مهره داران درنای سیبری

[آیناز]

آنها لانه خود را در زمینی گلی می سازند که با آب احاطه شده است و در اولین هفته ژوئن تخم گذاری صورت می گیرد. جنس ماده دو تخم می گذارد و روی آنها می خوابد و جنس نر در همان نزدیکی به حفاظت می پردازد. 27 تا 29 روز بعد سر و کله جوجه ها پیدا می شود و 80 روز بعد پرهای شان در می آید. معمولا تنها یک جوجه به سن بلوغ می رسد و دیگری شکار می شود. به همین دلیل افزایش جمعیت در هر سال کمتر از 10 درصد است؛ این یعنی کمترین میزان در میان همه انواع درناها.

 

[آیناز]

بنیاد بین المللی درنا (International Crane Foundation) در آمریکا بارها آزمایش هایی را بر روی این پرنده انجام داد تا جوجه هایی را در محیط آزمایشگاه پرورش دهد. این بنیاد پس از شکست های بسیار بالاخره موفق شد و نتیجه قابل توجه بود. نرها، جفت خود را می کشتند و این بسیار تعجب برانگیز به نظر می رسید که دلیل خاصی برای آن پیدا نکردند. برای به ثمر رساندن این پروژه عمل تلقیح با تخم های درناهای دیگری همچون درنای شنزار صورت می گرفت و از نورافکن هایی برای شبیه سازی روزهای طولانی تابستان قطبی استفاده می شد.

 

[آیناز]

مهاجرت درنای سیبری
مناطق تالابی قطب شمال در اواخر تابستان شروع به یخ زدن می کند و در همین هنگام، پرنده های جفت جوجه های شان را بر می دارند و راهی مناطق گرم جنوبی می شوند. مهاجرت در اواسط صبح و در آسمان صاف و با جریان هوای موافق آغاز می شود. آنها همراه با هوای گرم به اوج می روند و مانند نیاکان شان در این ارتفاع هزاران کیلومتر به صورت شناور به پرواز ادامه می دهند. درناهای سیبری در مسیر مهاجرت به جنوب از یک تالاب به تالاب دیگر می روند و قبل از تاریکی هوا در تالاب های مسیر جا خوش می کنند. تالاب های مسیر تاثیر زیادی در زنده ماندن این پرنده در این مهاجرت طولانی دارد چرا که او چندین هزار کیلومتر پرواز می کند و استراحت برایش امری حیاتی به شمار می رود.

 

[آیناز]

پراکندگی درنای سیبری
آنچه از همه درناهای سیبری در جهان باقی مانده به حدود 3200 قطعه می رسد که محدوده تولیدمثل و زیستگاه شان مساحتی در حدود 107000 کیلومترمربع است. این پرنده در گذشته به 3 جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می شد. جمعیت غربی و مرکزی تابستان‌ها را در سواحل رود اوب در غرب سیبری و یاقوتستان روسیه می گذراندند و باتلاق های خزه دار و زمین‌های باتلاقی جای مناسبی برای زادآوردی این گروه ها بوده اند.

هند جای خوبی برای زمستان گذرانی گروه مرکزی بود و این درناها را به پارک ملی کلادو یا بهشت پرندگان در راجستان هند می کشاند. گروه غربی راه شمال ایران را در پیش می گرفتند و در مناطق پارک ملی بوجاق کیاشهر در گیلان و فریدونکنار مازندران ایران زمستان می گذراندند. تا سال‌ها کسی مسیر پروازی جمعیت غربی را نمی دانست تا اینکه با ردیابی های ماهواره ای مشخص شد که این پرندگان شگفت انگیز از غرب دریای مازندران وارد ایران می شوند و در تالاب بین المللی فریدونکنار، ازباران و سرخرود استان مازندران زمستان شان را می گذرانند. آنها در ادامه از فریدونکنار به سوی سواحل غربی دریای خزر می رفتند و پس از گذشتن از استان گیلان، جمهوری آذربایجان، داغستان، و منطقه آستراخان روسیه راهی شمال قزاقستان می شدند و تا رودخانه اوب در نزدیکی اقیانوس منجمد شمالی پرواز می کردند.

 

[آیناز]

جمعیت شرقی هم از دیرباز تابستان را در شرق سیبری زادآوری می کردند و زمستان‌شان در شرق چین سپری می شد. آنها رودخانه یانگ تسه و دریاچه پوانگ چین را برای زمستان گذرانی انتخاب کرده اند.

