آموزشی صفر تا صد انشا نویسی(جلسه‌ی7)

[NIRI]

قالب های انشا نویسی

انشا نویسی نیز به مانند دیگر سبک های نویسندگی ، قالب ها و انواع گوناگونی دارد. در انشا نویسی به فراخور موضوعاتی که یک انشا شامل می شود ، فرم ها و قالب های متفاوتی از انشا را دارا هستیم که هر کدام قوانین و قواعد خودشان را برای نگارش دارند.در این بخش از آموزش انشا نویسی سعی داریم شما را با قالب های متفاوت و گوناگون انشا نویسی آشنا کنیم تا بتوانید به راحتی هر چه تمام تر ، در هنگام برخورد با هر کدام از عنوان های انشا نویسی ، رویکرد مناسب را برای نگارش یک انشا در پیش بگیرید.این کار چندین لطف برای شما دارد. نخستین موهبتی که شناخت انواع انشا در اختیار ما قرار میدهد این است که ، ما در اولین مراحل و اولین گام های آموزش انشا نویسی به کودکان و نوجوانان ما ، نیاز داریم که دست آنان را گرفته و آنان را به مثابه کودکی که تازه پا به راه رفتن گذاشته است ، قدم به قدم به نوشتن یک انشا راهنمایی کنید. وقتی شما بدانید با کدام نوع و قالب از انشا مواجه هستید ، می توانید راحت تر و با رویکردی آگاهانه تر ، به ذکر تمریناتی بپردازید که کودک شما در قالب آن ، بتوانید انشای خودش را بنویسید. بعنوان مثال فرض کنید اگر انشای شما توصیفی است ، و موضوع انشایی که قرار است کودک و نوجوان شما بنویسد ، یک انشای توصیفی است ، شما می دانید که چطور ذهن او را با پرسش هایی تحریک کنید که کم کم به درک و توصیف دقیق تری از یک موضوع برسند. دیگر لطف و موهبتی که انواع و قالب های انشا نویسی در اختیار شما قرار میدهد این است که شما می توانید درک دقیقی از مقیاس های استعدادی فرزندتان در انشا نویسی داشته باشید و از آن بعنوان بخشی از راه پیشیرفت او در آینده استفاده کنید. اگر به عنوان مثال ، کودک و یا نوجوان شما در نوشتن انشاهای تحلیلی و استدلالی قوی تر است ، شما می توانید این دورنما را در ذهن داشته باشید که وی استعداد بالایی در علوم تحلیلی و استدلالی دارد و می توانید به کمک این امر ، در انتخابات او برای آینده ی زندگی خود ، کمک کنید. رویکرد دیگری که می تواند انواع قالب های انشا نویسی ، به ما هدیه دهد این است که هر کدام از وجوه انشا نویسی می تواند درک درست شخصیت کودک ما را در اختیار ما قرار دهد تا ما به کمک آن رویکردهای عملی و تسلط ذهن را نسبت به او اعمال کنیم. اگر بعنوان مثال ما می خواهیم رویکردهای عملی و تربیتی یک کودک را مورد اصلاح قرار دهیم و در می یابیم که کودک ما در نگارش انشاهای انتخابی ، بسیار بسیار قوی است. آنگاه اگر بخواهیم در تربیت او یک روش اصلاحی و تربیتی را در پیش بگیریم ، از گزینه های انتخابی برای اصلاح استفاده می کنیم. یک مثالی در این باب خدمتتان ارائه می کنم ، امیدوارم بحث برایتان کامل روشن شود . کودکی را فرض کنید ، که در انجام کارهای روزمره اش و در اولویت گذاری میان کارهایش با مشکل مواجه است. پدر و مادری که انشا نویسی را در ذهن یک کودک نهادینه کرده باشد و بداند که کودکش در نوشتن انشاهای با قالب انتخابی قوی است ، آنگاه می تواند برای تربیت و اصلاح رفتار کودکش در خصوص عدم اولویت گذاری ها ، از انشا نویسی بهره بگیرد و برای او انتخاب هایی قائل شود و او را کمک کند که بهترین بازده را داشته باشد و رفتارش را اصلاح کند. حال به تفصیل این ها را در ادامه ی مطلب برایتان ذکر می کنیم و آنگاه می توانید به راحتی هر چه تمام تر ارزش هر کدام از این انواع انشا نویسی را درک کنید.

