آموزشی سوالات درس ۴ فلسفه دوازدهم

[baran.kh]

بسم الله الرحمن الرحیم

 

[baran.kh]

.نظر دموکریتوس درباره ماده اولیه تشکیل دهنده جهان و نحوه پیدایش عناصر و اشیاء فعلی در جهان را بنویسید.
پاسخ: به نظر او ماده اولیه تشکیل دهنده جهان اتم ها و ذرات ریز تجزیه ناپذیر و غیر قابل تقسیمی هستند که در فضای غیر متناهی پراکنده بودند و برخورد اتفاق این ذرات سرگردان سبب پیدایش عناصر و اشیاء فعلی در جهان شده است.

۲-نظریه مه بانگ (بیگ بنگ) را تعریف کنید.
پاسخ: بر اساس این نظریه جهان کنونی و میلیاردها کهکشان بر اثر یک انفجار بزرگ آغاز شده و به تدریج گسترش یافته است.

۳- لازمه و نتیجه هر یک از اصول زیر چیست؟
پاسخ: اصل علیت: ارتباط و پیوستگی میان هر شیء و منشأ آن اصل وجوب بخشی علت به معلول : تخلف ناپذیری و حتمیت در نظام هستی اصل سنخیت میان علت و معلول: نظم و قانونمندی های معین میان دسته های مختلف پدیده ها

۴- چهار معنی « اتفاق » را ذکر کنید و با مثال توضیح دهید.
پاسخ: معنای اول: (نفی ضرورت و اصل وجوب بخشی علت به معلول) یعنی میان حوادث جهان و پدیده های آن هیچ رابطه ضروری نیست. برای مثال همه عوامل پیدایش باران وجود داشته باشد ولی باران نبارد.
معنای دوم: (نفی سنخیت علت و معلول) یعنی سنخیت و تناسبی میان اشیاء و آثار آن نیست و چه بسا پدیده ای ظاهر شود که هیچ ربطی به آن ندارد. مثلا آفتاب سبب تاریکی شود یا یخ باعث حرارت و گرما بشود.
معنای سوم: (نفى غایتمندی حوادث جهان) به معنای نبودن غایت و هدف خاص در حرکات و نظم جهان
معنای چهارم: رخ دادن حوادث پیش بینی نشده – به طور مثال دیدن دوستی قدیمی در یک فروشگاه

۵- انواع علت را نام برده و با مثال تعریف کنید.
علت تامه: هرگاه وجود تنها یک علت باعث پیدایش معلول شود آن علت را تامه می نامند برای مثال آفتاب علت روشنایی است.
علت ناقصه: در مواردی که یک معلول یا پدیده از مجموعه ای از عوامل و علت ها پدید می آید به هر یک از آن عوامل، علت ناقصه گفته می شود.
برای مثال برای نوشتن روی کاغذ، وجود قلم ، انسان ، کاغذ و اراده انسان و … برای نوشتن باید باشد هر یک از این عوامل علت ناقصه هستند و مجموعه عوامل علت تامه می باشند.

 

[baran.kh]

۶- پذیرش اتفاق به معنی دوم (نفی سنخیت) چه تاثیری در اندیشه و سبک زندگی یک فرد دارد؟ (انکار اصل سنخیت چه آثار و نتایجی به دنبال دارد؟)
پاسخ: الف) پذیرش این معنای اتفاق نفی سنخیت و تناسب علت و معلول را به دنبال دارد، اگر کسی واقعا اصل سنخیت را انکار کند و پدید آمدن هر چیزی را از هر چیزی ممکن بداند به هیچ کاری دست نخواهد زد مثلا نمی تواند برای رفع تشنگی آب بنوشد زیرا رابطه ای میان آب و رفع تشنگی مشاهده نمی کند.
ب) علاوه بر این چنین فردی نمی تواند نظم و هماهنگی موجود در طبیعت را تبیین کند و حتی نمی تواند دانشمندان را به کشف علل طبیعی پدیده ها تشویق کند.
ج) در حقیقت انکار اصل سنخیت بی اعتباری و و بی اعتنایی به همه علوم است و متناقض با هستی نظام مند و قانومند است.

