معرفی دانشگاه تربیت مدرس

[BARAN_KH_Z]

بسم الله الرحمن الرحیم

 

[BARAN_KH_Z]

دانشگاه تربیت مدرس یک دانشگاه دولتی در ایران و تنها مرکز جامع تحصیلات تکمیلی کشور است که در شهر تهران قرار دارد. این دانشگاه در سال ۱۳۶۰ با عنوان مدرسهٔ تربیت مدرس و با هدف تربیت کادر هیئت علمی دانشگاه‌ها پس از انقلاب فرهنگی، به‌عنوان تنها دانشگاه تخصصی تحصیلات تکمیلی ایران تأسیس شد و در سال ۱۳۶۱ اقدام به پذیرش دانشجو در رشتهٔ مدیریت و برخی از رشته‌های علوم انسانی کرد. این مرکز در سال ۱۳۶۵ به دانشگاه تربیت مدرس ارتقا یافت.

 

[BARAN_KH_Z]

بالغ بر ۹۸۴۸ دانشجوی ایرانی در مقطع‌های کارشناسی ارشد و دکترا و ۱۵۰ دانشجوی خارجی،[۳] در سال ۱۳۹۷ در این دانشگاه مشغول به تحصیل بوده‌اند. تعداد دانش‌آموختگانِ این دانشگاه تا سال ۱۳۹۷ بالغ بر سی و شش هزار نفر در دوره‌های مختلف فرا دکتری، دکتری، کارشناسی ارشد، دانشوری و معادل کارشناسی ارشد بوده‌است.[۴]

دانشگاه تربیت مدرس دارای بیش از ۷۵۰ عضو هیئت علمی است. تعداد مقالات دانشگاه ۳۲۴۷۳ مقاله بوده و همچنین دانشگاه ۳۷۹۴ ثبت اختراع داشته‌است. کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه نیز در زمرهٔ بزرگ‌ترین کتابخانه‌های کشور و جزو سه کتابخانه‌ای است که از سوی وزارت علوم، تحقيقات و فناوری برای اجرای طرح ملی تأمین مدرک، برگزیده شده‌است

 

[BARAN_KH_Z]

در سال ۲۰۲۴ بر اساس نظام رتبه بندی لایدن [۱]، دانشگاه تربیت مدرس رتبه سوم را در میان دانشگاه های ایران بر اساس چهار معیار و شاخص کلی نظام رتبه‌بندی لایدن شامل مرجعیت علمی (تأثیر علمی)، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی دارا می باشد [۲].

بر اساس جدید‌ترین ارزیابی انجام شده توسط نظام رتبه‌بندی سایمگو در سال ۲۰۲۴، دانشگاه تربیت مدرس در جایگاه دوم در میان دانشگاه های وزارت علوم قرار دارد [۳].

بر اساس معیارهای اصلی رتبه‌بندی در رتبه‌بندی D8-2022، عملکرد ۲۰ دانشگاه برتر ایران ارزیابی شده است که دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس به ترتیب رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند. دانشگاه تربیت مدرس در این رتبه بندی، رتبه دوم در میان دانشگاههای وابسته به وزارت علوم و رتبه سوم را در بین دانشگاه های زیرمجموعه وزارت علوم و وزارت بهداشت کسب کرده است

 

[BARAN_KH_Z]

