آموزشی صفر تا صد انشا نویسی(جلسه‌ی5)

[NIRI]

اجزا و عناصر انشا

در یک نگاه کلی و با یک تعریف جامع ، انشا نویسی در زمره ی متن های ادبی قرار می گیرد. اگر مروری بر نگارش متن های ادبی ، نظیر رمان ها ، نامه ها و … داشته باشید، در می یابید که هر متن ادبی و یا اصولا هر متن نگارش شده ، حتی یک خاطره روزانه نیز ، دارای اجزا و عناصری است که بر طبق آن ، متن مورد نظر در یک چارچوب اصولی آماده ی نگارش گردیده و به رشته ی تحریر در می آید.

انشا نیز به مانند هر کدام از این متن ها و گونه های ادبی ، دارای اجزا و عناصری است که شاکله ی یک انشا را شکل میدهند. هر چند که این اجزا و عناصر به مثابه رمان نویسی و یا نامه نگاری ، پیچیده و سخت نیست و صورت ساده ای دارد اما با همین سادگی خودش می تواند تاثیر بسیار زیادی بر روی ساختار انشا نویسی کودکان و نوجوانان ما بگذارد.

از این رو بسیار مهم دیدیم که ابتدا به امر ، پیش از آنکه وارد مباحث تمرینی انشا نویسی شویم ، مروری بر این اجزا و عناصر داشته باشیم و سپس از آن بعنوان یک پیش نیاز برای رسیدن به مقصود اصلی خودمان ، یعنی یک انشای اصولی بهره بگیریم. اجزا و عناصر هر انشا به شرح زیر است :

 

[NIRI]

عنوان و موضوع انشا

هر انشایی در پی یک عنوانی شکل می گیرد. در واقع هیچ انشایی وجود ندارد که عنوانی نداشته باشد ، حتی انشاهای آزاد که معلمین گرامی به کودکان و نوحوانان تکلیف می کنند ، نیز باید دارای عنوانی مشخص باشد تا نویسنده دقیقا سیر متن خویش را بداند و دریابد که دقیقا در چه بابی قرار است در یک قالب محدود و یک فرمت بسیار مینیمال ، دست به نگارش یک متن بزند.

از این رو عنوان اساسی ترین اجزا و عنصر هر انشایی است. حال سوال اصلی این است که عنوان چیست و عنوان چگونه می تواند به یک انشا جهت دهد و آن را تحت تاثیر قرار دهد؟ نخستین پاسخی که باید خدمتتان ارائه دهیم ، ذکر این نکته است که یک عنوان ، نه تنها موضوع یک انشا را در بر دارد ، بلکه در دل خود ایده ی نگارش یک انشا را نیز همراه می کند و این باعث می شود که یک نویسنده علاوه بر آگاهی از موضوع ، خط فکری خودش را در رقم زدن یک انشا نیز بیابد.

در فضای آموزش انشا نویسی و زنگ های انشا نویسی مدارس در ایران و در تمام دنیا ، عمدتا موضوع انشا به کودک و یا نوجوان دااده می شود و سپس او با توجه به موضوعی که در اختیار او قرار گرفته است ، دست به نگارش یک انشا می زند.

پس از این رو می توانیم بگوییم که اساسی ترین و حیاتی ترین رکن هر انشا که در دل عنوان انشا رخ میدهد ، عمدتا برای کودکان و نوجوانان آشکار است و این کمک بسیاری به آن ها می کند.

دیگر موردی که لازم بذکر است ، ذکر این نکته است که موضوع انشا و یا همان عنوان انشا ، در دل خود قالب ونوع انشا را نیز مشخص می کند.

شما به محض خواندن موضوع انشا می توانید تشخیص دهید که این انشا بعنوان مثال از نوع توصیفی است و یا اینکه در قالب تحلیلی قرار گرفته است؟ پس دیگر لطفی که در اختیار نویسنده ی یک انشا قرار می گیرد ، مقوله ی عنوان و یا موضوع انشا با پس زمینه ی قالب انشا نویسی است.

 

[NIRI]

هنگامی که شما موضوع و عنوان انشا را داشته باشید و از سویی قالب آن را نیز در موضوع و عنوان پیدا کرده باشید ، از مرحله ی ایده یابی برای نوشتن گذشته اید و تنها وظیفه ی ایده پردازی بر روی دوش نویسنده قرار می گیرد.

از این رو می توان این چنین گفت که یک عنوان ، ایده را در اختیار دانش آموز قرار میدهد ، مسیر رسیدن به ایده پردازی را در گرو قالب های انشا نویسی و انواع آن در اختیار قرار میدهد و این میان تنها کاری که باید یک دانش آموز و یک نویسنده انجام دهد این است که همه ی این عناصر را درک کند و سپس به خلق آنچه که باید و شاید بپردازد.

