آموزشی خلاصه‌ای کوتاه از آرایه‌ها | انجمن رمان بوک

[دختر خوب]

تاپیک تخصصی می‌باشد.
گردآورنده: Yalda.Sh
@SHAHDOKHT (:
آرایه‌، جنبه‌ای که کلمات به صورت هنرمندانه درکنار هم به متن زیبایی می‌بخشند. به طوری که به عنوان ابزاری برای زینت و بخشش جلا به متن، شعر و... از آن یاد می‌شود.
آرایه‌ها به صورت کلی به دو گروه تقسیم می‌شوند:
۱- آرایه‌های ادبی
۲- آرایه‌های لفظی

 

[دختر خوب]

آرایه‌های لفظی
این کلمات هستند که در آرایه‌های لفظی زیبایی را خلق می‌کنند. به آن دسته از آرایه‌های ادبی که از تناسب‌های آوایی و لفظی میان واژه‌ها پدید می‌آید را آرایه‌ی لفظی می‌گویند.

 

[دختر خوب]

°•واج آرایی: واج آرایی، نغمه آرایی یا نغمه‌ی حروف، به تکرار یک واج صامت یا مصوت در یک بیت یا عبارت گفته می‌شود به طوری که نوای آن در گوش بر جای بماند و باعث بروز موسیقی آوایی در آن قطعه از سخن شود.

 

[دختر خوب]

نمونه‌ی واج آرایی در شعر:

*~*تکرار مصوت «آ» در بیت زیر، نمونه دیگری از واج آرایی است:

یار مرا غار مرا عشق جگرخوار مرا
یار تویی غار تویی خواجه نگهدار

*~*صامت «س» در بیت اولِ رباعی زیر از خیام کلامی آهنگین ساخته است:

افسوس که بی‌فایده فرسوده شدیم
وَز داسِ سپهرِ سرنگون سوده شدیم

*~*سعدی در بیت زیر نیز به زیبایی واج آرایی حرف «ش» را به کار گرفته است:

شب است و شاهد و شمع و شراب و شیرینی
غنیمت است چنین شب که دوستان بینی

*~*خیزید و خزایید که هنگام خزان است / باد خنک از جانب خوارزم وزان است

تکرار حرف خ: 5 بار / تکرار حرف ی : 4 بار / تکرار حرف ز : 5 بار / تکرار حرف ا : 6 بار

*~*در این درگه که گه گه که که و که که شود ناگه / مشو غرّه به امروزت که از فردا نه ای آگه

دارای آرایه ی ادبی واج آرایی است. زیرا صامت (ک) 6 بار و صامت (گ) 4 بار در آن تکرار شده است. همچنین، تکرار مصوت فتحه ( -َ) و کسره ( - ِ) در سخن کاملا مشخص است.

 

[دختر خوب]

°•سجع: به واژه‌های پایان دو جمله که وزن یکسان و واج‌های پایانی یکسان داشته باشن، واژه‌های مسجع و به آهنگ برخاسته از آن «سجع» میگن.
نمونه:
الهی بر سر ما خاک خجالت نثار نکن و ما را به بلای خود گرفتار نکن

هر کـس عقل خود به کمال نماید و فرزند خود به جمال.

 

[دختر خوب]

✦انواع سجع:
✧سجع متوازی
✧سجع مطّرف
✧سجع متوازن

★سجع متوازی: زمانی که واژه‌های آخر جمله‌ها هم از لحاظ وزن و هم در حرف یا حروف پایانی برابر باشند. این سجع به عنوان بهترین، زیباترین و خوش‌نواترین نوع سجع است.

نمونه‌ای از این سجع زیبا:
ابر آذارند و نمی‌بارند، چشمۀ آفتابند و بر ک.س نمی‌تابند. بر مرکب استطاعت سوارند و نمی‌رانند.