تمدن تمدن پارسوآش

[اولدوز]

عده‌ای از محققان محل پارسوا را در نقاط بسیار شمالی‌تر قرار می‌دهند و نزدیکی آن را به نامار در نظر نمی‌گیرند ولی این بدان معنی است که پارسوا از لحاظ حدود ارضی با پادشاهی‌های آراشتوا، آمکا و آتا منطبق بوده. در سالنامه‌های آشور ناسیراپال دوم محل کشور پارسوا به بخش‌های جنوبی زاموا نزدیک است و سه شاهک آتا، آراشتوا و آمکا جزو سرزمین زاموا بودند ولی زبان مردم پارسوآ کماکان کاسپی بوده‌است.

 

[اولدوز]

ویدنر و پس از وی، کامرون و بسیاری دیگر معتقدند که کورش یکم پادشاه پرسید متأخر نبوده بلکه سلطنت پارسوا را در کوه‌های زاگرس یا سرزمینی بینابین آن دو را داشته‌است؛ ولی ویدنر این نکته را که ناحیهٔ خودیمری[۳۳] که در همان متن آمده و همزمان با کورش‌یکم به آشور باج می‌داده و مسلماً با قلمرو کورش یکم مجاور بوده و در مشرق عیلام و کرانه‌های خلیج فارس یعنی در کنار پارس قرارداشته در نظر نگرفته‌است.[۳۴]

گذشته از ایجاد ایالات پارسوا و بیت همبان یک نتیجهٔ دیگر لشکرکشی تیگلت پیلسر سوم در سال - ۷۴۴ پ.م. - عبارت بود از تصرف اسبان و دام‌ها توسط آشوریان و بردن عده‌ای پیشه‌ور پارسوایی به آشور. بعدها بخشی از ساکنان را که در ایالت جدید آشور باقی مانده بودند نیز از آنجا تبعید و منتقل کردند. سال‌نامه‌های تیگلت پیلسر سوم در وقایع سال -۷۳۸ پ.م. - می‌نویسد که عده‌ای از اسیران کوتی و ساکنان بیت سانگی را در شمال سوریه و فنیقیه شمالی مسکن دادند.

دیاکونوف در کتاب تاریخ ماد می‌نویسد آشوری‌ها ضمن حمله به پارسوا در خاک ماد نفوذ کردند و آخرین نقطهٔ لشکرکشی آشوریان ظاهراً دژ مادی زاکروتی بود.[۳۵] محل این دژ محتملاً در ناحیهٔ اردلان کنونی قرار داشت، و سلمنسرسوم شاه آشور در این حمله برای اولین بار در سال ۸۳۴ پیش از میلاد به اقصی نقاط کشور مادی‌ها رسید.

 

[اولدوز]

در دوران قیام عظیم مادی‌ها علیه آشوریان در ناحیه خارخار پیرامون سال‌های - ۷۱۵ پ. م - شخصی که از طرف آشوریان در پارسوا منصوب شده بود از اوضاع تحت فرمانش خطاب به سارگون دوم چنین نوشته‌است:

حاکم مزبور اطلاع می‌دهد که ۲۰۰۰ مرد جنگی دارد. در بیت همبان هم لشکریانی وجود دارند. او از ماننا و مازاموا منتظر کمک است و قصور و تکاهل در انجام وظیفه را رد می‌کند و می‌گوید که عده‌ای اسیر گرفته شده و در نیککور پایتخت پارسوآ بیماری واگیری افتاده و ار ۵۰ نفری که به اتفاق حاکم آمده بودند ۱۵ نفر تلف شده و مردم سرزمین ماد دشمنی می‌ورزند.

نیککور، کین‌گوختو (کین‌خوختو)، کیزاخاسی و خارخار و غیره جزو شهرهایی که در خط مقدم با ایالات شورشی قرار داشتند نام برده شده‌است