آموزشی ستایش|هشتم

[Ela]

🔹 ۱- به نام خداوند جان آفرین /// حکیم سخن در زبان آفرین
معنی: به نام خدایی که زندگی بخشید و قدرت سخن گفتن را به ما داد.

معنی کلمات:
جان آفرین زنده: کننده روح
حکیم: دانا، دانشمند

ارایه ادبی:
تلمیح← اشاره به سوره الرحمن (انسان را آفرید و به او قدرت تکلم داد)
حذف دو فعل (آغاز می کنم) در مصراع اول و (است یا می باشد) در مصراع دوم
جان و زبان ← قافیه
آفرین ← ردیف

 

[Ela]

🔹 ۲- خداوندِ بخشندۀ دستگیر /// کریم خطا بخشِ پوزش پذیر
معنی: خدایی که همیشه با ماست و یاری رسان است و بخشنده و توبه پذیر است.

معنی کلمات:
کریم: بخشنده
دستگیر: یاری دهنده
خطا بخش: کسی که اشتباه ها را نادیده می گیرد
پوزش پذیر: قبول کننده عذر و پوزش

ارایه ادبی:
کنایه← دستگیر کنایه از یاری دهنده است
واج آرایی ← صدای «ــِـ» و حرف «ش»
دستگیر و پوزش پذیر ← قافیه

 

[Ela]

🔹 ۳-پرستارِ امرش همه چیز و ک.س /// بنی آدم و مرغ و مور و مگس
معنی: تحت فرمان او است همه چیز . مثل انسان و پرنده و مورچه و مگس.

معنی کلمات:
پرستار : مطیع، فرمانبردار
مور: مورچه
بنی آدم: فرزندان حضرت آدم(در اینجا انسان ها)

ارایه ادبی:
بین مرغ، مور، مگس مراعات نظیر یا تناسب وجود دارد
بنی آدم و مرغ و مور و مگس مجاز جز به کل (از همه موجودات)
ک.س و مگس ← قافیه

 

[Ela]

🔹 ۴- یکی را به سر، برند تاج بخت /// یکی را به خاک اندر آرد ز تخت
معنی: یکی را خوش بختی دهد و دیگری را از خوشبختی کنار گذارد.

معنی کلمات:
تاج بخت: تاج خوشبختی
برنهد: می گذارد
اندر آرد: به زیر می کشد
بخت: اقبال و خوشبختی

ارایه ادبی:
تلمیح: اشاره به سوره آل عمران آیه ی ۲۲ (حکومت و فرمانروایی را به هر ک.س بخواهد می دهد و از هر ک.س بخواهد می گیرد)
تاج بر سر نهادن ← کنایه از به بزرگی رساندن
از تخت به خاک آوردن ← کنایه از پست کردن
تخت و بخت ← قافیه
جناس ناقص ← بین «بخت و تخت» و «سر و بر»
تاج بخت (خوشبختی به تاج تشبیه شده:بخت مشبه و تاج مشبه به است)

 

[Ela]

🔹 ۵-گُلستان کُند آتشی بَر خَلیل /// گروهی بر آتش بَرَد ز آب نیل
معنی: او قادر است تا آتش را برای حضرت ابراهیم (ع) تبدیل به گلستان کند و کسانی را هم در زیر آب نیل فرو برد.
معنی کلمات:
خلیل: دوست، در این درس منظور حضرت ابراهیم (ع) است
گلستان شدن: سرد شدن
ارایه ادبی:
تلمیح ← مصراع اول اشاره به داستان عبور حضرت ابراهیم از آتش و مصراع دوم غرق شدن فرعونیان و داستان حضرت موسی
تضاد بین آب و آتش
از ← مخفّف از
خلیل و نیل ← قافیه

🔹 ۶ –به درگاهِ لطف و بزرگیش بر /// بزرگان نهاده بزرگی ز سَر
معنی: به خاطر لطف و بزرگی ای که او (خداوند) دارد، همه ی انسان های بزرگ، بزرگی و توان خود را از دست می دهند.

معنی کلمات:
درگاه: آستان، پیشگاه
لطف: مهربانی
بر: ببر (فعل امر)

ارایه ادبی:
از سر نهادن ← کنایه از فراموش کردن
تکرار واژه بزرگ
جناس ناقص اختلافی بین سر و بر
بر و سر ← قافیه

 

[Ela]

🔹 ۷- جهان مُتِّفق بر الهیتش /// فرومانده از کُنهِ ماهیتش
معنی: جهان متفق هستند بر خدایی او و دنیا ناتوان مانده از یافتن ذات او.

معنی کلمات:
کُنه :حقیقت، ذات، ریشه، عمر
ماهیت :حقیقت، ذات، وجود، واقعیت
متفق: همراه بودن، اتفاق نظر داشتن
فروماندن: عاجز شدن، ناتوان شدن

ارایه ادبی:
فرومانده ← کنایه از ناتوانی
الهیتش و ماهیتش ← قافیه
جهان ← منظور انسان ها، مردم دنیا
می توان «الهیت و ماهیت» را قافیه و ضمیر پیوسته «ش» را ردیف در نظر گرفت

🔹 ۸- بشر، ماورای جلالش نیافت /// بَصَر، مُنتهای جمالش نیافت
معنی: انسان همچو او نیابد دیدگان ناتوان در یافتن انتهای جمال او.

معنی کلمات:
بشر: انسان
جمال: زیبایی
جلال: بزرگی و شکوه
بصر: چشم، بینایی
ماورا: بالاترین مقام، آنچه در پشت چیزی باشد
منتها: آخرین، پایان، آخر

ارایه ادبی:
قافیه ← جمالش (جمال او) و جلالش (جلال او)
ردیف ← نیافت
در دو کلمه «بَصَر» و«بشر» و نیز «جمال» و«جلال» جناس ناقص اختلافی
در این بیت آرایه موازنه ( ترصیع) وجود دارد:همه کلمات در مصرع اول را می توان مقابل کلمات در مصرع دوم قرار داد؛ مثال: بشر = بصر / ماورا = منتها / جلالش = جمالش / نیافت = نیافت

 

[Ela]

🔹 ۹- تأمل در آیینهٔ دل کنی /// صفایی به تدریج، حاصل کنی
معنی: نگاهی بر دل خود بیندازی او به تو صفا را عطا می فرماید.

معنی کلمات:
تأمّل: تفکر
صفا: پاکی درون
به تدریج: کم کم
حاصل کنی: به دست می آوری

ارایه ادبی:
ضافه ی تشبیهی ← آیینۀ دل (دل به آیینه تشبیه شده دل مشبه و آیینه مشبه به)
دل و حاصل ← قافیه
کنی ← ردیف

🔹 ۱۰- مُحال است سعدی که راهِ صفا /// توان رفت جز بر پی مصطفی
معنی: راه حق راه حضرت محمد{ص} و جز راه حق او هیچ راهی حق نیست و تنها در این راه می توان رفت نه راه دیگری .

معنی کلمات:
محال: غیرممکن
پی: دنباله رو
مصطفی: برگزیده؛ اینجا لقب حصرت محمد(ص) هست

ارایه ادبی:
قافیه ← صفا و مصطفی
سعدی ← تخلّص شیخ مصلح الدین شیرازی است



هدف : آشنایی و درک خدا | صفحه دهم