بر اساس گزارش ۲۰۲۱ سیستم رتبه‌بندی URAP که تمرکز بر کیفیت علمی دانشگاه‌ها دارد، دانشگاه تربیت مدرس در بین ۵۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار دارد.[۶] بر اساس رتبه‌بندی us news 2021 این دانشگاه بعد از دانشگاه تهران به‌عنوان دومین دانشگاه جامع کشور معرفی شد. بر اساس اعلام نظام رتبه‌بندی تایمز دانشگاه تربیت مدرس در هدف مشارکت در تحقق اهداف توسعه با کسب نمرهٔ ۷۱ توانست رتبهٔ ۸۰ در اثرگذاری را به خود اختصاص داده و در میان ۱۰۰ دانشگاه اثرگذار جهان قرار گیرد. معیارهای این هدف شامل تحقیق و پژوهش به معنی سهم نشریات علمی با همکاری نویسنده از کشور دیگر و تعداد انتشارات مربوط به اهداف ۱۱گانهٔ توسعهٔ پایدار است (اهداف توسعهٔ پایدار سازمان ملل متحد ۱۷ مورد است که مؤسسهٔ تایمز برای این رتبه‌بندی از ۱۱ مورد استفاده کرده‌است). بر اساس نتایج نظام رتبه‌بندی تایمز همچنین برای دانشگاه تربیت مدرس رتبهٔ ۲۰۰–۱۰۱ در هدف صنعت، نوآوری و زیرساخت و رتبهٔ ۲۰۱+ در هدف اشتغال مناسب و رشد اقتصادی و در هدف شهرها و جوامع پایدار رتبهٔ ۲۰۱+ اعلام شده‌است.

دانشگاه تربیت مدرس در نظام رتبه‌بندی لایدن و همچنین شانگهای به عنوان سومین دانشگاه بین کلیه دانشگاه‌های ایران بعد از دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران شناخته شده‌است.

با توجه به نتایج رتبه بندی موضوعی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) در سال۲۰۲۳ در حوزه علوم طبیعی (شامل: علوم شیمی، ریاضیات، علوم کامپیوتر و اطلاعات، علوم فیزیکی، زمین و علوم محیطی و علوم زیستی) دانشگاه تربیت مدرس رتبه دوم را دارد و بخش شیمی دانشکده علوم پایه در رده بندی تامسون-رویترز همچنان جزو یک درصد برتر بخش های شیمی در جهان است [۵].

در سال ۱۴۰۲ نیز دانشگاه تربیت مدرس با کسب بیشترین امتیاز، عنوان نخست موسسات علمی پژوهشی برتر هشتمین دوره سرآمدان علمی ایران را از آن خود کرد

 

[BARAN_KH_Z]

در بحث مدیریت سبز دانشگاه تربیت مدرس با تشکیل شورای مدیریت سبز و فعال کردن کمیته‌های تخصصی توانست در دومین همایش بین‌المللی دانشگاه سبز، به‌عنوان دانشگاه برتر در حوزهٔ مدیریت سبز انتخاب شد. این دانشگاه یکی از زیباترین فضاهای سبز را درمیان دانشگاه‌های ایران دارد.

پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) سه سال متوالی از سال ۱۳۸۹ دانشگاه‌های کشور را بر اساس معیارها و شاخص‌های مصوب ISC که مورد تأیید ISESCO و وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی است رتبه‌بندی می‌کند. در آخرین اعلام نتایج این پایگاه بر اساس رتبه‌بندی دانشگاه‌های جامع برای سال ۹۶ و ۹۷، دانشگاه تربیت مدرس رتبهٔ دوم دانشگاه‌های جامع کشور را به خود اختصاص داد. بر اساس رتبه‌بندی موضوعی نظام بین‌المللی QS که یکی از ۳ رتبه‌بندی معتبر دنیاست، دانشگاه تربیت مدرس در رشتهٔ حقوق رتبهٔ نخست کشوری را در بین تمام دانشگاه‌های ایران به دست آورد.[۷]

از اصلی‌ترین رقبای این دانشگاه می‌توان به دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علم و صنعت اشاره کرد.

 

[BARAN_KH_Z]

این دانشگاه دارای ۱۷ دانشکده و ۱۵ مرکز پژوهشی در رشته‌های مختلف می‌باشد. دانشکده‌های آن:

دانشکدهٔ مدیریت و اقتصاد: به دنبال تأسیس دانشگاه تربیت مدرس در سال ۱۳۶۱ فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی مرتبط با حوزه‌های مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علم اطلاعات و دانش‌شناسی در دانشکدهٔ علوم انسانی آغازشد. در سال ۱۳۸۷ براساس برنامهٔ راهبردی دانشگاه، دانشکدهٔ مدیریت و اقتصاد، اولین مجوز راه‌اندازی دانشکده از بین دانشکده‌های جدیدالتأسیس را از هیئت امنا دانشگاه اخذ و در سال ۱۳۸۸ با ۸ گروه آموزشی تشکیل شد.

