آموزشی شعر انتقادی

[شهرزاد قصه گو]

چکیده:
شعر سیاسی - انتقادی، شاخه‌ای از شعر تعلیمی است . شاعر در این نوع شعر از سویی از مظالم و بیدادگریهای حاکمان و عاملان آنان انتقاد می‌کند، و از سویی دیگر می‌کوشد آموزه‌هایی از سیاست و اجتماع را به مخاطبان خود بیاموزد و آنان را نسبت به امور جاری زندگی بیاگاهاند و به وظایفشان آشنا کند و واقعیت‌هایی را به آنان بنمایاند که خود کامگان همواره می‌کوشند در حجاب بماند.

 

[شهرزاد قصه گو]

شیوه‌هایی که شاعران این نوع شعر برای بیان مضامین سیاسی - انتقادی بر می‌گزینند، تابع شرایط سیاسی و اجتماعی است . گاهی شاعر به طور مستقیم و زمانی به شیوهء غیرمستقیم از ستمگران و نابسامانیهای اجتماعی انتقاد می‌کند و بعضا" از هجو و طنز سود می‌برد.

 

[شهرزاد قصه گو]

شعر سیاسی - انتقادی در قالبهای ادبی مختلفی سروده شده است ، اما قالبهایی که شاعران به آن توجه بیشتری کرده‌اند، مثنوی و قطعه است ، زیرا این قالبها به لحاظ داشتن ویژگی تعلیمی دارای زبانی نسبه ساده و قابل فهم می‌باشند و ویژگیهای زبان مردم از قبیل تمثیل و مثل و داستان را در این قالبها برای بیان موثر سخن می‌توان به کار برد.

 

[شهرزاد قصه گو]

در شعر سیاسی - انتقادی، اخلاق شاعری نیز تغییر می‌یابد. و شاعر استعداد خود را برای خوشامد خودکامگان به کار نمی‌برد، بلکه می‌کوشد آنان را تحقیر کند، و در مقابل، شاعر خود را در برابر مردم مسوول و متعهد می‌داند.

 

[شهرزاد قصه گو]

شاعران برجسته‌ای که مضامین انتقادی را در شعر خود به کار برده‌اند با توجه به محتوای شعرشان به چند گروه تقسیم می‌شوند . گروهی از آنان معترض و پرخاشگرند و از وضع نامطلوب موجود انتقاد می‌کنند، بدون آن که وضع مطلوب خود را بیان نمایند.

 

[شهرزاد قصه گو]

دسته‌ای دیگر چون شاعران حبسیه‌سرا، این مایه شهامت را ندارند و به جای اعتراض به حاکمان زمان خود را، از چرخ و روزگار معترضند و صفاتی چون خودسری و ستمگری را به آن می‌دهند.

 

[شهرزاد قصه گو]

تعدادی از شاعران نیز دارای تفکری عمیق در زمینهء سیاست می‌باشند و اینان علاوه بر انتقاد از وضع موجود، وضع مطلوب مورد نظر خویش را در آثار خود عرصه کرده‌اند. برخی دیگر از شاعران با این که دارای مشرب عرفانی هستند، درشعر خود به مضامین انتقادی نیز توجه کرده‌اند.

 

[شهرزاد قصه گو]

دورهء قاجاریه تا آغاز مشروطه‌خواهی، دو نوع شعر و ادب در جریان بوده است ، یکی ادب رسمی و درباری است و دیگر غیر رسمی و به دور از دربار جریان دارد. این ادب اخیر که بعضا منثور است و به شکل نمایشنامه، داستان و سفرنامه عرضه شده است ، کاملا سیاسی - انتقادی است .

 

[شهرزاد قصه گو]

که از موضوع بحث این رساله خارج است ، اما ادب رسمی و درباری این دوره که به بازگشت ادبی مشهور است به دو شاخه تقسیم می‌شود، یک شاخه آن کاملا به دربار وابسته است و به سیاست توجهی ندارد و مضمون اصلی شعر آنان مدح ممدوح و توصیف طبیعت است .

 

[شهرزاد قصه گو]

شاخهء دیگر به جهت این که شاعران آن وجدانی بیدار داشته‌اند، نسبت به مظالم و بیدادگریهای شاهان و عاملان آنان سکوت نکرده و اعتراض و پرخاش و انتقاد خود را ابراز کرده‌اند. مشهورترین شاعران این گروه، قائم مقام فراهانی، یغمای جندقی و فتح‌الله خان شیبانی می‌باشند، که آثارشان مشحون از انتقاد سیاسی و اجتماعی است .