آموزشی زاویه دید و نوع لحن روایی داستان، مقاله‌ای از نجمه روایی | انجمن رمان‌بوک

[MHP]

پیش از شروع این جلسه بیایید، مروری اجمالی بر آنچه تا حالا تمرین کرده‌اید داشته باشیم:

• - شما یک نویسنده هستید.
• - موضوعی مهم، یک خاطره، یک اتفاق و یا حرفی تازه دارید که می‌خواهید دیگران را نیز از آن مطلع کنید.
• - منحنی فریتاگ را برای بیان اتفاقات در نظر گرفته‌اید.
• - پیرنگ را هم که دارید.
• - شخصیت محوری و منفی و سایر شخصیت‌ها حاضر و آماده در خدمت شما هستند.
• - و..

این مرحله به زاویه دید و نوع لحن روایی داستان می‌پردازیم.

شما به عنوان یک نویسنده می‌توانید زوایای مختلفی برای بیان داستان خود انتخاب کنید. هر داستانی بنا به نوع داستان و انتخاب نویسنده زوایای مختلفی پیدا می‌کند. زاویه دید در حقیقت جهان بینی نویسنده و بیان کننده نوع نگرش او به دنیای خلق شده در داستان است. زاویه دید نماد و صدای فردی است که داستان را روایت می‌کند. انتخاب زاویه دید، وفاداری و ثبات آن در طول داستان خیلی مهم است بنا بر این زاویه دید در طول داستان باید ثابت بماند و تغییر نکند.

 

[SETI_G]

قبل از ورود به مبحث زاویه دید ابتدا از مواد و سنگ اولیه داستان صحبت می‌کنیم.

«کــــلــــمـــات»

همه چیز از کلمه شروع می‌شود. فرقی نمی‌کند یک داستان کوتاه، داستان کودکان، مطالب کتب علمی و درسی و... همه چیز از کلمه شروع می‌شود.

یک رمان 2000 صفحه‌ای و یک کتاب کودک پنج صفحه‌ای از اجزای یکسانی برخوردار هستند و آن استفاده از کلمات است.

کلمه به عنوان ماده اولیه تشکیل دهنده یک داستان دو کار مهم را برای دو گروه انجام می‌دهد:

• 1- کمک به نویسندگان: کلمات به نویسنده کمک می‌کنند تا بتواند دنیای خیالی را بیافریند.
• 2- کمک به مخاطبان: کلمات به مخاطب و خواننده کمک می‌کنند تا تصویری در ذهن او شکل بگیرد که بوسیله آن وارد دنیای خیالی نویسنده شود.

اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه کلمات و واژه‌ها را می‌توان در هدف غایی که هر نویسنده به دنبال آن است جست و آن ...

• 3- دمیدن روح، کلمات و واژه‌ها در نوشته شما روح می‌دمند.

دمیدن روح توسط کلمات کاری است که خلاقیت و نوآوری شما را به عنوان یک نویسنده طلب می‌کند. نویسنده با کلمات انواع و اقسام احساسات را مخاطب برمی‌انگیزد.

احساساتی که مخاطب را به گذشته و خاطرات دوردست هدایت می‌کند یا حس نفرت و تنفر از شخصیت، حسِ کنجکاوی به ماجرا، احساس ترس و هیجان و.... حسی که خواننده برای خوانش هر سطر آن بی‌تاب و توان شود و یا از شدت تعلیقی که ایجاد می‌کنید هر ده ناخن خود را تا ته بجود.

 

[SETI_G]

زاویه دید منظر و موقعیتی است که داستان از آن موقعیت روایت می‌شود. زاویه دید مشخص می‌کند که داستان در ذهن چه کسی می‌گذرد و داستان از دریچه چشم و منظر چه کسی دیده و بعد از آن حکایت می‌شود.

یکی از مشکلات مهم در نویسندگی، انتخاب زاویه دید مناسب توسط نویسنده است. این که روایت داستان از چه منظری بیان شود.