 

[BARAN_KH_Z]

دانشکدهٔ حقوق: دانشکدهٔ حقوق در سال ۱۳۹۱ تأسیس شد و دارای ۵ گروه علمی حقوق خصوصی، حقوق کیفری و جرم‌شناسی، حقوق مالکیت فکری، حقوق عمومی و حقوق بین‌الملل می‌باشد. قبل از تشکیل دانشکدهٔ حقوق، گروه‌های یادشده در دانشکدهٔ علوم انسانی فعال بوده‌اند.
دانشکدهٔ علوم انسانی: این دانشکده در سال ۱۳۶۱ تأسیس گردید. دارای گروه‌های باستان‌شناسی، تاریخ، تربیت بدنی، جامعه‌شناسی، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، جغرافیای طبیعی، جغرافیای سیاسی، دروس مدرسی، روابط بین‌الملل، روان‌شناسی، آموزش زبان انگلیسی، زبان روسی، زبان فرانسه، زبان و ادبیات عربی، زبان و ادبیات فارسی، علوم قرآن و حدیث، فلسفه و حکمت و منطق، زبان‌شناسی، سنجش از دور، علوم تربیتی، علوم سیاسی و مطالعات زنان می‌باشد که هر یک از گروه‌های یاد شده دارای چندین گرایش هستند. این دانشکده دارای کتابخانهٔ تخصصی خود بوده که تنها کتابخانهٔ درون دانشکده‌ایِ دانشگاه تربیت مدرس می‌باشد. در حال حاضر سه آزمایشگاه روان‌شناسی، تربیت بدنی و سنجش از دور و علوم جغرافیا و ۶ کارگاه در دانشکده مشغول فعالیت است. همچنین این دانشکده دارای مجلات تخصصی علمی پژوهشی است؛ شامل: ۱. جستارهای زبانی ۲. جامعه‌شناسی تاریخی ۳. مطالعات ترجمهٔ قرآن و حدیث ۴. دراسات فی العلوم الانسانیة ۵. پژوهش‌های ادبیات تطبیقی ۶. برنامه‌ریزی و آمایش فضا ۷. فرهنگ و ادبیات عامه ۸. پژوهش‌های مدیریت در ایران ۹. پژوهش‌نامهٔ علم دینی ۱۰. نقد ادبی ۱۱. پژوهش‌های حقوق تطبیقی 12. The International Journal of Humanities است.
دانشکدهٔ علوم پایه: در سال ۱۳۶۰ دانشکدهٔ علوم پایه با راه‌اندازی رشته‌های ریاضی، زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، شیمی و فیزیک آغاز به کار کرد. با افزایش کادر هیئت علمی و پذیرش دانشجو و گسترش رشته‌های مورد نیاز، دانشکده به دانشکده‌های علوم ریاضی، علوم زیستی، فناوری‌های برتر و علوم پایه تبدیل شد. در حال حاضر دانشکدهٔ علوم پایه شامل بخش‌های زمین‌شناسی، شیمی و فیزیک می‌باشد. بخش زمین‌شناسی در چهار گروه پترولوژی، تکتونیک، زمین‌شناسی اقتصادی و زمین‌شناسی مهندسی فعالیت دارد. بخش شیمی در چهار گروه آلی، تجزیه، معدنی و شیمی فیزیک فعالیت دارد. بخش فیزیک نیز شامل سه گروه فیزیک اتمی مولکولی، فیزیک ماده چگال و فیزیک ذرات می‌باشد.
دانشکدهٔ علوم پزشکی: دانشکدهٔ علوم پزشکی در ۱۳۶۲ با پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد در رشته‌های مختلف علوم پزشکی تأسیس شد و اولین دورهٔ دانشجویان آن در ۱۳۶۴ فارغ‌التحصیل شدند. در ۱۳۶۷دورهٔ دکترا در پنج رشتهٔ علوم پزشکی شامل انگل‌شناسی، آناتومی، باکتری‌شناسی و بیوشیمی راه‌اندازی شد. دانشکدهٔ علوم پزشکی دارای ۲۱ گروه آموزشی است. آزمایشگاه‌های دانشکدهٔ علوم پزشکی شامل آزمایشگاه ایمنی‌شناسی، آزمایشگاه انگل‌شناسی، باکتری‌شناسی، بیوتکنولوژی، بیوشیمی بالینی، ژنتیک پزشکی، سم‌شناسی، علوم تشریح، فیزیک پزشکی، فیزیولوژی، فیزیوتراپی، قارچ‌شناسی پزشکی، ویروس‌شناسی پزشکی، خون‌شناسی و بانک خون، آزمایشگاه مهندسی بهداشت محیط، آزمایشگاه مهندسی بهداشت حرفه‌ای، آزمایشگاه حیوانات و آزمایشگاه عمومی (مرکزی) می‌باشد.

