آموزشی سوالات درس ۸ فلسفه دوازدهم

[baran.kh]

بسم الله الرحمن الرحیم

 

[baran.kh]

- در تاریخ تمدن اسلامی عقل و علوم عقلی از چه جایگاهی برخوردار بود ؟
پاسخ: در این تمدن علوم عقلی و به خصوص فلسفه گسترش فراوان و چشمگیری داشته است و فیلسوفانی ظهور کردند که شهرت جهانی داشته و در طراز چند فیلسوف اول تاریخ شمرده می شوند. عقل در فرهنگ عمومی مسلمانان جایگاه ممتاز و ویژه ای به دست آورد و همواره از عقل تجلیل می شد.

۲- عامل اصلی توجه به عقل و عقلانیت در جهان اسلام چه بود و چه نتیجه ای به دنبال داشت؟
پاسخ: یکی از این عوامل مهم پیام الهی (قرآن و سخنان پیامبر اکرم و عترت گرامی ایشان بود. از این رو عقل در میان مسلمانان جایگاه ممتازی بدست آورد و این جایگاه ممتاز سبب حرکت عمومی مسلمانان به سوی علم و دانش در حوزه های مختلف شد و عموم شاخه های دانش از جمله فلسفه رشد فوق العاده ای کرد.

۳- مخالفت با عقل در جهان اسلام در چه قالب ها و اشکالی صورت می گرفت؟
پاسخ: ۱- تنگ و محدود کردن دایره اعتبار و کارآمدی عقل در عین پذیرش آن
۲- مخالفت با فلسفه و منطق تحت عنوان دستاوردی یونانی و غیر اسلامی

۳- یکی از اشکال مخالفت با عقل در جهان اسلام، مخالفت با فلسفه بود. دلیل این مخالفان چه بود؟
پاسخ: آن ها می گفتند که دانش فلسفه از یونان وارد جهان اسلام شده و دربر دارنده ی عقاید کسانی مانند سقراط، افلاطون و ارسطو است و این عقاید با عقاید اسلامی سازگار نیست.

۴- فیلسوفان مسلمان به کسانی که با فلسفه به دلیل یونانی بودن و عدم سازگاری با عقاید اسلامی مخالفت می کنند چه پاسخی می دهند؟ (سه دلیل بیاورید) (نهایی خرداد۹۹)
پاسخ: اولا بسیاری از آرای فیلسوفانی مانند سقراط و افلاطون و ارسطو با آموزه های اسلامی سازگاری دارد.
دوما فلسفه دانش و شاخه ای از معرفت است که هر فردی از هر ملت و نژادی می تواند وارد این شاخه از دانش بشود.
سوما دانش فلسفه به معنی پیروی و تقلید از فیلسوفان نامدار نیست بلکه به معنای بحث استدلالی درباره حقیقت اشیاست و در درستی یا نادرستی یک دانش، عقل و استدلال قضاوت می کند نه نژاد و قومیت یک اندیشمند .

 

[baran.kh]

- یکی از اشکال مخالفت با عقل در جهان اسلام تنگ و محدود کردن دایره اعتبار و کار آمدی عقل بود دلیل این مخالفان را بنویسید.
پاسخ: زیرا آنان معتقد بودند برخی روش های عقلی در مسائل دینی کاربرد ندارند و کسانی که از این روش ها استفاده می کنند مرتکب خطا شده و به دین آسیب وارد می کنند.

۶- دو مصداق و کاربرد عقل نزد فلاسفه مسلمان را بنویسید.
پاسخ: ۱- عقل به عنوان وجودی برتر و متعالی در هستی
۲-عقل به عنوان قوه ی استدلال و شناخت

۷- چهار مورد از ویژگی های « عقول» در فلسفه اسلامی را بنویسید.
پاسخ: اولین مخلوق خداوند- روحانی و غیر مادی- فوق عالم طبیعت واسطه فیض رسانی به مخلوقات

۸- فارابی عقل فعال را به چه چیزی تشبیه می کند؟ چرا ؟
پاسخ: مقام و منزلت عقل فعال نسبت به انسان مانند آفتاب است نسبت به چشم. همان طور که آفتاب نور بخشی می کند تا چشم انسان ببیند و بینا شود عقل فعال نیز نخست چیزی به قوه ی عقلی آدمی می رساند به طوری که فعالیت عقلی برای انسان ممکن می شود و در نتیجه عقل شروع به فعالیت کرده و به ادراک حقایق نائل می شود.

۹- در فلسفه اسلامی وظیفه عقل فعال چیست و مقام آن نسبت به انسان مانند چیست؟
پاسخ: این عقل عامل فیض رسانی به عقل انسان هاست. مقام آن نسبت به انسان مانند آفتاب نسبت به چشم است.

۱۰- پیام فلسفی این شعر چیست ؟ توضیح دهید
پاسخ: « غیر این عقل تو ، حق را عقل هاست که بدان تدبیر اسباب سماست » علاوه بر عقل انسان عالمی به نام عالم عقول وجود دارد که موجودات آن (فرشتگان) مجرد از ماده و فوق طبیعت هستند و واسطه فیض رسانی خداوند به عوالم دیگر می باشند.