انتخاب زوایه دید مناسب باید بسیار آگاهانه صورت گیرد. در این بخش انواع زوایای دید برشمرده می‌شود.

 

[SETI_G]

انواع زوایای دید:

• 1- اول شخص: دراین نوع زاویه دید، نویسنده خود راوی داستان است؛ اتفاقات و ماجراهایی که برای خودش اتفاق افتاده را نقل می‌کند و بنابر این از ضمیر «من» استفاده می‌کند. یکی دیگر از موارد استفاده از این نوع زاویه دید؛ این است که شخصیت محوری داستان راوی داستان باشد. خواننده ماجراها را از زاویه دید شخصیت اصلی می‌بیند.

در بخشی از داستان چشمهایش نوشته بزرگ علوی است که با زاویه دید اول شخص بیان شده است. این نوع زاویه دید؛ در نگاه اول به نظر خیلی آسان می‌آید؛ اما مزایا و معایبی نیز به همراه دارد.

داستان از دید و زبان شخصیت اصلی بیان می‌شود بنابراین خواننده، داستان را از دریچه لنز و نگاه شخصیت اصلی که در بیشتر مواقع خود نویسنده است می‌بیند. یکی از مزایای استفاده از زاویه دید اول شخص؛ حس همذات پنداری میان خواننده و شخصیت داستان است. چرا که نویسنده، اجازه می‌دهد خواننده خیلی سریع با حس او در نوشته ارتباط برقرار سازد. به همین دلیل مخاطب خودش را در درون ذهن و کالبد شخصیت داستان و یا شما به عنوان نویسنده قرار می‌دهد و حوادث و ماجراها را همراه شما تجربه می‌کند.

اما این زاویه دید معایبی نیز دارد که کاربرد آن را در داستان‌ها کم می‌کند و داستان‌های اندکی دیده می‌شود که با این نوع زاویه دید نوشته شده‌اند، از جمله معایب این زاویه دید این است که محدوده کمی را در اختیار شما قرار می‌دهد. انتخاب این زاویه دید از سوی شما قدرت تجربه کردن شخصیت‌های بیشتر را از مخاطب می‌گیرد. شناخت و درک احساسات، افکار و... سایر شخصیت‌ها به دلیل محدودیت در این زاویه دید کم و سطحی و از دید شخصیت اصلی صورت می‌گیرد. چون شخصیت اصلی تنها می‌تواند در یک مکان و یک زمان باشد علاوه بر محدودیت شخصیت؛ محدودیت فضا و مکان را نیز ایجاد می‌کند. در این نوع زاویه دید، شخصیت اصلی و راوی را نمی‌شود زیاد مورد بررسی قرار داد. از جمله بزرگترین معایب این نوع زاویه دید این است که مخاطب و خواننده از همان اول می‌داند که شخصیت اصلی تا انتهای داستان زنده می‌ماند و حس تعلیق از داستان شما گرفته می‌شود.

این معایب سبب می‌شود نویسندگان اندکی با این نوع زاویه دید داستان بنویسند.

 

[SETI_G]

• 2- زاویه دید دوم شخص یا زاویه دید خطابی: اگر صرف کردن ضمایر فارسی را خوب بلد باشید دوم شخص دوم با ضمیر«تو» و بخواهیم خیلی مودبانه به کار ببریم « شما» آورده می‌شود. زاویه دید دوم شخص زمانی استفاده می‌شود که نویسنده بخواهد بین خودش و درگیری‌اش با داستان فاصله ایجاد کند و به این ترتیب به جای ضمیر من، از تو استفاده می‌کند.

این زاویه دید را بیشتر در کتابهای انگیزشی، راه‌های کسب موفقیت که اشاره مستقیم به خود خواننده دارند شاهد هستید. داستان نوشتن با این زاویه دید مناسب نیست و معمولا پیشنهاد نمی‌شود مگر اینکه همان گونه که آورده شد دوست داشته باشید کتاب انگیزشی بنویسید.