 

[NIRI]

ما موضوعات و قالب های متفاوتی برای یک انشا قائل هستیم . نظیر اینکه موضوع انشا طنز ، انشا در مورد باران ، انشا طنز خنده دار، انشا طنز درباره تلفن همراه ، موضوع انشا ازاد ، انشا در مورد مادر ، نمونه هایی از این انشا ها و نمونه ها هستند . همچنین ما یک سری از موارد دیگر هم داریم که موضوعات در مقیاس سال های تحصیل مطرح می شوند و نمونه های آن ها را می توان بعنوان مثال مثل : موضوع انشا برای پایه هفتم ، موضوع انشا برای دوره راهنمایی ، انشا کوتاه پایه دوم ، انشا آزاد پایه ی سوم ، موضوع انشا ابتدایی برای پایه های اول تا سوم و موضوع های جالب برای نوشتن داستان و انشا در کنار هم ، به شمار آورد.

در یک نمای کلی انشا نویسی ، به قالب ها و انواع زیر تقسیم می شوند :





الف ) نقلی

به انشاهایی گفته می شود که در طی آن ، نویسنده ی انشا ، باید از زبان کسی دیگر انشای خودش را نگارش کند. بعنوان مثال ، موضوعات انشایی چون ” از زبان نیمکت با دانش‌آموزان حرف بزنید ” . به این دست از انشاها ، انشاهای نقلی می گویند. به این دلیل که شما باید خودتان را جای کسی دیگر بگذارید و آنگاه به نقل یک ماجرا از زبان یک شخص و یا یک شی دیگر بپردازید. این دسته از انشاها و قالب ها ، عمدتا یک تاثیر بسیار واضح در کودکان و نوجوانان دارد و آن این است که کوودکان و نوجوانان می آموزند که چگونه خود را جای دیگری بگذارند و از زبان ک.س دیگر سخن بگویند. این اتفاق باعث می شوند که در شرایط سخت زندگی و یا در بسییاری از موقعیت های زندگی ، کودک بتواند خودش را جای دیگران بگذارد و به حل مسئله بپردازد. بسیاری از روانشناسان از این شیوه بعنوان روشی برای کنترل خشم در کودکان استفادده می کنند. هنگامی که یک کودک بتواند از دیدگاه شخص دیگری به مقوله ی خشم نگاه کند ، آنگاه است که می تواند تصمیمات منطقی تری اعمال کند و یا در مثالی دیگر هنگامی که ما بتوانیم خودمان را جای دیگری بگذاریم ، خصوصا در موقعیت های اجتماعی باعث می شود که بتوانیم رفتار اجتماعی خوبی را از کودکان و نوجوانانمان شاهد باشیم.

 

[NIRI]

مثال های انشای نقلی :

• زندگی ببر مازندران از زبان خودش
• صحبت تبلت (یا موبایل، لپ تاپ) با من
• مکالمه دریا و صخره ساحل
• صحبت مترسک و گنجشک‌ها
• مکالمه سیر و شلغم
• سرگذشت مداد سیاه از زبان خودش
• مکالمه در و پنجره

 

[NIRI]

ب) توصیفی

به انشاهایی گفته می شود که در طی آن ، نویسنده ی انشا ، باید به توصیف شخصیت خاصی و یا موقعیت خاصی در دور و بر خودش بپردازد. بعنوان مثال موضوعی چون : “زندگی کنونی خودتان را بدون تکنولوژی توصیف کنید ” . در این دسته و این دست قالب های انشا نویسی ، نویسنده ی انشا این فرصت را دارد که به درک درستی از شرایط و همچنین موقعیت اتفاقات پیرامون خود برسد. این دسته از انشاها می تواند روحیه ی نوع دوستی ، هوش و همچنین هوشیاری کوودکان و نوجوانان را بسیار تحت تاثیر قرار دهد.

