مهره داران خرس قطبی

[ادوارد کلاه به سر]

تنها خرسی که از دیدگاه بزرگی با خرس قطبی برابری می‌کند، خرس کودیاک است که یک زیرگونه از خرس قهوه‌ای است.[۳۸] سنگینی خرس‌های قطبی نر بالغ بین ۳۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم است آن‌ها بین ۲٫۴ تا ۳ متر طول دارند.[۳۹] رکوردهای جهانی گینس متوسط وزن خرس‌های نر بالغ را بین ۳۸۵ تا ۴۱۰ کیلوگرم و فاصلهٔ شانه‌های آن‌ها تا زمین را ۱۳۳ سانتیمتر اعلام کرده‌است که اندکی از متوسط خرس‌های کودیاک کوچکتر است.[۴۰] البته گفته شده که متوسط خرس‌های نر دریای بوفورت ۴۵۰ کیلوگرم سنگینی دارند.[۴۱] سنگینی خرس‌های ماده نزدیک به نصف سنگینی خرس‌های نر است آن‌ها بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم سنگینی دارند و طول آن‌ها در مجموع ۱٫۸ تا ۲٫۴ متر است. در مواردی هم سنگینی متوسط خرس‌های ماده برابر با ۲۶۰ کیلوگرم اعلام شده‌است.[۴۲] البته سنگینی ماده‌ها در دوران بارداری تا ۵۰۰ کیلوگرم می‌رسد.[۳۹] خرس‌های قطبی در میان پستانداران به بالا بودن میزان دودیسی جنسی شهره اند، تنها پستانداران قابل مقایسه با آن‌ها از این نظر، خانوادهٔ فک بندری مانندفک‌های فیلی است.[۴۳] داده‌های ثبت شده از بزرگترین خرس قطبی در جهان، مربوط به یک خرس نر است که در سال ۱۹۶۰ در شمال غرب آلاسکا شکار شد، این خرس ۱۰۰۲ کیلوگرم سنگینی داشت.[۴۰]طول این خرس در حالت ایستاده ۳٫۳۹ متر بود.[۴۰] ارتفاع شانه‌های یک خرس قطبی بالغ بین ۱۲۲ تا ۱۶۰ سانتیمتر است.[۴۰][۴۴] همهٔ انواع خرس، دم کوتاهی دارند با این حال دم خرس قطبی از همه کوتاه‌تر است و بین ۷ تا ۱۳ طول دارد.[۴۵]

 

[ادوارد کلاه به سر]

خرس‌های قطبی در مقایسه با نزدیک‌ترین خویشاوندشان، خرس قهوه ای، اندامی کشیده تر و جمجمه و بینی درازتری دارند.[۲۱] برپایهٔقانون آلن، یک جانور شمالی باید پاهای کوتاه‌تر و گوش‌ها و دمی کوچکتر داشته باشند.[۲۱] البته پاها پهن ترند تا هنگام راه رفتن بر روی برف و یخ وزن را توزیع کنند و در هنگام شنا، نیروی محرکهٔ بیشتری ایجاد کنند. پای یک خرس بزرگسال ۳۰ سانتیمتر پهنا دارد.[۴۶] کف پاها با برجستگی‌های نرم کوچکی پوشیده شده‌است تا در هنگام حرکت بر روی یخ، اصطکاک ایجاد کند.[۲۱] پنجه‌های خرس قطبی نسبت به قهوه ای، کوتاه‌تر و خشن تر است احتمالاً به این دلیل که بتواند شکارهای بزرگ را روی یخ حمل کند.[۲۱] پنجه‌های خرس قطبی به صورتی خم می‌شوند که بتواند به راحتی یخ را بشکافد و گودال بِکَنَد. در پژوهش‌هایی که صورت گرفته دیده شده که دست راست خرس‌های قطبی بیشتر زخمی شده و آسیب دیده تا دست چپ، که این می‌تواند دلیلی باشد بر راست دست بودن خرس‌های قطبی.[۴۷] برخلاف خرس‌های قهوه ای، خرس‌های قطبی در مراکز نگهداری چاق نمی‌شوند و افزایش وزن پیدا نمی‌کنند، احتمالاً این به این دلیل است که مرکزهای نگهداری معمولاً نسبت به محیط طبیعی زندگی آن‌ها گرم تر است.