 

[baran.kh]

۱۱- مراحل عقل را از نظر فیلسوفان مسلمان به ترتیب بنویسید و هر کدام را تعریف کنید.
پاسخ: ۱- عقل هیولائی: هنگامی است که انسان هیچ ادراک عقلی ندارد اما استعداد و آمادگی درک معقولات را دارد مانند نوزادی که تازه متولد شده است.
۲- عقل بالملکه: در این مرحله عقل درکی اولیه از قضایای ضروری پیدا می کند مثلا می داند که یک چیز نمی تواند هم باشد و هم نباشد. در این مرحله انسان می تواند دانش ها را کسب کند.
۳- عقل بالفعل: در این مرحله عقل شکوفا شده و به فعلیت رسیده و با تمرین و تکرار دانش هایی را کسب می کند .
۴-عقل بالمستفاد: در این مرحله انسان به طوری بر دانش هایی که کسب کرده مسلط است که از هر کدام بخواهد می تواند استفاده کند مانند یک استاد ریاضی که هر مسئله ریاضی را به راحتی حل می کند.

۱۲- از دیدگاه فیلسوفان مسلمان اساس پذیرش هر آیین و اعتقادی چیست؟ آنان کدام نوع استدلال ها را معتبر می دانند؟
پاسخ: از نظر آنان اساس پذیرش هر اعتقادی استدلال عقلی است و همه راه های عقلی شناخت و انواع استدلال ها از جمله استدلال تجربی، تمثیل و برهان عقلی محض هر کدام در جایگاه خود معتبر و مورد قبول هستند.

۱۳- از نظر فیلسوفان مسلمان چه نوع ایمانی ارزشمند است؟
پاسخ: ایمانی ارزشمند است که پشتوانه عقلی داشته باشد و ایمانی که از عقل و علم و دلیل تھی باشد ارزش چندانی ندارد و چه بسا انسان را به سوی کارهای غلط و اشتباه نیز بکشاند.

۱۴- راه های رسیدن به حقیقت و معرفت را از نظر فلاسفه اسلامی بنویسید.
پاسخ: وحی- استدلال عقلى- شهود قلبی و عارفانه

۱۵- چرا گاهی برخی از افراد احساس می کنند میان دستاوردهای عقلی و داده های وحی دست درازی وجود دارد؟
پاسخ: زیرا انسان ها توانمندی های عقلی محدود و متفاوتی دارند و ممکن است از استدلال عقلی درست استفاده نکنند و به نتیجه های نادرست برسند.

 

[baran.kh]

۱۶- در مواردی که انسان گمان کند میان داده های عقلی و وحی الهی دست درازی وجود دارد باید چه اقدامی انجام دهد؟
پاسخ: انسان باید تلاش علمی خود را افزایش دهد و از دانش دیگران بهره ببرد تا بتواند خطاهای خود را اصلاح نموده و از توهم و گمان دست درازی میان دستاوردهای عقلی و وحیانی رهایی یابد.

۱۷- آیا از دیدگاه ملاصدرا میان دستاوردهای عقلانی با وحی و دین الهی تعارضی وجود دارد؟
پاسخ: سخن او را در این زمینه بیان کنید. خیر- او می گوید امکان ندارد که احکام و قوانین دین حق و روشن الهی با دانش و معرفت قطعی و یقینی عقل در تقابل باشد و نفرین بر فلسفه ای که قوانینش مخالف و متضاد با قرآن و سنت باشد.

۱۸- عقیده و معیارهای مشترک عموم فیلسوفان مسلمان را در مورد پذیرش آیین و اعتقادات بنویسید.
پاسخ: ۱- پذیرش هر اعتقاد و آیینی نیازمند استدلال عقلی است.
۲- عقل بهترین ابزار برای تفکر در آیات و روایات است.
۳- استدلال عقلی، وحی الهی و شهود قلبی هر سه راه های کسب معرفت و حقیقت هستند.

۱۹- در مورد رابطه عقل و دین چه تفاوت اساسی میان فیلسوفان مسلمان با رهبران کلیسا وجود دارد؟
پاسخ: از نظر فلاسفه مسلمان عقل و دین نه تنها هیچ دست درازی و تضادی ندارند بلکه موید یکدیگر هستند. و عقل بهترین ابزار برای کسب معارف و حقایق دینی است. و ایمانی ارزشمند است که پشتوانه عقلی داشته باشد. اما از دیدگاه رهبران کلیسا عقل با دین در تضاد و مخالفت است و عقل هیچ جایگاهی در دین ندارد و ایمان انسان را به خطر می اندازد.

۲۰- چرا فیلسوفان مسلمان به دو گروه عقل گرا و تجربه گرا تقسیم نشدند؟
پاسخ: زیرا آنان همه راه های عقلی شناخت و انواع استدلال های تجربی، تمثیلی و برهان عقلی محض را در جایگاه خود درست و معتبر می دانستند و می گفتند ما فرزندان دلیل هستیم و هر مکتب و آیینی که دلایل استوارتری داشته باشد می پذیریم. (در حقیقت مسلمانان انواع ابزارهای شناخت از جمله حس، قلب و عقل را در جای خود معتبر می دانستند).