 

[BARAN_KH_Z]

دانشکدهٔ علوم ریاضی: دانشکدهٔ علوم ریاضی متشکل از گروه‌های آمار، ریاضی محض، ریاضی کاربردی و علوم کامپیوتر است که از سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را در محل دانشکدهٔ علوم پایه آغاز نمود. سابقهٔ تأسیس این دانشکده به سال ۱۳۶۳ و برپایی گروه‌های آمار، ریاضی کاربردی (گرایش آنالیز عددی) و ریاضی محض برمی‌گردد. همچنین از سال ۱۳۸۵ در گروه ریاضی محض در مقطع کارشناسی‌ارشد و از سال ۱۳۸۷ در رشتهٔ علوم کامپیوتر در مقطع کارشناسی‌ارشد دانشجو پذیرش کرد.
دانشکدهٔ علوم زیستی: فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی مرتبط با علوم زیستی در دانشکدهٔ علوم پایه در دو گروه علوم گیاهی و ژنتیک از سال ۱۳۶۶ آغاز گردید. در سال ۱۳۶۷ گروه بیوشیمی ـ بیوفیزیک نیز به این مجموعه اضافه گردید و پس از آن در سال ۱۳۷۲ یک بخش با عنوان بخش زیست‌شناسی شامل چهار گروه علوم گیاهی، ژنتیک، بیوشیمی و بیوفیزیک شکل گرفت. در سال ۱۳۸۶ رشته نانوبیوتکنولوژی نیز به این مجموعه اضافه شد. در ۱۳۸۸ بخش زیست‌شناسی به دانشکدهٔ علوم زیستی اضافه شد.
دانشکدهٔ علوم و فناوری‌های بین‌رشته‌ای: هدف از تغییر مأموریت دانشکده فناوری‌های برتر به دانشکدهٔ علوم و فناوری‌های بین‌رشته‌ای در دانشگاه تربیت مدرس ایجاد گروه‌های علمی (آموزشی و پژوهشی) بین‌رشته‌ای مرتبط با فناوری‌های راهبردی و برای همگرایی و هم‌افزایی فعالیت‌های علمی بین‌رشته‌ای در دانشگاه و در راستای افق‌های ترسیم‌شده در طرح راهبردی دانشگاه می‌باشد. بر این اساس این دانشکده به عنوان محل انجام فعالیت‌های بین‌رشته‌ایِ ویژه تعیین می‌گردد. حوزه‌های مدنظر برای این مرکز در موضوعات بین رشته‌ای از قبیل سیستم‌ها و مواد پیشرفته، انرژی‌های نو و فناوری‌های زیستی و پزشکی می‌باشد.
دانشکدهٔ فنی و مهندسی: دانشکدهٔ فنی و مهندسی دانشگاه تربیت مدرس در سال ۱۳۶۲ با فعالیت در سطح کارشناسی‌ارشد تأسیس یافت و در سال ۱۳۶۹ با پذیرش دانشجو در مقطع دکترای تخصصی فعالیت خود را توسعه داد. در سالیان اخیر همراه با افزایش تعداد دانشجویان، در راستای بهبود کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی به‌تدریج دانشکده‌های مهندسی برق و کامپیوتر، مهندسی عمران و محیط زیست، مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک و مهندسی صنایع و سیستم‌ها مستقل شدند.
دانشکدهٔ کشاورزی: دانشکدهٔ کشاورزی در سال ۱۳۶۱ تأسیس گردید. مکان استقرار اولیه این دانشکده در دانشکدهٔ اقتصاد دانشگاه شهید دکتر بهشتی بود، این دانشکده در سال ۱۳۶۲ در دوازده رشتهٔ کشاورزی (آبیاری و زهکشی، اصلاح نباتات، اقتصاد کشاورزی، باغبانی، بیماری‌شناسی گیاهی، تأسیسات آبیاری، ترویج و آموزش کشاورزی، حشره‌شناسی کشاورزی، خاک‌شناسی، دامپروری، زراعت و مکانیک ماشین‌های کشاورزی) و شش رشتهٔ منابع طبیعی به تربیت دانشجو پرداخت. در سال ۱۳۶۳ به محل فعلی دانشگاه تربیت مدرس در دانشکدهٔ علوم انسانی مستقر و تمامی رشته‌های آن فعال گردید. در سال ۱۳۷۲ به محل فعلی دانشکده (کیلومتر ۱۷ اتوبان تهران کرج) منتقل شد. درحال حاضر این دانشکده دارای حدود ۴۰ هکتار زمین، ۵ هکتار مزارع اصلاح‌شده، ۲۴۵۲۰ متر مربع بنا (ساختمان)، استخر، باشگاه ورزشی و خوابگاه‌های دانشجویی می‌باشد.