 

[ادوارد کلاه به سر]

۴۲ دندان خرس قطبی همه نشان دهندهٔ خوراک به شدت گوشتی این جانور است.[۲۱] دندان‌های آسیای بزرگ و کوچک خرس‌های قطبی نسبت به خرس قهوه‌ای کوچک‌تر است و حالت اره‌ای شدیدتری دارد (دندانه دندانه تر است). اما دندان‌های نیش بزرگتر و تیزتر است.[۲۱]فرمول دندان‌های این جانور 3.1.4.23.1.4.3 است.[۲۱]

بدن خرس‌های قطبی نسبت به گرما به شدت بی دررو است به عبارت دیگر گرمای بدن شان را کاملاً درون خود حبس می‌کنند از این رو در تصویربرداری فروسرخ تقریباً ناپیدا هستند،[۴۸] بافت چربی ۱۰ سانتیمتری که بر روی بدن آن‌ها قرار دارد عامل این پدیده است[۴۶] تا حدی که در دمای ۱۰ درجهٔ سانتیگراد آن‌ها به شدت احساس گرمازدگی می‌کنند. موهای بدن خرس قطبی شامل دو لایه است، لایهٔ درونی که پُرپُشت است و لایهٔ بیرونی که بلندتر است و برای ایجاد ترس در طرف مقابل می‌تواند آن‌ها را سیخ کند. لایهٔ بیرونی می‌تواند به رنگ‌های سفید تا قهوه‌ای روشن دیده شود اما این خزها در حقیقت بی‌رنگ‌اند.[۴۶] دو ژن LYST و AIM1 مخصوص ایجاد رنگ در بدن اند که در خرس قطبی جهش یافته‌اند و احتمالاً منجر به بی‌رنگ شدن خزهای آن می‌شوند.[۴۹] موهای لایهٔ بیرونی در بیشتر بخش‌های بدن بین ۵ تا ۱۵ سانتیمتر طول دارند.[۵۰]از ماه مه تا اوت موهای بدن خرس قطبی می‌ریزد.[۵۱] اما برخلاف دیگر پستانداران قطبی آن‌ها موهای بدن خود را از دست نمی‌دهند تا در تابستان موهای تیره‌تر درآورند و استتار کنند.[۵۲] موهای سفید بدن آن‌ها با افزایش سن شان به رنگ زرد متمایل می‌شود. اگر خرس‌های قطبی در قفس نگهداری شوند گرما و رطوبت باعث می‌شود در میان موهای بلند لایهٔ بیرونی جلبک درآید و رنگ آن‌ها به سبز متمایل شود.[۵۳] موهای پاهای جلویی خرس‌های نر بسیار بلندتر است و تا ۱۴ سالگی طول آن‌ها افزایش می‌یابد. احتمالاً این بلندتر بودن طول موها برای جلب توجه ماده‌ها است در میان شیرهای نر هم، این موها همین کارکرد را دارند.[۵۴]

 

[ادوارد کلاه به سر]

حس بویایی خرس‌های قطبی بسیار قوی است آن‌ها می‌توانند بوی یک فک را که در زیر یک متر برف دفن شده از فاصلهٔ ۱٫۶ کیلومتری حس کنند.[۵۵] حس شنوایی آن‌ها به اندازهٔ شنوایی انسان قوی است و بینایی اش هم برای مسافت‌های دور خوب است.[۵۵]

خرس‌های قطبی شناگران ماهری اند آن‌ها می‌توانند برای چندین روز شنا کنند.[۵۶] دیده شده که یک بار یک خرس ماده به مدت ۹ روز ۶۸۷ کیلومتر را در آب‌های سرد دریای برینگ شنا کرده تا به خشکی برسد و پس از آن مسافت ۱۸۰۰ کیلومتر را هم راه رفته‌است. در جریان این کار او ۲۲ درصد از چربی بدن خود را از دست می‌دهد و بچهٔ یک ساله اش می‌میرد.[۵۷] چربی بدن خرس به او توان شناور ماندن در آب می‌دهد روش شنای خرس‌های قطبی، شنای سگی است آن‌ها با دست‌های شان خود را به جلو می‌رانند.[۵۸] سرعت شنای آن‌ها ۱۰ کیلومتر بر ساعت است اما سرعت راه رفتن آن‌ها به‌طور متوسط ۵٫۶ کیلومتر بر ساعت است. در هنگام دویدن سرعت آن‌ها تا ۴۰ کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد.[۵۹]