مثال انشاهای توصیفی :

• بهترین نعمت خدا به انسان‌ها از نظر شماچیست؟
• روزی که زیر باران خیس شدم
• آسمان شب را توصیف کنید
• خنده‌دارترین اتفاقی که برایم افتاد
• اگر یک دانشمند هسته‌ای شوم
• دوست دارم این‌گونه انسانی باشم
• بهترین راه رسیدن به خوشبختی
• آشنایی با اندیشه بزرگان
• آیینه به من چه می‌گوید؟
• اگر در یک کلبه یخی زندگی می‌کردم
• اگر خانه‌مان پر از سوسک بود
• زندگی کنونی خودتان را بدون تکنولوژی توصیف کنید.
• اگر من رئیس جمهور بودم، چه می‌کردم؟
• من کیستم؟
• معلم انشای من کیست؟
• شهر من
• بهترین روز زندگی من
• یک روز بارانی را توصیف کنید
• زیبایی های بهار
• بهترین شعر یا داستانی که خوانده ام
• عشق مادرانه چیست؟
• تصور کنید یک جنگلبان هستید
• درباره ی دزدی چه میدانم؟
• پرندگان در زمستان
• انسان های نیکوکار چگونه رفتار میکنند؟
• حیوانات در حال انقراض
• انسان های حسود چگونه فکر میکنند؟
• کسی که از او متنفرم، چگونه فردی است؟
• نگارگر هستی
• صدای پای پدر (یا مادر) پس از برگشتن از کار
• اگر فصل‌ها جابجا می‌شد
• زیباترین صدایی که شنیده‌ام
• آنچه در چشم‌های مادر می‌بینم

 

[NIRI]

ج) انتخابی و تصمیم گیری

در این نوع از قالب های انشا نویسی ، نویسنده ی انشا باید میان دو عاملی که در عنوان انشا برای او طرح ریزی شده است ، انتخاب کند و دست به تصمیم گیری بزند و سپس انشایی برای آن بنویسند. موضوعی چون : ” چه اندازه بلندپروازی خوب است و چقدر بد؟ ” . در چنین شرایطی نویسنده ، یعنی کودک و یا نوجوان ما این فرصت را دارد که با مقایسه ی میان دو گزینه انتخاب و تصمیم گیری دقیقی را اعمال کند.این کار به او کمک خواهد کرد که در موقعیت های مختلف زندگی ، میان دو راهی های زندگی و یا میان تصمیم گیری های سخت زندگی ، راه درست و منطقی را انتخاب کند.

مثال انشاهای انتخابی و تصمیم گیری :

• چه اندازه بلندپروازی خوب است و چقدر بد؟
• غروب جمعه چه کنیم که دلمان نگیرد؟
• کتاب‌های زمان بچگی را چه کنیم؟
• زندگی در کنار حیوانات خوب است یا بد؟
• در آینده پولدار میشوم یا دانشمند؟
• اگر روزی پولدار شدید ، در ایران سفر می کنید یا به خارج می روید؟
• علم بهتر است یا ثروت؟
• معلم سخت گیر بهتر است یا معلم مهربان؟

د ) تخیلی

بسیاری از موضوعات انشا که این روزها در مدارس از آن استفاده می شود ، موضوعات تخیلی است. موضوعات تخیلی به موضوعاتی گفته می شود که در آن نویسنده یا همان کودک و نوجوان از تخیل خود استفاده می کند و انشای خودش را به ثمر می رساند. موضوعی چون : ” اگر من رئیس جمهور بودم، چه می‌کردم؟ ” . این دست از انشاها باعث می شود که نویسنده شادابی و طراوت ذهن خود را حفظ کرده و به موضوعاتی جدید با ایده های جدید فکر کند.

مثال انشاهای تخیلی:

• اگر مخترع بودم،چه چیزی اختراع میکردم؟
• نامه ای به یک دانشمند(یا انیشتین)
• تخیلی ترین خوابی که دیدم
• اگر یک دانشمند هسته‌ای شوم
• اگر روزی پرنده شوم
• اگر روزی پدر/مادر شوم
• اگر به فضا می رفتم ، چه پیامی برای مردم جهان می فرستادم؟

 

[NIRI]