 

[BARAN_KH_Z]

دانشکدهٔ منابع طبیعی و علوم دریایی: دانشکدهٔ منابع طبیعی و علوم دریایی به دلیل ماهیت رشته‌ها در کنار دریای خزر و جنگل‌های شمال کشور در محیطی بالغ بر ۷۰ هکتار (در دو بخش ساحلی و جنگلی) در شهرستان نور استان مازندران از سال ۱۳۶۹ فعالیت خود را آغاز کرده‌است. این دانشکده در ۲۰ گرایش تحصیلی در قالب ۹ گروه آموزشی به شرح: ۱. آبخیزداری ۲. محیط زیست ۳. مرتع‌داری ۴. علوم و صنایع چوب و کاغذ ۵. تکثیر و پرورش چوب و کاغذ ۵. تکثیر و پرورش آبزیان ۶. فراوری محصولات شیلاتی ۷. زیست‌شناسی دریا ۸. فیزیک دریا ۹. علوم و مهندسی جنگل فعال می‌باشد. این دانشکده علاوه برداشتن آزمایشگاه‌های مجهز، دارای یک جنگل آموزشی پژوهشی به مساحت ۱۸۷۰ هکتار در منطقهٔ ملاکلا با فاصلهٔ ۲۵ کیلومتری از محل دانشکده می‌باشد. دانشکدهٔ منابع طبیعی و علوم دریایی دارای دو مجلهٔ علمی پژوهشی با عناوین علوم و فنون شیلات به فارسی و ecopersia به انگلیسی می‌باشد.
دانشکدهٔ برق و کامپیوتر: دانشکدهٔ مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تربیت‌مدرس در طول نزدیک به سه دهه فعالیت، دوره‌های کارشناسی‌ارشد و دکتری را در گرایش‌های اصلی مهندسی برق و کامپیوتر عرضه نموده‌است. این گرایش‌ها شامل: الکترونیک، کامپیوتر، کنترل، قدرت، مخابرات، مهندسی پزشکی و گرایش‌های جدید بین‌رشته‌ای نانو الکترونیک، فناوری اطلاعات و فناوری ارتباطات و اطلاعات می‌باشد. در راستای افزایش قابلیت‌های پژوهشی دانشجویان در فرایند انجام پروژه‌ها «مرکز ملی مطالعات و برنامه‌ریزی شبکه‌های قدرت»، «مرکز نوآوری سامانه‌های ارتباطی سیار» و «مرکز تحقیقات مبارزه با هرزنامه» در این مجموعه مشغول به فعالیت هستند.
دانشکدهٔ مهندسی شیمی: دانشکدهٔ مهندسی شیمی دانشگاه تربیت مدرس، به‌عنوان تنها دانشکدهٔ تحصیلات تکمیلی مهندسی شیمی در کشور در سال ۱۳۶۲ تاًسیس شد. رسالت اصلی این دانشکده، تربیت نیروهای متخصص و کارآمد در سطح کارشناسی ارشد و دکترا به منظور رفع نیازهای آموزشی-پژوهشی و صنعتی کشور در زمینه‌های فرایندهای مهندسی شیمی، نفت و پتروشیمی، مهندسی پلیمر، زیست‌فناوری و زیست پزشکی بوده‌است.
