده از جیرفت هم متعلق به قرن سوم پیش از میلاد بوده و غالبا از جنس مفرغ و طلا می‌باشند. توجه داشته باشید که درفش، میله‌های فلزی و ظروف متنوع از جمله آثار مفرغی و زیورآلات و مهر‌های گردنبند از آثاری محسوب می‌شوند که با طلا ساخته شده اند.