عربی جامد و مشتق

[DOonYa]

جامد و مشتق در زبان عربی​

الجامد والمشتق
اسامی در زبان عربی بر اساس اینکه از کلمه دیگری ساخته شده‌اند یا نه، به دو دسته جامد و مشتق تقسیم می‌شوند.

اسامی جامد و مشتق​

جامد: اسم جامد اسمی است که از کلمه دیگری گرفته و یا ساخته نشده‌است.

قَلَم، سَحَاب، الصَبْر، رَجُل، جِدَار، أَسَد
قلم، ابر، صبر، مرد، دیوار، شیر

 

[DOonYa]

انواع اسامی جامد​

اسامی جامد به دو دسته تقسیم می‌شوند.

• جامد مصدری
• جامد غیر مصدری

 

[DOonYa]

جامد مصدری​

جامد مصدری: اسامی جامد مصدری به مفاهیم انتزاعی و ذهنی اشاره می‌کنند و نمی‌توان آن‌ها را در دنیای واقعی با حواس پنج‌گانه حس کرد.
این اسامی در زبان عربی ریشه فعلی دارند.

عِلْم، صَبْر
علم، صبر

 

[DOonYa]

جامد غیر مصدری​

جامد غیر مصدری: جامد غیر مصدری یا اسم ذات، بر چیزهای محسوس دلالت دارد؛ یعنی می‌توان آن‌ها را با حواس پنج‌گانه حس کرد.
این اسامی در زبان عربی ریشه فعلی ندارند.

قَلَم، حَجَر، أَسَد، رَجُل
قلم، سنگ، شیر، مرد

"تمام مصادر در عربی از نوع جامد هستند، هر چند در ظاهرشان ریشه فعلی دیده شود."

 

[DOonYa]

مشتق​

مشتق: اسمی است که از کلمه دیگری گرفته شده‌است. درواقع اسم مشتق اسمی است که ریشه فعلی دارد.

عَالِم، عَلِيم، مُعَلّم، أَعْلَم ← از فعل (عَلِمَ)
عالم، دانشمند، معلم، داناتر

 

[DOonYa]

انواع اسامی مشتق​

اسامی مشتق عبارت‌اند از:

• اسم فاعل
• اسم مفعول
• اسم مکان
• اسم زمان
• صفت مشبهه
• اسم مبالغه
• اسم تفضیل
• اسم

 

[DOonYa]

کلماتی که جزو 8 مورد ذکر شده نباشند، جامد هستند.
دقت کنید که در تعیین جامد و مشتق بودن باید به مفرد کلمه توجه کنید؛ یعنی اگر جمع بود اول مفرد کلمه را تشخیص می‌دهیم و بعد از روی آن قادر به تشخیص جامد و مشتق بودن خواهیم بود.

"کلمه‌هایی که معنی صفت دهند، حتماً مشتق هستند."

شَرِيف، عَاقِل
شریف، عاقل

 

[DOonYa]

اسم فاعل​

اسم فاعل: کلمه‌ای است که دلالت بر کننده کار یا دارنده حالت دارد.

نحوه ساختن اسم فاعل​

اسم فاعل از افعال ثلاثی مجرد: بر وزن فاعل ساخته می‌شود.
يَكْتُبُ ← كَاتِب
می‌نویسد ← نویسنده
اسم فاعل از افعال غیر ثلاثی مجرد: از فعل مضارع ساخته می‌شود. حرف مضارعه را حذف می‌کنیم و به جای آن م مضموم می‌گذاریم (مُ) و سپس به عین الفعل اعراب کسره می‌دهیم.

1. حذف حرف مضارعه
2. قرار دادن م مضموم به جای آن
3. کسره دادن به عین الفعل

 

[DOonYa]

عین الفعل​

عین الفعل: به حرف پیش از حرف آخر در حروف اصلی عین الفعل می‌گویند. در ریشه یک فعل به حرف اول فاء الفعل و به حرف دوم عین الفعل و به حرف آخر لام الفعل گویند.
به مثال زیر توجه کنید.

تَرْجَمَ ← يُتَرْجِمُ ← تَرْجِمُ ←مُتَرْجِم
مترجم
تَرْجَمَ: این یک فعل غیر ثلاثی مجرد است. مضارعش یُتَرْجِمُ می‌باشد. حرف مضارعه (ی) را حذف می‌کنیم. م مضموم را به جای (ی) قرار می‌دهیم. عین الفعل را مکسور می‌کنیم. و در نهایت اسم فاعل مُتَرْجِم می‌باشد. و به‌معنای مترجم، ترجمه‌کننده است.

 

[DOonYa]

اسم مفعول​

اسم مفعول: کلمه‌ای است که دلالت بر انجام شدن کار دارد.

نحوه ساختن اسم مفعول​

اسم مفعول از افعال ثلاثی مجرد: بر وزن مفعول ساخته می‌شود.

يَقْتُلُ ← مَقْتُول
می‌کشد ← کشته‌شده
اسم مفعول از افعال غیر ثلاثی مجرد: از فعل مضارع ساخته می‌شود. حرف مضارعه را حذف می‌کنیم و به جای آن م مضموم می‌گذاریم (مُ) و سپس به عین الفعل اعراب فتحه می‌دهیم.

1. حذف حرف مضارعه
2. قرار دادن م مضموم به جای آن
3. مفتوح کردن عین الفعل