 

[آیناز]

انقراض درنای سیبری | روایتی تلخ
15 نوع درنا در جهان زندگی می کنند که درنای سیبری از گونه های در معرض خطر انقراض است. در همین جا باید بگوییم که فاتحه جمعیت مرکزی درناها خوانده شده است. در قرن نوزدهم تعداد زیادی از این پرندگان به هند مهاجرت کردند؛ اما شکارچیان و کلکسیونرها به آنها امان ندادند. یکی از پرندگان از اسارت فرار کرد اما در سال 1891 در جزایر هبریدهای بیرونی اسکاتلند (Outer Hebrides) کشته شد. در سال 1974، 75 پرنده در هند دیده شدند و این در سال 1992 به یک جفت کاهش یافت که آخرین بار در سال 2002 دیده شدند و دیگر اثری از آنها نیست. البته برخی هنوز باور دارند که 10 پرنده از این جمعیت در حیات وحش هستند؛ چیزی که هنوز ثابت نشده است.

 

[آیناز]

به جمعیت غربی هم هیچ امیدی نیست چرا که تنها یکی از آنها باقی مانده و هر چه تلاش کردند تا با افزودن پرنده‌های جمعیت شرقی آن را حفظ کنند، تنیجه ای در بر نداشت. در سال 2002، 4 درنای سیبری از جمعیت غربی باقی بود اما از زمستان ۲۰۰۷ تاکنون تنها یک پرنده از این جمعیت بر جای مانده است که زمستان ها را در تالاب فریدونکنار می گذراند. شکار بی رویه در نتیجه چالش های اجتماعی کشورهای مسیر مهاجرت مهمترین دلیل انقراض درنای سیبری غربی است. البته اخیرا قزاقستان و منطقه ولگا در روسیه از مشاهده تعدادی درنا خبر داده اند که شاید امیدی برای بقای آنها باشد.

 

[آیناز]

بیش از 3000 درنای باقی مانده همگی به جمعیت شرقی تعلق دارند که زمستان را در دریاچه پویانگ چین و اطراف آن می گذرانند و تابستان ها به سیبری می روند. البته خیلی نمی توان به این گروه هم امیدوار بود چرا که جمعیت آنها در این دریاچه در سال ۲۰۰۸ حدود ۳۷۵۰ و در سال ۲۰۱۲ حدود ۳۴۰۰ عدد تخمین زده شد که کاهش چشمگیری را نشان می دهد. امروزه پراکندگی درنای سیبری بیشتر در جنوب چین و سیبری روسیه است. نابودی سایر زیستگاه ها و همچنین پیشرفت روش های سرشماری می تواند دلیل ماندن درناها در چین باشد و حفاظت بهتر درنای سیبری و زیستگاه های تالابی آن در دو کشور روسیه و چین هم در این ماجرا بی تاثیر نیست.

 

[آیناز]

دلایل انقراض درنای سیبری
اما چه شد که این بلا بر سر این گونه آمد؟ مهاجرت های طولانی، وقایع طبیعی در مسیر مهاجرت، نرخ پایین جوجه آوری، مکانیسم های پیچیده تولید مثل، سن بالای بلوغ، عدم تخم گذاری و آشیانه سازی سالانه و نیاز به زیستگاه ویژه و اختصاصی عواملی هستند که این سرنوشت را برای درنای سیبری رقم زده اند.

اگر بخواهیم پای عوامل انسانی را وسط بیاوریم باید بگوییم که پایین آمدن سطح آب به دلیل توسعه کشاورزی و افزایش بهره برداری از آنها به شدت به زیستگاه های درناهای سیبری آسیب زد. افزایش استخراج نفت در محل زمستان گذرانی این درناها هم زخم بزرگی بر زیستگاه آنها به جای گذاشت و از بین رفتن تالاب ها هم در این انقراض نقش زیادی داشت.

 

[آیناز]

اگر بخواهیم پای عوامل انسانی را وسط بیاوریم باید بگوییم که پایین آمدن سطح آب به دلیل توسعه کشاورزی و افزایش بهره برداری از آنها به شدت به زیستگاه های درناهای سیبری آسیب زد. افزایش استخراج نفت در محل زمستان گذرانی این درناها هم زخم بزرگی بر زیستگاه آنها به جای گذاشت و از بین رفتن تالاب ها هم در این انقراض نقش زیادی داشت