هنر سرامیک‌سازی

[Ayumi]

سرامیک چیست؟​

لغت سرامیک به ماده‌ای اطلاق می‌شود که از سیلیکات‌ها ساخته و حرارت داده شود. ریشه‌ی این لغت به زبان یونانی به معنای پخته شده و در زبان سانسکریت به معنای چیز‌های پخته شده است.
چینی – شیشه – بلور – سفال – آجر‌های نسوز و معمولی – کاشی – لوازم بهداشتی – وان و دستشویی – ظروف فلزی لعابی – لعاب مینا سازی و بسیاری دیگر از صنایع سیلیکات همه جزو فن سرامیک محسوب می‌شوند. به گونه‌ای که یک سوم صنایع موجود در دنیا از سرامیک تشکیل می‌شود.

 

[Ayumi]

تاریخچه‌ای از هنر سرامیک سازی​

• صرف نظر از اشیاء سرامیکی مصریان، می‌توان گفت که قدیمی‌ترین سرامیک کشف شده مربوط به ایران است که نشان از ذوق و هنر و ابتکار ایرانیان دارد. همچنین آثار ارزشمندی از زمان هخامنشیان باقی مانده است که باستان شناسان به کمک اشیاء سرامیکی باقی مانده از قدیم و بررسی آن‌ها به چگونگی زندگی گذشتگان پی بردند.
• از بعد از اسلام تا زمان سلجوقیان هنرمندان سرامیک ساز آثار زیادی را ارائه داده‌اند. پس از آن و پس از حمله‌ی مغول‌ها ساخت ظروف با سفال بیشتر تحت نفوذ هنر سرامیک سازی چین قرار گرفت و تزئین ساختمان و کاشی‌کاری رواج بیشتری پیدا کرد.
• در دوره‌ی صفویه هم هنرمندان آثار کاشیکاری ارزنده‌ای ارائه دادند و پس از آن در زمان قاجار نیز به تقلید از صفویه بیشتر بر کاشیکاری و با رنگ‌های جدید تمرکز کردند.
• نهایتا در زمان رضا شاه که احساس شد صنایع مستظرفه باید احیا شود، شروع به تاسیس کارگاه کاشی سازی کردند.

 

[Ayumi]

نحوه‌ی ساخت ظروف سرامیک​

اشیا سرامیک معولا در دو مرحله ساخته می‌شوند. ابتدا اسکلت اصلی ظرف را می‌سازند که به آن بدنه می‌گویند و پس از آن به بدنه نقش و شفافیت می‌دهند که به آن لعاب می‌گویند.

 

[Ayumi]

مرحله‌ی اول؛ ساخت بدنه​

ابتدا خاک رس را با آب مخلوط کرده، نتیجه‌ی این ترکیب یک مخلوط چسبانک و پلاستیکی است. گل حاصله را به شکل و فرم مورد نظر درآورده، سپس آن را خشک کرده و هنگامی که هیچ گونه رطوبتی در آن نبود آن را داخل کوره می‌گذارند و کم کم دمای کوره را بالا برده تا پس از ۵ الی ۶ ساعت درجه حرارت به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد برسد. سپس کوره را خاموش و صبر کرده تا سرد شود. شی که حاصل می‌شود در برابر آب بسیار محکم و بادوام است.

چند نکته در ساخت بدنه!

• نوع خاک مورد استفاده برای هر نوع ظرف و بدنه متفاوت است و برای ساخت بدنه باید چندین خاک و پودر سنگ‌های مخصوص معدنی را با اندازه‌های معین با هم ترکیب کنند تا بدنه‌ی مورد نظر ساخته شود.
• اگر چسب خاک مورد استفاده، زیاد شود و یا مواد ناخالص موجود در خاک زیاد شود، هنگام خشک کردن یا هنگام پختن در کوره دچار ترک و شکستگی می‌شود. برای رفع این مشکلات باید نسبت خاک و سنگ‌ها را در آزمایشگاه به دست آورند.
• در ساختن انواع خاک رس معمولا انواع کائولن انواع کوارتز و کوارتزیت و انواع فلدسپات و گاهی موادی از قبیل کربنات کلسیم و اکسید روی و تالک به کار می‌رود.
• پس از ترکیب خاک‌های مختلف، آن‌ها را در آسیابی به شکل استوانه می‌ریزند و گلوله‌هایی از جنس چینی سخت یا سیلکس در آن ریخته و با آب مخلوط می‌کنند تا نرم شود.
• پس از آن مخلوط گل و آب که به آن دوغاب می‌گویند در دستگاهی به نام آژیتاتور که دارای یک پروانه‌ی متحرک است ریخته و از الک عبور می‌دهند و سپس آب اضافه‌ی آن را به وسیله‌ی دستگاه فیلتر پرس می‌گیرند.
• نهایتا قالب‌های گل را پس از خروج از دستگاه فیلتر پرس به مدت حدودا یک ماه در انبار‌های گل نگهداری می‌کنند تا تخمیر لازم انجام شود.
• طی چندسال اخیر، برای تهیه‌ی گل و دیگر مراحل تهیه‌ی بدنه‌ی سرامیک، سازمان هنر‌های زیبای کشور ماشین آلات جدیدی را وارد ایران کرد و چرخ‌های کوزه گری از شکل مبتدی به شکل حرفه‌ای در آمد.

 

[Ayumi]

مرحله‌ی دوم؛ لعاب کاری​

لعاب از ترکیب کردن چند نوع خاک و سنگ از قبیل: کائولن و کوارتز و فلاسیات و بعضی مواد شیمیایی مثل کربنات سدیم و براکس و اسید بور یک و گاهی اوقات از بعضی مواد مخصوص ساخته می‌شود. لعاب را ابتدا با ترکیب‌های مختلف و به رنگ مورد نظر می‌سازند و سپس به شیوه‌های مختلف آن را روی اشیاء مختلف می‌دهند، اشیاء لعاب داده شده برای پخت مجدد در کوره قرار می‌گیرند و پس از پخت قابل استفاده می‌شود.

 

[Ayumi]

کاربرد‌های سرامیک​

این روز‌ها سرامیک به دلیل پایداری و استحکام و مقاومتش در برابر تغییرات درجه‌ی هوا و مقاومتش در مقابل عوامل مخربی مثل باکتری‌ها و موریانه … بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

موارد استفاده‌ی سرامیک عبارتند از:
ظروف غذا خوری – سرویس‌های چای خوری – لوازم دستشویی و حمام – مقره‌های برق – چینی‌های داخل لوازم الکتریکی – آجر بنا – مواد نسوز مورد مصرف در صنایع مختلف – وسایل تزیین منازل و …

 

[zahrasolimani]

 

[zahrasolimani]

 

[zahrasolimani]

 

[zahrasolimani]