 

[SETI_G]

• 3- زاویه دید سوم شخص: دانای کل

اگر بخواهیم باز صرف کردن ضمایر را مرور کنیم می‌شود ضمایر «او»، «آن‌ها»، « ایشان».

این زاویه دید که به عنوان دانای کل هم شناخته می‌شود توانایی بیان شخصیت‌های مختلف به همراه احساسات، عواطف، بیان ظواهر را در خود دارد. محدودیت زمان و مکانی ندارد چرا که این زاویه دید، دانای کل است، خالق داستان با تمام جزییات آن است.

این زاویه دید، سه نوع دارد:

الف) زاویه دید سوم شخص محدود: در این نوع زاویه خواننده تنها می‌تواند افکار یک شخصیت اصلی را بخواند. نویسنده در این نوع زاویه دید خود را محدود به شخصیت اصلی قرار داده و همه چیز را از زاویه دید « او» می‌بیند و بیان می‌کند. این زاویه دید محدودیت شناختی سایر شخصیت‌ها را دارد. خواننده ارتباط خوبی با شخصیت اصلی برقرار می‌کند؛ اما از سایر شخصیت‌های داستان غافل می‌ماند. ( بیشتر داستان‌های کودک از این زاویه دید استفاده می‌شود)

ب) زاویه دید سوم شخص جهنده یا زاویه دید متناوب : این زاویه دید یک شخصیت اصلی دارد و داستان از زاویه دید او بیان می‌شود؛ اما بنا به پیشرفت داستان هرازگاهی شخصیت‌های دیگر نیز راوی داستان می‌شوند.

ج) زاویه دید دانای کل: در این زاویه دید، داستان توسط راوی نقل می‌شود که از همه امور آگاه است و همه چیز را می‌بیند. انتخاب این نوع زاویه دید به شما به عنوان نویسنده حس توانمندی و قدرت را می‌دهد. شما حس می‌کنید که خالق هستید، شخصیت‌ها را خلق می‌کنید و به احساسات، افکار، نیات درونی آنها واقفید، پیرنگ، و اتفاقات را می‌توانید در اختیار خود قرار دهید. همه چیز در اختیار شماست. احساس خداگونه پیدا می‌کنید.

زاویه دید سوم شخص دانای کل، همه چیزدان و خالق همه چیز داستان است.
خواننده توانایی این را دارد تا داستان را از زوایای مختلف و از دید شخصیت‌های مختلف دنبال کند، علاوه بر آن مخاطب با روند داستان آگاهی به دست می‌آورد و هیچ پیش‌بینی نسبت به حوادث داستان نمی‌تواند داشته باشد، به همین دلیل ایجاد تنش و تعلیق در داستان اتفاق می‌افتد و خواننده را جذب داستان می‌کند.

این زاویه دید به داستان روح و عمق می‌بخشد. دنیای خلق شده در این نوع زاویه دید وسیع و بزرگ بوده و بر خلاف سایر زاویای دید دیگر محدودیت ندارد. به دلیل همین خاصیت ممکن است خواننده را گیج کند، شخصیت‌ها را گم کند، همذات پنداری کمتری پیدا کند، اما انتخاب این زاویه دید، قدرت، نوآوری و خلاقیت را برای نویسنده به همراه دارد.

به دلیل قابلیت‌های آورده شده، این زاویه دید قدرت انعطاف پذیری بیشتری دارد و کاربردترین نوع زاویه دید در ادبیات به شمار می‌آید.

هر کدام از شما می‌توانید یکی از این زوایای دید را انتخاب کند.

 

[SETI_G]

مطالعه اجباری برای:

@سیده فاطمه
@سارا مرتضوی
@elham_faraji
@F_PARDIS

---

درصورت مطالعه حتما در این تاپیک اعلام‌ کنید!

 

[ترنج]

خوانده شد!

 

[سارا مرتضوی]

مطالعه شد
خدا قوت
منتظر قسمت آموزش لحن هستم

 

[PardisHP]

مطالعه شد.