جامعه ایرانی سنت های عید سعید فطر در بین ترکمن ها

[اولدوز]

گنبدكاووس - ایرنا - عید فطر به عنوان یكی از 2 عید بزرگ اسلامی، در بین تركمن ها از ارج و قرب بالایی برخوردار است و از قدیم الایام به عنوان یكی از مهمترین اعیاد، گرامی داشته شده و با سنت های خاصی در بین این قوم همراه بوده است.

 

[اولدوز]

با رسیدن به روزهای پایانی ماه مبارك رمضان، خانواده های تركمن در استان گلستان بخصوص خردسالان را شور و شوق عید فرا می گیرد و آنان خود را برای برگزاری عیدی كه پاداش یك ماه عبادت و روزه داری در ماه مبارك رمضان قلمداد می كنند، آماده می كنند.
نظافت و رفت و روب خانه و منزل و خرید عید شامل لباس و كیف و كفش بویژه برای خردسالان و كودكان و نیز خرید شیرینی و انواع آجیل و میوه برای سفره عید از مهمترین فعالیت هایی است كه خانواده های تركمن را در چند روز پایانی ماه مبارك رمضان به خود مشغول می كند.
در این ایام بازارهای شهرهای تركمن نشین استان گلستان از جمله گنبدكاووس، آق قلا، بندرتركمن و كلاله پررونق است و در گنبدكاووس علاوه بر فعالیت معمول فروشگاه ها، بازارهای شبانه نیز در خیابان های این شهر دایر می شود كه تا وقت سحر فعال بوده و مایحتاج ایام عید خانواده ها عمدتا شامل انواع پوشاك و انواع آجیل و شیرینی و نیز وسایل وملزومات خانگی را ارائه می كنند.

 

[اولدوز]

پخت نوعی نان روغنی مخصوص كه در زبان تركمنی ' قوقون ' گفته می شود و توزیع آن در بین همسایگان نیز از رسومی است كه معمولا در سه روز پایانی ماه مبارك رمضان در خانه های تركمن ها انجام می شود و ریشه در سنت های قدیمی این قوم دارد.
شیوه پخت قوقون به این ترتیب است كه خمیرهایی به اندازه كف دست را در روغن داغ، سرخ می كنند و در باب فلسفه توزیع آن گفته می شود در زمان های قدیم كه شیرینی ها به شكل امروز و به وفور حداقل در بین تركمن ها موجود نبوده، قوقون به عنوان شیرینی عید پخته و بین همسایگان توزیع می شده و این رسم هنوز هم به قوت خود باقی مانده است.
پرداخت زكات فطره نیز به عنوان وظیفه شرعی و دینی در بین تركمن ها كه اهل سنت هستند، رعایت شده و مقدار آن برای هر فرد توسط علمای دینی تعیین و اعلام می شود.
زكات فطره بایستی تا پیش از برگزاری نماز عید به افراد مستحق پرداخت شود و تركمن ها مبلغ تعیین شده از سوی علمای خود را به ازای هر نفر به عنوان یك وظیفه دینی و شرعی پرداخت می كنند.
روز عید در بین تركمن ها با حضور گسترده مردان و جوانان و كودكان در نماز عید آغاز می شود و تقریبا تمام كسانی كه عذر خاصی نداشته باشند در این آیین مذهبی شركت كرده و ضمن ادای فریضه نماز عید، از وعظ و سخنرانی علمای مذهبی خود استفاده كرده و اجر معنوی و پاداش یك ماه روزه داری و عبادت خود را تكمیل می كنند.

 

[اولدوز]

آیین نماز عید در بین تركمن ها صحنه دید و بازدیدهای دوستان و آشنایان نیز هست و دوستان قدیمی كه ممكن چندین سال همدیگر را ندیده باشند، توفیق دیدار در این اجتماع گسترده دینی و معنوی را یافته و ضمن تبریك عید به همدیگر، صله رحم را نیز برجای می آورند.
با رفتن مردان خانه به نماز عید، سایر اعضای خانواده با چیدن سفره عید كه بزرگ و مفصل است و با انواع آجیل و شیرینی و میوه تزیین می شود، مهیای پذیرایی از مهمانان عید می شوند و در این بین رسم عیدی دادن مخصوصا به كودكان و خردسالان پررونق است و باعث حاكم شدن فضاب شادای و شعف خاص می شود.
بازار دید و بازدید خانواده ها و دوستان و تبریك عید فطر كه همراه با آرزوهای نیك از جمله توفیق رسیدن به ایام ماه مبارك رمضان و عید فطر آینده در قالب جمله های دعایی است و از آیین نماز عید و در محل عیدگاه آغاز می شود، در چند روز بعد از عید نیز در بین تركمن ها گرم و پررونق است.
تركمن ها به دید و بازدید ایام عید اهمیت خاصی می دهند و به همین دلیل سفره های عید در خانواده ها تركمن معمولا تا سه روز پهن است و دوستان و آشنایان با اغتنام از فرصت عید، ضمن برجای آوردن صله رحم و تبریك عید كه توصیه اسلامی هم محسوب می شود، با جمع شدن دور هم در فضایی آكنده از صمیمیت و شادی، مشكلات روزمره را به فراموشی می سپارند.

 

[اولدوز]

دید و بازدید عید مختص به وقت خاصی نیست و تا پاسی از شب نیز مهمانان عید می توانند سرزده به خانه دوستان و اقربا بیایند و ضمن تبریك عید و برجای آوردن رسمی كه رنگ و بوی مذهبی نیز دارد، دور هم نشینی ساده و صمیمی را به صرف چای و شیرینی و میوه تجربه كرده و اسباب طرب وشادی همدیگر را فراهم می كنند.
كودكان و نوجوانان اعم از دختر و پسر نیز در دسته های چندین نفری در حالی كه لباس های نو پوشیده اند، یك به یك به خانه دوستان و اقوام خود سرزده و ضمن تبریك عید، بر سر سفره های عید پذیرایی می شوند كه خالی از شیطنت های كودكانه از جمله ریختن آجیل و تخمه در جیبهایشان نیز نیست.
پذیرایی از مهمان رسمی پسندیده است كه از دیرباز در بین تركمن ها مرسوم بوده و فلسفه چیدن سفره های رنگارنگ در ایام عید نیز ریشه در همین سنت پسندیده دارد؛ تركمن ها معتقدند مهمان كه به خانه می آید باید از او پذیرایی شود ولو به قدر تكه نانی و پیاله چایی و در ایام عادی نیز كه اقربای نزدیك و در و همسایه به صورت سرپایی نیز به دیدار می آیند و قصد نشستن ندارند، به آنان نان تعارف می شود.

 

[اولدوز]

اعیاد، اعم از فطر و قربان در بین تركمن ها، ایام دور ریختن كدورت ها نیز هست و خویشاوندان و دوستانی كه به هر دلیل با همدیگر قطع رابطه كرده باشند، معمولا در این ایام دست از كدورت ها شسته و با رفتن به منازل همدیگر، رسم دوستی و قرابت را دوباره برقرار و رابطه های منقطع را متصل می كنند.
عید فطر به همراه عید قربان از اعیاد بزرگی است كه تركمن ها در نكوداشت آن می كوشند و سنت های خاص خود را در بزرگداشت این دو عید بزرگ اسلامی دارند.
شهرستان های گنبدكاووس، كلاله، مراوه تپه، آق قلا، بندرتركمن و گمیشان از شهرستان های عمده تركمن نشین در استان گلستان است كه اهل سنت بوده و با آداب ورسوم وفرهنگ خاص خود در كشور شناخته می شوند.