بزرگان تاریخ عزیزخان مکریی

[Atilla]

عزیزخان مکری (۱۱۷۱ خورشیدی در حومهٔ سردشت – ۱۲۴۹ خورشیدی تبریز) از شخصیت‌های برجستهٔ سیاسی ایران در دورهٔ سلطنت محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار بود. او از سال ۱۲۱۶ تا ۱۲۴۹ در سمت‌های مختلف لشکری و کشوری ایران خدمت کرد.

 

[Atilla]

وفاداری
ایران قاجاری
شاخه نظامی
قشون ایران
سال‌های خدمت
۱۲۴۹–۱۲۱۶
درجه
امیرنویان
فرماندهی
فوج ششم
فوج چهارم
قشون آذربایجان
قشون ایران
جنگ‌ها و عملیات‌ها
جنگ اول هرات

 

[Atilla]

عزیزخان مکری در حدود سال ۱۱۷۱ در حومهٔ سردشت از یک خانوادهٔ بیگزاده کُرد اهل سنت شافعی متولد شد. او در سن بیست سالگی به واسطهٔ برادرش سرتیپ فرخ‌خان مکری که در فوج ششم تبریز خدمت می‌کرد به این فوج راه یافت.

در سال ۱۲۱۶ عزیزخان مکری از فرماندهان سپاه ایران بود که به عنوان فرمانده فوج ششم تبریز به محاصرهٔ هرات رفته بود. او در جنگ اول هرات، نقش فعالی داشت و مورد توجهٔ محمدشاه قاجار قرار گرفت.

 

[Atilla]

در سال ۱۲۱۹ به همراه میرزا نبی قزوینی به شیراز رفت و در آنجا ماندگار شد. در سرکوب شورش مردم فارس و زنجان نقش داشت و در زنجان علیهٔ بابیان فرمان جنگ داد. در زمان صدارت میرزا محمدتقی‌خان فراهانی ملقب به امیرکبیر، مسئولیت‌های مهمی به عزیزخان محول شد و در سال ۱۲۲۸ او مسئول خوشامدگویی به ولیعهد روسیه در ایروان بود.

در جریانِ ترک تهران از سوی ناصرالدین شاه برای سفر به عراق و اصفهان، همهٔ نُه فوج نظامی و حکومت تهران در سال ۱۲۳۰ تحت ادارهٔ عزیزخان مکری درآمد. امیرکبیر به او سمت آجودان‌باشی داد و سپس در ۱۲۳۱ عزیزخان به ریاست دارالفنون رسید. بعدها با یکی از دختران امیرکبیر ازدواج کرد و از نزدیکان و یاران امیر به‌شمار می‌رفت.

 

[Atilla]

بابی‌ها در مرداد ۱۲۳۱ قصد ترور ناصرالدین‌شاه قاجار را کردند و عزیزخان مأمور تعقیب شبکه ترور و اعدام آن‌ها شد. طاهره قرةالعین از چهره‌های شناخته شده بابیان به دستور عزیزخان و توسط غلام او اعدام شد.

عزیزخان مکری در سال ۱۲۳۲ طی تشریفاتی خاص در دربار پادشاه به منصب سرداری کل رسید. از این تاریخ، همهٔ مسئولیت‌های نظامی و لشکری ایران تحت امر او بود. با دسیسه‌های میرزا آقاخان نوری، صدراعظم وقت، در دی ماه سال ۱۲۳۶ از سرداری کل عزل شد و به بوکان در آذربایجان برگشت. در آذربایجان املاک زیادی داشت و به آن‌ها سرکشی می‌کرد.

 

[Atilla]

پس از عزل میرزا آقاخان نوری در ۱۲۳۸ و تبعید به اصفهان، ناصرالدین‌شاه همهٔ درجات و مناصب سابق عزیزخان را به او بازگرداند و ریاست قشون آذربایجان و همزمان با حفظ سایر مسئولیت‌ها داده شد. بعدها به‌عنوان پیشکار در تبریز مستقر شد.

در همان سال عزیزخان به عضویت شورای وزرا رسید و در سال ۱۲۳۹ به همراه مظفرالدین‌شاه ولیعهد ایران که آن زمان تنها هشت سال سن داشت به‌عنوان پیشکار او در تبریز منصوب شد. از سال ۱۲۴۵ عزیزخان سردار به فرمان ناصرالدین شاه به سمتِ ریاست وزارت جنگ رسید و یک سال بعد در ۱۲۴۶ عزل شد و کامران میرزا نایب‌السلطنه، فرزند شاه، جایگزین او شد.