ه) استدلالی و تحلیلی

به انشاهایی که در آن نویسنده باید از استدلال و تحلیل های منطقی برای نگارش انشای خود استفاده کند ، انشاهای تحلیلی و استدلالی می گویند. این دست از انشاها فرصت فکر کردن و همچنین استدلال را به نویسنده میدهند و لازم به ذکر است که بگوییم که به چه میزان این انشاها می تواند قوه ی تحلیل کودکان و نوجوانان را مورد بررسی قرار دهد و آن را رشد دهد. به موضوعاتی چون : ” خانواده خوب چه نقشی در موفقیت دارد؟ ” ، انشاهای تحلیلی می گویند. انشاهای تحلیلی نقش بسیار پر رنگی در شکل گیری ذهن خلاق کودکان و نوجوانان دارد و بنا به تحقیقات جامعه شناسان ، کودکان و نوجوانانی که بیشتر در معرض این گونه از انشاها قرار می گیرند ، انسان های بسیار منطقی و بسیار تحلیل گری در آینده ی زندگی خود می باشند. این دست از انشاها به طور مستقیم بر روی خلاقیت و همچنین ویژگی های خلاقانه ی ذهن یک نویسنده تمرکز دارد.



مثال انشاهای تحلیلی :

• نقد و بررسی یک کتاب
• چرا باید راست بگوییم؟
• چگونه خلاق باشیم؟
• خانواده خوب چه نقشی در موفقیت دارد؟
• فواید درختکاری برای آیندگان
• چگونه باید قدر فرصت ها را دانست؟
• چرا باید با دیگران دوست باشم؟
• فایده ی راستگویی و ضرر دروغگویی چیست؟
• چگونه بین انسان ها دیوار به وجود می آید؟
• چگونه در زندگی پیشرفت کنیم؟
• فواید برقراری ارتباط با دنیای دیگران چیست؟
• آیا خنده رو بودن همیشه خوب است؟
• چرا پرنده ها کوچ میکنند؟
• آیا دروغ گویی همیشه بد است؟

تمامی قالب های انشا نویسی ، در همین چند عنوان خلاصه می شود و همه ی انشاهایی که کنون در مدارس به کودکان و نوجوانان سپرده می شود ، در همین چند حیطه است. هر کدام از این قالب های انشا نویسی ، می تواند به تنهایی مسیر انشای یک کودک و یا یک نوجوان را تعیین کند ، اما باید این نکته را نیز ذکر کنیم ، که لزوما هیچ قالبی بطور انحصاری نمی تواند انشایی جامع را برای نویسنده به همراه داشته باشد ، بلکه هر کدام از این قالب ها در جایگاه خود می توانند در یک انشا حضور داشته باشند و به ایفای نقش خود بپردازند. در بسیاری از نمونه انشاهای رویت شده ، ما به این نکته پی بردیم که همه ی انشاها بلا استثنا از چندین و چند از این قالب ها بهره می گیرند و اگر بخواهیم نگاه علمی به این قضیه داشته باشیم باید بگوییم که هر کدام از این قالب ها با دیگر انواع انشا نویسی به نوعی هم پوشانی دارند.اگر بخواهیم یک مثال شفاف و روشن ذکر کنیم ، باید این چنین بگوییم که بعنوان مثال در یک قالب انشای ” انتخابی ” با موضوع : علم بهتر است یا ثروت ؟ ، نویسنده به ناچار مجبور است که از گونه های تحلیلی و استدلالی نیز بهره بگیرد و یا اینکه دست به توصیف موقعیت و جایگاه علم در هر جامعه ای بزند. پس از این رو می توانیم این چنین بگوییم که قالب های انشا نویسی هر کدام مکمل یکدیگرند و هر کدام در جایگاه خود می توانند به رقم خوردن یک انشای جامع و اصولی کمک کنند. اما به هر طریق نیز بسیار مهم است که شما بعنوان یک پدر و مادر و یا بعنوان کسی که مسئولیت تدریس انشا نویسی را به عهده دارید به انواع این قالب ها آشنا باشید و هدف از نگارش هر کدام از این قالب ها را بطور شفاف برای خود تصویر کنید و سپس به کودکان و نوجوانان خود در قالب یک گفتگو و یا تمرین هایی که در ادامه به آن می پردازیم ، منتقل کنید ، تا آن ها بطور ناخود آگاهی بهترین تصمیم و بهترین رویه را برای قلم زدن در باب یک موضوع را انتخاب کنند.