 

[ادوارد کلاه به سر]

برخلاف خرس‌های قهوه ای، خرس‌های قطبی اهل درست کردنقلمرو نیستند. با اینکه آن‌ها به شدت وحشی و خشن اند اما در هنگام روبرویی با یک مزاحم معمولاً ترجیح می‌دهند احتیاط کنند و به جای درگیری، فرار می‌کنند.[۶۰] خرس قطبی اگر سیر باشد معمولاً به انسان حمله نمی‌کند مگر آنکه از سوی انسان به شدت تحریک شود.[۶۱][۶۲] البته از آنجایی که خرس‌های قطبی عادت ندارند با انسان‌ها اندرکنش داشته باشند، اگر گرسنه باشند می‌توانند به شدت غیرقابل پیش‌بینی و نسبت به انسان‌ها نترس باشند دیده شده که خرس قطبی به انسان حمله کرده و حتی انسان را خورده‌است.[۶۳]بیشتر حمله‌هایی که از سوی خرس‌های قهوه‌ای صورت گرفته به دلیل غافلگیری حیوان بوده اما این مسئله در مورد خرس‌های قطبی مطرح نیست. خرس‌های قطبی شکارچیان بسیار ماهری اند و قربانیان آن‌ها تا پیش از حمله از حضور آن‌ها آگاه نمی‌شوند.[۶۴] اما خرس‌های قهوه‌ای معمولاً فرد را زخمی می‌کنند و بعد محل را ترک می‌کنند اما حمله‌های خرس‌های قطبی معمولاً برای شکار قربانی صورت می‌گیرد و تقریباً همیشه منجر به مرگ قربانی می‌شود.[۶۴]البته به دلیل حضور اندک انسان‌ها در منطقهٔ شمالگان چنین حمله‌هایی خیلی کم دیده می‌شود. میچیو هوشینو که یک عکاس حیات وحش ژاپنی است گفته‌است که یک بار در آلاسکا مورد حملهٔ یک خرس قطبی نر قرار گرفته، طبق گفتهٔ او، خرس به دنبال او دویده اما هوشینو توانسته خود را به خودرویش برساند و پیش از آنکه بتواند با خودرو از محل فرار کند خرس قطبی یکی از درهای ماشین را پاره می‌کند.[۶۵]

 

[ادوارد کلاه به سر]

در حالت کلی خرس‌های قطبی بیشتر دوست دارند که تنها زندگی کنند[۶۳] اما اغلب دیده شده که با هم ساعت‌ها بازی کنند و حتی در حالتی که یکدیگر را در آغوش گرفته‌اند بخوابند. نیکیتا اوفسیانیکف (Nikita Ovsianikov) که یک جانورشناس است گفته‌است که خرس‌های قطبی بالغ نر توان دوست یابی بالایی دارند.[۶۰] بچه خرس‌ها هم به شدت بازیگوش‌اند. خرس‌های نر جوان معمولاً با هم کُشتی می‌گیرند تا خود را برای درگیری‌های جدی تر هنگام فصل جفتگیری آماده کنند.[۶۶] خرس‌های قطبی معمولاً ساکتند و گهگاه با صداهای خاصی با هم تماس می‌گیرند. خرس‌های ماده با بچه‌هایش به صورت صدای ناله و پوف کردن تماس می‌گیرد، بچه‌ها (خرس‌هایی که بالغ نیستند) هم با صدایی شبیه بع بع پریشانی خود را ابراز می‌کنند.[۶۷] بچه خرس‌ها موقع شیر خوردن ممکن است صدایی مانند زمزمه از خود درآورند.[۶۸] خرس‌های قطبی هرگاه نگران شوند صدایی مانند پوف و خرخر درمی‌آورند، صداهایی مانند غرش و هیس هیس از نشانه‌های خشم آن‌ها است.[۶۷] به جای گذاشتن آثار شیمیایی هم از دیگر روش‌های ارتباطی آن‌ها است. آن‌ها بوی خود را در محلی که بوده‌اند به یادگار می‌گذارند تا ردپایشان حفظ شود تا دیگری بتواند در محیط خشن قطب آن‌ها را پیدا کند.[۶۹]