۷- پذیرش اتفاق به معنی سوم یعنی نفی غایتمندی جهان چه تاثیری در تفکر و سبک زندگی یک فرد دارد؟
پاسخ: پذیرفتن این معنای اتفاق نفی علت نخستین جهان و آفریننده است زیرا غایتمندی جهان به این معناست که همه حوادث باهدف مشخص و از پیش تعیین شده رخ می دهد و قبول این غایتمندی فقط با پذیرش علت نخستین یا علت العلل (خداوند) امکان پذیر است. پس اگر کسی نظم و غایتمندی جهان را نپذیرد خدا را نپذیرفته است.

۸- کدام دسته از فلاسفه اتفاق به معنای نفی غایتمندی را قبول ندارند؟ توضیح دهید
پاسخ: آن دسته از فلاسفه که برای جهان علت نخستین و آفریننده را اثبات می کنند معتقدند که این نوع اتفاق امکان پذیر نیست و همه حوادث جهان از ابتدا تا کنون در جهت یک هدف و غایت از پیش تعیین شده قرار دارند. یعنی این جهان به سوی کمال خود در حرکت است و مرحله به مرحله کامل تر می شود.

۹- کدام دسته از فیلسوفان اتفاق به معنای نفی غایتمندی جهان را قبول دارند؟
پاسخ: گروهی از فیلسوفان که به خداوند و علت نخستین برای جهان معتقد نیستند غایتمندی زنجیره حوادث را نیز انکار می کنند و حتی وجود فرایند های تکاملی در جهان را امری اتفاقی می دانند که از پیش تعیین شده نبوده است.

۱۰- تنها معنای صحیح اتفاق کدام است؟ چرا ؟
پاسخ: اتفاق به معنی چهارم یعنی رخ دادن حوادث پیش بینی نشده ، زیرا با هیچ یک از اصول و لوازم علیت مخالف نیست بنابراین کاربرد درستی دارد و مربوط به علم ناقص و محدود ما نسبت به حوادث پیرامونی است.

 

[baran.kh]

۱۱- آیا کسی وجود دارد که معنای اول اتفاق یعنی نفی ضرورت و وجوب بخشی علت به معلول را پذیرفته باشد؟
پاسخ: خیر هیچ فیلسوفی موافق این معنا نیست.

۱۲- چرا گاهی برخی از مردم گمان می کنند رابطه ضرورت میان علت و معلول برقرار نیست؟
پاسخ: زیرا آنان از تمام اجزای علت آگاه نیستند یعنی ممکن است علت ناقص باشد و مجموعه عوامل لازم برای پدید آمدن معلول کافی نباشد.

۱۳- کدام گروه از فلاسفه اتفاق به معنای سوم یعنی نفی سنخیت را قبول ندارند؟
پاسخ: هیچ کدام از فلاسفه اسلامی از جمله ملاصدرا ، طباطبایی و ابن سینا و برخی فیلسوفان اروپایی این معنا را قبول ندارند. دیدگاه فلاسفه در مورد اتفاق به طور خلاصه
اتفاق به معنای اول (نفی ضرورت): هیچ ک.س موافق نیست.
اتفاق به معنای دوم (نفی سنخیت): فیلسوفان اسلامی و برخی فیلسوفان اروپایی مخالفند.
اتفاق به معنای سوم (نفى غایتمندی) گروهی که به علت نخستین و خداوند معتقدند مخالف این معنا هستند. گروهی که به خداوند و علت نخستین اعتقاد ندارند این اتفاق را قبول دارند.
اتفاق به معنای چهارم (رخ دادن حادثه پیش بینی نشده): همه فیلسوفان این معنا را قبول دارند.

۱۴- اشعار زیر کدام یک از معانی اتفاق را رد می کنند؟
پاسخ: الف) گندم ز گندم بروید جوزجو (نفی سنخیت)
ب) از جمادی مردم و نامی شدم وز نما مردم به حیوان برزدم (نفى غایتمندی)