دانشکدهٔ مهندسی صنایع و سیستم‌ها: مهندسی صنایع از اولین گروه‌های تشکیل‌دهندهٔ دانشکدهٔ مهندسی دانشگاه تربیت مدرس بود که در سال ۱۳۶۳ اولین دورهٔ تحصیلات تکمیلی مهندسی صنایع در ایران را راه‌اندازی کرد. در مدت کوتاهی پس از تأسیس، گروه مهندسی صنایع با سه گروه مهندسی صنایع، مدیریت سیستم و بهره‌وری، و مهندسی سیستم‌های اقتصادی-اجتماعی ارتقا یافت. گروه مهندسی فناوری اطلاعات نیز بعداً به گروه‌های بخش اضافه شد. در سال ۱۳۶۸، اولین دورهٔ دکترای مهندسی صنایع کشور توسط بخش مهندسی صنایع آغاز گردید و اولین مدرک دکترای مهندسی صنایع کشور در سال ۱۳۷۵ داده شد. در سال ۱۳۹۴ بر اساس توانمندی‌ها و دستاوردهای بخش مهندسی صنایع، هیئت امنای دانشگاه تربیت مدرس با ارتقای سازمانی آن به دانشکدهٔ مهندسی صنایع و سیستم‌ها موافقت نمود و بدین ترتیب زمینه برای رشد هرچه بیشتر این واحد علمی فراهم‌تر شد.
دانشکدهٔ مهندسی عمران و محیط زیست: دانشکدهٔ مهندسی عمران و محیط‌زیست دانشگاه تربیت مدرس فعالیت خود را با هدف تربیت اعضای هیئت علمی و متخصصان مطلع و آگاه در زمینهٔ مهندسی عمران از سال ۱۳۶۱ آغاز کرد. ارائهٔ خدمات علمی و پژوهشی در دورهٔ تحصیلات تکمیلی با هدف تولید علم و رفع نیازهای کشور از برنامه‌های مهم این دانشکده بوده و هست. از پتانسیل‌های این دانشکده می‌توان به ایجاد ۹ گروه تخصصی در زمینه‌های مختلف مهندسی عمران و محیط‌زیست، پژوهشکدهٔ آب، مرکز تحقیقات و روسازی، مرکز کامپیوتر، کتابخانه، ۶ آزمایشگاه، مجلهٔ علمی پژوهشی، ده‌ها کتاب تألیفی و ترجمه‌ای و صدها مقالهٔ علمی پژوهشی بین‌المللی اشاره نمود. برگزاری کنفرانس در دانشکده مانند کنفرانس بین‌المللی مهندسی عمران نیز ازجمله سایر فعالیت‌های این دانشکده است.