 

[ادوارد کلاه به سر]

در ۱۹۹۲ یک عکاس نزدیک چرچویل توانست مجموعه‌ای از عکس‌ها را از یک خرس قطبی که با یک سگ اسکیموی کانادایی بازی می‌کند ثبت کند. اندام این سگ یک دهم خرس بود[۷۰][۷۱] آن‌ها به مدت ده روز، هر روز بعد از ظهر با هم کشتی می‌گرفتند بدون اینکه آسیبی به هم بزنند. شاید دلیل این کار ابراز دوستی خرس با سگ بوده برای شریک شدن در غذای سگ.[۷۰] این نوع رفتار اجتماعی از خرس‌های قطبی که معمولاً خیلی خشن نسبت به سگ‌های اسکیمو برخورد می‌کنند بعید است.[۷۰]

 

[ادوارد کلاه به سر]

خرس قطبی فقط در قطب شمال زندگی می‌کند و بیشتر عمرش را روی یخهای شناور می‌گذراند. این حیوان بزرگترین جانور گوشتخوار خشکی و بزرگترین عضو خانواده خرسهاست و با سرمای اقیانوس منجمد شمالی به خوبی سازگار شده‌است. خرس‌های قطبی ۴ تا ۸ سال پس از تولد بالغ می‌شوند و توانایی تولید مثل را کسب می‌کنند. خرس‌های قطبی ماده هر بار می‌توانند یک تا سه عدد بدنیا آورند. این ‌های تازه بدنیا آمده ۲۵ تا ۳۰ سال عمر می‌کنند.

خرس‌های قطبی عموماً فُک‌های دریایی را شکار می‌کنند، اما اگر امکان دسترسی به این نوع خوراک را نداشته باشند، از دیگر منابع غذایی، حتی از هم‌نوع خودشان تغذیه می‌کنند.[۷۲] خرس‌های قطبی گاهی از پستانداران دیگر، تخم پرندگان، لاشه‌های افتاده بر ساحل و سبزی‌ها نیز تغذیه می‌کند.[نیازمند منبع] بویایی خرس قطبی بسیار قوی است به‌طوری‌که می‌تواند بوی لاشه نهنگ یا خوک مرده را از ۳۰ کیلومتری احساس کند.[نیازمند منبع]

 

[ادوارد کلاه به سر]

رنگ خرس قطبی، سفید شیری است و بینی و دهان و چشمانش سیاه هستند. در یک روز آفتابی با یک دوربین معمولی از فاصله ۱۰ کیلومتری می‌توان بینی او را دید و اگر او را در جایی غیر از قطب نگهداری کنند، رنگ موهایش کم‌کم خاکستری می‌شود. خرس قطبی نرِ بالغ حدود ۲۶۰ سانتیمتر قد و ۴۵۰ کیلوگرم وزن، و ماده آن حدود دو متر قد و ۲۵۰ کیلوگرم وزن دارد. جالب این است که ٔ او هنگام تولد چندان بزرگتر از یک موش صحرایی نیست و فقط حدود نیم کیلوگرم وزن دارد. ‌های خرس قطبی دندان ندارند و پوستشان بدون مو است و به مراقبت مداوم مادرشان نیازمندند. آن‌ها پس از سه ماه که برای نخستین بار از لانه‌شان بیرون می‌آیند حدود ۱۳ کیلوگرم وزن پیدا کرده‌اند. شیر خرس قطبی ۹ برابر از شیر گاو چربتر است و سبب رشد سریع ‌ها می‌شود.

خرس قطبی شناگر ماهری است و می‌تواند با سرعت ۱۰ کیلومتر در ساعت شنا کند. موهای میان تهی خرس قطبی او را در شنا کردن و همین‌طور در برابر سرمای قطب کمک می‌کند. خرس قطبی در شکار خوک آبی مهارت خاصی دارد. او می‌گردد و سوراخی را که خوک برای رفتن به داخل آب روی یخ ایجاد کرده پیدا می‌کند و بعد با حوصله منتظر می‌ماند تا خوک برای نفس کشیدن به سوراخ برگردد. در این موقع به راحتی او را شکار می‌کند. لازم است ذکر شود که بومیان قطب شمال از پوست و گوشت خرس قطبی استفاده می‌کنند