مجموعه اشعار حسین خوارزمی

[MHP]

حسین بن حسن خوارزمی از عارفان، نویسندگان و شاعران سده‌های هشتم و نهم هجری است. وی اصالتاً از ماوراءالنهر بوده و به دلیل اقامت طولانی در خوارزم به خوارزمی شهرت یافت. وی از شاگردان ابوالوفا خوارزمی معروف به پیرفرشته بود و به راهنمایی او با مثنوی مولوی آشنا شد و به معانی آن پی برد. بدین واسطه در اطراف و اکناف پرآوازه شد. در حوادث زندگانی خوارزمی آورده‌اند که در زمان شاهرخ میرزا بعضی از فقهای حنفیه به سبب بیتی از اشعارش وی را تکفیر کردند و او را به هرات خواندند. وی توانست اعتراض مدعیان را پاسخ دهد و از آن بلیه رهایی یابد اما ازبکان او را رها نکردند تا سرانجام در سال ۸۴۰ هجری قمری در خوارزم وی را به زخم تیغ از پای درآوردند.


از آنجا که تخلص حسین خوارزمی در اشعارش «حسین» بوده است اشعار وی به اشتباه به نام دیوان حسین بن منصور حلاج منتشر و معروف شده است. حال آن که حلاج دیوان شعر فارسی ندارد و اساساً پیش از یا همزمان با آغاز عصر ادبیات نوین فارسی بعد از اسلام می‌زیسته است. ضمناً مفاد اشعار حسین خوارزمی و زبان آنها تناسبی با دورهٔ زندگی حلاج ندارد.​

 

[MHP]

ای دور مانده از حرم خاص کبریا
سوی وطن رجوع کن از خطه خطا


در خارزار انس چرا میبری بسر
چون در ریاض انس بسی کرده چرا


بگذر ز دلق کهنه فانی که پیش از این
بر قامت تو دوخته اند از بقا قبا


از کوچه حدوث قدم گر برون نهی
گوید ز پیشگاه قدم حق که مرحبا


بزدای زنگ غیر ز عبرت ز روی دل
کآیینه دل است نظرگاه پادشا​

 

[MHP]

آیینه را ز آه بود تیرگی ولیک
از آه صبح آینه دل برد صفا


کبر و ریا گذار و قدم در طریق نه
تا راه باشدت بسر کوی کبریا


بیگانه شو ز خویش بگرد تنت متن
تا جان شود بحضرت جانانت آشنا


تا کی ضلال تفرقه جویای جمع شو
کز نور جمع ظلمت فرقت شود هبا


در راه دوست هستی موهوم تو بلاست
هان نفی کن بلای وجود خودت بلا​

 

[MHP]

تا تو بحرف لا نکنی نفی هر دو
تو از کجا و منزل الالله از کجا


مقصود هفت چرخی و سلطان هشت خلد
این پنج نوبه کوفته در دار ملک لا


از پنج حس و شش جهت آندم که بگذری
لا در چهار بالش وحدت کشد ترا


عشق است پیشوای تو در راه بیخودی
پس واگریز از خودی و جوی پیشوا


در جان چو سوز عشق نباشد کجا برد
مشکوة دل ز شعله مصباح دین ضیا​

 

[MHP]

آن شهسوار بر سر میدان عاشقی
جولان کند که از همه عالم شود جدا


مهمیز شوق چون بزند بر براق عشق
از سدره نطع سازد و از عرش متکا


از کام عشق بگذر و راه رضا سپر
زیرا که از رضا همه حاجت شود روا


چون تو مراد خویش بدلبر گذاشتی
هر دم هزار گونه مرادت دهد عطا


سیراب شد چنانکه دگر تشنگی ندید
هر ک.س که راه یافت بسرچشمه رضا


گر آرزوی شاهی ملک رضا کنی
پیوسته باش بنده درگاه مرتضی


سردار دین احمد و سردار دار فضل
سالار اهل ملت و سلطان اصفیا​

 

[MHP]

آن ما حی جلالت و حامی دین حق
آن والی ولایت جان شاه اولیا


داماد مصطفای معلا علی که هست
خاک درش ز روی شرف کعبه علا


روح الامین امانت از او کرده اقتباس
روح القدس گرفته از او زینت و بها


آدم خلافتست و براهیم خلت است
چون نوح متقی است هم از قول مصطفی


موسی است در مهابت و عیسی است در ورع
جمشید در جلالت و احمد در اصطفا​

 

[MHP]

بگذار احولی و دو بین کیست جز علی
مجموعه جمیع کمالات انبیا


گر زانکه نص نفسک نفسی شنیده
دانی که اصطفا است همان عین ارتضا


بشناس سر آیت دعوت بابتهال
آنجا که گفت انفسنا حضرت خدا


تا همچو آفتاب شود بر تو منکشف
کین مرتضا است نفس محمد در ارتضا


او را ولایتی است بتخصیص از خدا
کآنرا بیان همی کند ایزد با نما​

 

[MHP]

ای آستین دولت تو منشاء مراد
وی آستان حرمت تو قبله دعا


بر تارک جلال تو تاج لعمرک است
بر قد کبریای تو دیباج لافتی


گر چه یگانه ای و ترا نیست ثانی ای
ثانی تست حضرت عزت به هل اتی


نی نی چه حاجت است بتخصیص هر چه حق
گفت از برای احمد مرسل که در ثنا


آن جمله ثنا بحقیقت ثنای سست
جان تو جان اوست بدن گر چه شد دوتا​

 

[MHP]

ای اولیا ز خرمن جود تو خوشه چین
وی اصفیا ز گنج عطای تو با نوا


هم عقل را معلم لطفت شده ادیب
هم خلق را مفرح خلقت شده شفا


با رأی روشنت چه زند ماه آسمان
در پیش آفتاب چه پرتو دهد سها


یادی نکرد هیچکس از خواجه خلیل
چون فضل تو گشاد سر سفره سخا


با این همه نعیم و چنین بخشش عظیم
آخر روا بود من بیچاره ناشتا​

 

[MHP]

عمری است تا حسین جگر خسته مانده است
در دست اهل نفس گرفتار صد بلا


در کرب و در بلا صفت ابتلای من
شاها همان حدیث حسین است و کربلا


امروز دست گیر که از پا فتاده ام
آخر نه دست من تو گرفتی در ابتدا


روی نیاز بر در فضلت نهاده ام
ای خاک آستان تو بهتر ز کیمیا


چون در بر آستان توام بر امید باز
باری بگو که حلقه بگوش منی درا


کوه ارادتم متزلزل نمی شود
لو بثت الجبال و لو دکت السما​