پس این نکته را به خاطر داشته باشید که اگر در گام های نخستین از تمرین و تدریس انشا نویسی به کودکان و نوحوانان هستید ، عنوان و موضوع انشا را بسیار عالی و با وضوح محتوایی بسیار بالا برای نویسنده ی انشا شرح دهید تا او پیش زمینه های لازم را برای نوشتن انشایش بدست آورد.

 

[NIRI]

مقدمه ی انشا

هر انشایی با یک پاراگراف آغازین شروع می شود . در واقع در پاراگراف نخستین هر انشا ، نویسنده سعی می کند ، تمام مواردی را که قرار است در یک انشا به آن اشاره کند را بیان کند و سپس به تفصیل در طول انشا همه ی آن موارد را بررسی کند.

برای یک نویسنده ی انشا ، پاراگراف نخستین ، همیشه حکم یک نقشه ی راه برای ادامه ی مسیر انشا نویسی را دارد. حال سوالی که باید در این بخش مطرح شود این است که مقدمه ی یک انشا را دقیقا چه چیزهایی تشکیل میدهد و مقدمه ی یک انشا دارای چه موارد و محتوایی است؟

مقدمه ی یک انشا در گام نخست ، جهت گیری و تفکر نویسنده را نسبت به عنوان انشا نشان میدهد.

این امر کاملا بستگی به عنوان انشا و همچنین قالب و نوع انشا دارد. بعنوان مثال هنگامی که می خواهید انشایی با موضوع :

” ثروتمند شدن بد است یا خوب ؟ ” نگارش کنید ، نخستین چیزی که به ذهن شما خطور می کند این است که شما یک عنوان دارید که کاملا در قالب انتخابی و تصمیم گیری مطرح شده و طرح ریزی شده است و مخاطبی که انشای شما را می شنود و یا می خواند ، در وهله ی نخست به دنبال جهت گیری فکری شما در باب عنوان است.

شما نخستین کاری که باید در نگارش یک انشا انجام دهید ، این است که جهت گیری خودتان را نسبت به عنوان انشا مشخص کنید.

بعنوان مثال در همین عنوان ” ثروت مند شدن بد است یا خوب ؟ ” شما باید نخست نظر خود را بیان کنید و مخاطب را آگاه کنید که ثروت مند شدن از نظر شما خوب است یا بد.

یا اگر همین مثال را در موضوع انشایی چون ” بهار را توصیف کنید ” ، بررسی کنیم ، شما بعنوان یک نویسنده ی انشا باید ابتدا به این امر اشاره کنید که چه چیزی در فصل بهار بیش از همه چیز نگاه شما را جلب می کند. فرض کنید اگر شما می خواهید بهار را با طبیعت آن مورد وصف و توصیف قرار دهید ، اولین جمله ی شما طبیعتا توصیفی از طبیعت بهار خواهد بود و یا اینکه اگر دیدگاه دیگری دارید و می خواهید بهار را با آغاز سال جدید و فرصتی جدید برای زندگی جدید ، توصیف کنید ، آنگاه در همین چند خط اول از پاراگراف نخست باید به این امر اشاره کنید و مقصود خودتان را بیان کنید.

 

[NIRI]

این نخستین اتفاقی است که در پاراگراف نخست یا همان مقدمه ی انشا رخ میدهد. دومین موردی که باید در یک پاراگراف به آن اشاره شود این است که شما شمای کلی از مسیر انشای خود را در اختیار مخاطب قرار میدهد.

بعنوان مثال شما اگر می خواهید در باب ” چگونه از محیط زیست محافظت کنیم؟ ” ، انشا بنویسد ، آنگاه این شمایید که باید راه حل های خود را بصورت سرفصل وار ، در همین پاراگراف نخست اشاره کنید .

بعنوان مثال شما می توانید بگویید : ” برای محافظت از محیط زیست ، راه های مختلفی وجود دارد مثل محافظت از جنگل ها ، استفاده نکردن از ماشین شخصی و تک سرنشین و … ” .

هر کدام از این تیتر ها و سرفصل هایی که شما در پاراگراف اول به آن اشاره می کنید ، در ادامه ی انشای شما به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد. در واقع مقدمه ی انشا حکم تیترهای یک روزنامه و یا خلاصه ی اخبار را دارد. شما همه ی سرفصل ها و تیترها را می گویید که سپس در کل انشا شرح آن ها را بیان کنید.

بدین ترتیب دومین گام در نوشتن یک مقدمه انشا ، تیتر نویسی و ایجاد یک نقشه ی راه برای ادامه ی مسیر نگارش انشایتان است. آخرین موردی که باید در پاراگراف نخست به آن اشاره کنید ،هدف و مقصد شماست.

شما باید به مخاطبتان بگویید که هدف از نگارش این انشا دقیقا چیست و می خواهید به چه سرانجامی برسید ، برای این کار هم نیازی به جمله های پیجیده نیست و می توانید بگویید که ” دلیل نوشتن این انشا این است که …. ” و آنگاه هدف خودتان را بیان کنید.